Ahmad Lutfi as-Sajjid (ur. 15 stycznia 1872 w Dżurajn, zm. 5 marca 1963) był egipskim intelektualistą, który odegrał ważną rolę jako jeden z ideologów rozwijającego się egipskiego ruchu narodowego.
Życiorys
As-Sajjid pochodził z zamożnej rodziny zamieszkującej deltę Nilu; jego ojciec pełnił funkcję umdy (naczelnika) wsi. Swoją edukację rozpoczął w lokalnej szkole koranicznej, a następnie kontynuował naukę w państwowej szkole w Mansurze oraz na studiach prawniczych w szkole kedywa w Kairze. W trakcie studiów pracował w piśmie „al-Muajjad”, gdzie tłumaczył zagraniczne teksty prasowe. Dodatkowo był zatrudniony jako korektor w czasopiśmie „al-Ustaz” i publikował w czasopiśmie prawniczym „at-Taszri”. Na jego poglądy znacząco wpłynął Muhammad Abduh.
W czasie studiów, dzięki nawiązanym kontaktom, trafił do salonu politycznego Latifa Salima, gdzie poznał Mustafę Kamila i wstąpił do tajnej Partii Nacjonalistycznej, którą zainicjował Kamil. Po zakończeniu studiów as-Sajjid podjął pracę w ministerstwie sprawiedliwości. Jako urzędnik administracji egipskiej podróżował po kraju, co miało istotny wpływ na jego światopogląd.
W 1897 roku udał się do Szwajcarii w związku z działalnością Partii Nacjonalistycznej. Tam ponownie spotkał Muhammada Abduha, co skłoniło go do zerwania z środowiskiem Mustafy Kamila. Do 1905 roku pracował jako urzędnik państwowy, a następnie założył własną gazetę „al-Dżarida” oraz Partię Narodu, w której skład wchodzili przedstawiciele dużych właścicieli ziemskich. Po proklamacji Egiptu jako protektoratu Wielkiej Brytanii as-Sajjid wycofał się z aktywności politycznej (jedynie w 1919 roku brał udział w działaniach na rzecz niepodległości Egiptu) i zajął się pracą naukową, publikując prace z dziedziny historii i filozofii.
Poglądy
As-Sajjid, będąc erudytą, znał nie tylko klasycznych autorów arabskich, ale także teksty Woltera, Rousseau, Milla, Durkheima, Spencera, Locke’a, Comte’a oraz Tołstoja, a także przetłumaczył na arabski Etykę nikomachejską Arystotelesa. Jego światopogląd stanowił syntezę liberalnego, reformistycznego islamu oraz nowoczesnej filozofii europejskiej. Odszedł od myśli Muhammada Abduha, którego uważał za swojego nauczyciela, w tym sensie, że nie postrzegał religii jako czynnika narodotwórczego, ale jako sprawę prywatną.
Głównym tematem jego refleksji politycznej była kwestia niepodległości Egiptu oraz jej utraty. W przeciwieństwie do Mustafy Kamila i Muhammada Farida, as-Sajjid uważał, że uzależnienie kraju od obcych mocarstw jest jedynie rezultatem „egipskiego charakteru narodowego”, a jego zmiana była warunkiem skutecznej walki o niezależność. Sprzeciwiał się panislamizmowi, który postrzegał jako zagrożenie dla egipskiej samodzielności, a także krytykował panarabizm. Widział w panislamizmie ruch sztucznie stworzony przez Brytyjczyków, mający na celu utrzymanie ich władzy w regionie. Negatywnie odnosił się także do osmanizmu i, w przeciwieństwie do Kamila, nie uważał Turcji za sojusznika w egipskich aspiracjach narodowych.
Był zafascynowany demokracją i rządami konstytucyjnymi, doceniał osiągnięcia cywilizacyjne Wielkiej Brytanii, chociaż krytykował ich sposób zarządzania Egiptem. Postulował długofalowe, stopniowe reformy, które miałyby nauczyć Egipcjan organizacji życia politycznego, podkreślał znaczenie edukacji w procesie przemian społecznych. Opowiadał się za tworzeniem odrębnych szkół średnich, które przygotowywałyby do pracy w rolnictwie lub rzemiośle, oraz szkół wyższych dla elity urzędniczej. Uważał, że egipski ruch narodowy powinien współpracować z Brytyjczykami, a nie dążyć do natychmiastowego usunięcia ich z kraju, sądząc, że niektóre liberalne reformy mogą być wprowadzone jedynie przez rządy europejskiego pochodzenia, co przyniesie korzyść Egiptowi. Postulował ostrożną emancypację kobiet oraz unowocześnienie języka arabskiego.
Przypisy