Ahmad al-Baladuri, znany również jako Al-Balazuri czy Abu al-Abbas Ahmad bin Yahya bin Gabir al-Baladuri (zm. 892), był arabskim historykiem o perskim pochodzeniu. Jest autorem cenionych dzieł z zakresu futuh (podboje) oraz genealogii arabskiej.
Życiorys
Urodził się w Bagdadzie, lecz dokładna data jego narodzin nie jest znana. Pochodził z Persji i pisał swoje prace wyłącznie w języku arabskim. Dodatkowo, zajmował się tłumaczeniem tekstów z perskiego na arabski. Jego dziadek, Gabir, pełnił rolę sekretarza ministra finansów w Egipcie w czasach kalifa Haruna ar-Raszida (786–809). Ahmad studiował w miastach takich jak Damaszek, Hims i Antiochia. Spędził czas na dworze kalifów abbasydzkich w Bagdadzie: Al-Mutawakkila (847–861), Al-Musta’ina (862–866) oraz Al-Mu’tazza (866–869).
Był nauczycielem syna ostatniego z wymienionych kalifów i prawdopodobnie pełnił rolę nadima, czyli „współbiesiadnika władcy”.
Przydomek „al-Baladuri” miał swoje źródło w nadmiernym spożyciu orzechów bhallaataka (Semecarpus anacardium), które w arabskim znane są jako „al-baladur” i miały poprawiać pamięć. Jednak zbyt duża ilość tych orzechów doprowadziła go do choroby psychicznej. W rezultacie uznano go za obłąkanego i umieszczono w szpitalu, gdzie zmarł w 892 roku.
Twórczość
Do naszych czasów dotrwały dwa dzieła autorstwa al-Baladuriego. Pierwsze z nich, uznawane za najbardziej reprezentatywne w gatunku futuh, to Księga podbojów krajów (Kitab futuh al-buldan). Praca ta stanowi podsumowanie arabskich podbojów, uszeregowanych według kryteriów geograficznych i chronologicznych. Opisuje zmiany w prawie, ekonomii oraz cywilizacji podbitych krajów, składając się z 21 ksiąg, w tym m.in.: I Arabia, II Syria, III Górna Mezopotamia, IV Armenia, V Afryka Północna, VI Andaluzja, VII Wyspy Morza Śródziemnego, VIII Nubia, IX Irak i Persja, X Media, XI Media Północna, XII Azerbejdżan, XIII Mosul, XIV Gorgan i Tabaristan, XV Regiony tygrysie, XVI Chuzesan, XVII Fars i Kerman, XVIII Sistan i Kabul, XIX Chorasan, XX Sind oraz XXI załączniki.
Drugie dzieło to Księga genealogii szlachetnie urodzonych (Kitab asnab al-aszraf), które stanowi kluczowe źródło historyczne na temat wybitnych rodów arabskich. Zawiera biografie Mahometa, jego następców oraz kalifów z dynastii Umajjadów, a także anegdoty i cytaty z wierszy dawnych poetów.
W obu pracach al-Baladuri wskazuje źródła i dokumenty, na które się powołuje. Jako historyk stosował metodę kompilacji opartą na technice isnad, czyli wykorzystaniu łańcucha przekazicieli, co mogło prowadzić do bezkrytycznego przenoszenia informacji ustnych lub zapisanych przez innych. Należy jednak zauważyć, że w przypadku al-Baladuriego nie była to mechaniczna lub naiwna kompilacja. W wielu miejscach autor wyrażał wątpliwości co do wiarygodności spisanych opowieści oraz przekazów ustnych.
Ocena
Zdzisław Pentek ocenia dzieło historyczne al-Baladuriego jako rzetelną relację z gatunku futuh, mimo że zawiera pewne niedoskonałości. Do tych ostatnich należy zaliczyć przesadzone liczby pokonanych wojsk, negatywne opinie o przeciwnikach oraz frazy wypowiadane przez różnych bohaterów. Są to typowe zabiegi propagandowe stosowane przez dziejopisarzy, nie tylko arabskich. Niemniej jednak wartość kompilacji al-Baladuriego nie ulega zmniejszeniu, a jego prace stawiane są w jednym rzędzie z dziełem at-Tabariego jako jedne z najlepszych tego rodzaju.
Przypisy
Bibliografia
Jolanta Jasińska: Mały słownik kultury świata arabskiego. Redaktor naukowy Józef Bielawski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
Marek M. Dziekan: Przegląd źródeł arabskich. W: Bizancjum i Arabowie. Spotkanie cywilizacji VI–VIII wiek. Redaktorzy naukowi Teresa Wolińska, Paweł Filipczak. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016. ISBN 978-838088-117-4.
Zdzisław Pentek: Rzetelność czy bałamuctwo? Czyli o informacjach Ahmada al-Baladuriego o cesarstwie bizantyńskim VII wieku. W: Widmo Mahometa, cień Samuela. Cesarstwo bizantyńskie w relacji z przedstawicielami innych religii i kultur (VII–XV wiek). Redakcja Zofia A. Brzozowska, Mirosław J. Leszka, Kirił Marinow, Teresa Wolińska. T. XXXIX. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020, seria: Byzantina Lodziensia. ISBN 978-83-8142-804-0.
Hugh Kennedy: Wielkie podboje arabskie. Jak ekspansja islamu zmieniła świat. Tłumaczenie, przypisami opatrzył Mateusz Wilk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16830-8.