Ahl-e haqq
Ahl-e haqq (kurd. یارسان, Yarsan; per. اهل حق Ahl-e haqq, ludzie prawdy), znani także jako Ali Ilahi (علي إلاه `Alī ilāhi, arab.: Ali jest bogiem), określani również jako jarsanizm – to religia, która wyłoniła się z mistycznych tradycji islamu oraz irańskich wierzeń Kurdów. Ahl-e Haqq nie jest jednorodna; składa się z wielu zróżnicowanych grup wyznaniowych, z których część uznaje Alego ibn Abi Taliba, zięcia Mahometa, za wcielenie Boga. Wyznawcy tej religii zamieszkują wschodnią i środkową Azję. Językiem sakralnym tej mniejszości religijnej jest najczęściej gorani (gurani). Kurd Sułtan Sahak jest uznawany za założyciela ruchu.
Historia
Religia ta powstała w XIV wieku w ramach szyickiego imamizmu. Część badaczy religii sugeruje, że jej powstanie było wynikiem wpływów chodżów i ich odłamów religijnych na lokalny imamizm. Inni z kolei twierdzą, że wpływ ismailicki był minimalny, a religia zrodziła się w wyniku silnych wierzeń przedislamskich, takich jak zaratusztrianizm, chrześcijaństwo oraz lokalne religie. Na tę mieszankę nałożył się silny element szyicki. Niektórzy wierni nie zgadzają się z tą interpretacją, uważając, że Ahl-e haqq pojawiło się na samym początku islamu.
Doktryna
Ahl-e Haqq przedstawia koncepcję, według której w oceanie istniała Perła otoczona skorupą, zawierająca wewnątrz Boga. Bóg stworzył Siedmiu Towarzyszy (Haft Tan), a następnie rozbił Perłę, aby stworzyć świat. Do Siedmiu Towarzyszy zaliczani są także Jezus oraz inne postacie chrześcijańskie.
Wyznawcy Ahl-e Haqq wierzą w transmigrację dusz. Uważają, że Boska Substancja wcieliła się w Alego, a według wielu odłamów również w inne osoby. Oprócz wcielenia Boga, czci się także liczne święte postacie oraz aniołów. Czterej najważniejsi aniołowie to:
- Salman Farsi;
- Quanbar (murzyński niewolnik Alego);
- Mahomet;
- Nusajr.
Fatima, córka Mahometa i żona Alego, również jest uważana za wcielenie Boga, chociaż według większości odłamów – na niższym poziomie.
Kult
Każdy wyznawca Ahl-e Haqq ma swojego mistrza duchowego (pir) oraz przewodnika (dalil).
Wierni przestrzegają wszystkich podstawowych obowiązków muzułmańskich (w tym „pięciu filarów”) oraz szyickich. Określają je jako chidmat, co oznacza „służenie”.
Charakterystyczne dla Ahl-e Haqq są wspólnotowe spotkania (dżam), podczas których rozdawane jest święte jedzenie.
Praktykuje się tańce oraz recytację religijnej poezji (kalam).
Co roku odbywają się również trzydniowe posty, które mają miejsce dwa razy.
Recepcja
Wierni dzielą się na grupy według przynależności do lineaży.
W wyniku licznych prześladowań, wyznawcy często identyfikują się jako imami, co utrudnia określenie ich liczebności (szacuje się, że wynosi od 200 do 300 tys., chociaż według własnych danych mogą liczyć ponad 1 milion). Dzielą się na kilkanaście (lub nawet kilkadziesiąt) grup wyznaniowych. Wierni są Kurdami, Persami, Gilanami, Lurami i Turkami. Żyją głównie w Iranie, Azerbejdżanie, Iraku (najwięcej w Kurdystanie irackim) oraz w Turcji. Z powodu dyskryminacji często stosują takijję; pełną lub niemal pełną swobodę wyznania otrzymali jedynie w Turcji oraz w irackim Kurdystanie.