Ahl al-Hadis

Ahl al-Hadis (arab. ‏أهل الحديث‎; dosłownie „Ludzie hadisów”) to termin używany do opisania różnych ruchów w islamie, zarówno tych współczesnych, jak i historycznych, które kładą nacisk na znaczenie hadisów. Zwolennicy tych ruchów twierdzą, że mają prawo do korzystania z hadisów niezależnie od tradycyjnych uczonych i mogą w nich szukać wskazówek dotyczących religii oraz życia zgodnego z nią. Oponują przeciwko praktyce znanej jako taklid, którą uważają za bezrefleksyjne podporządkowanie się oficjalnym interpretacjom. Zamiast tego, są przekonani, że autentyczne hadisy, obok Koranu, stanowią najważniejsze źródło wskazówek dla muzułmanina co do jego życia i postępowania.

W czasach współczesnych, termin Ahl al-Hadis odnosi się do ruchu, który dąży do reformy islamu. Często używa się go zamiennie z terminem salafizm lub traktuje jako jedno z jego odgałęzień. Przeciwnicy tego ruchu często określają ich mianem wahabitów, jednak oni sami podkreślają, że są odrębnym ruchem. Część uczonych przyznaje im rację. Większość zwolenników Ahl al-Hadis mieszka na subkontynencie indyjskim, podczas gdy salafitów można spotkać głównie w krajach arabskich oraz Azji Południowo-Wschodniej. Szacuje się, że w Bangladeszu, Indiach i Pakistanie Ahl al-Hadis ma około 60 milionów zwolenników. Niektóre organizacje otrzymują wsparcie finansowe z Arabii Saudyjskiej. W Pakistanie działa partia Dźamiat Ahl-e Hadis, która stanowi polityczne skrzydło tego ruchu.

Historia

Za jednego z prekursorów Ahl al-Hadis uważa się Al-Buchariego, autora zbioru hadisów Al-Dżami as-Sahih. Współcześni mu uczy, tacy jak Ibn Hadżar al-Askalani czy Ahmad ibn Hanbal, chwalili jego prace i twierdzili, że kierowanie się hadisami jest niezbędne do bycia dobrym muzułmaninem. Ibn Hanbal w swoich pismach używał już terminu Ahl al-Hadis, choć wówczas nie odnosił się on do konkretnego nurtu, a do ogółu sunnitów, którzy przykładali dużą wagę do hadisów. Zwolennicy hadisów z tamtych czasów sprzeciwiali się Mutazylitom, którzy promowali alegoryczne interpretacje Koranu. Współcześni Ahl al-Hadis często odwołują się do wydarzeń z pierwszych wieków islamu, uważając je za dowód na to, że ich postulaty mają na celu powrót do pierwotnych źródeł religii. Ruch ten powołuje się również na działalność i poglądy Ibn Tajmijji, uznawanego za prekursora współczesnego salafizmu. Ibn Tajmijja żył w XIII i XIV wieku i głosił konieczność oczyszczenia islamu z obcych wpływów.

Obecnie istniejący ruch nawiązujący do tradycji Ahl al-Hadis wywodzi się bezpośrednio z XIX-wiecznych nurtów reformatorskich, które były obecne w północnych Indiach. Jego zwolennicy pochodzili głównie z elit intelektualnych oraz wyższych klas społecznych. Głównymi ideologami byli Sajjid Nazir Husajn oraz Siddik Hasan Chan, którzy opierali się głównie na pracach jemeńskich uczonych. Skupili się na edukacji, pisaniu oraz publikowaniu prac. Dzięki ich wysiłkom temat hadisów stał się interesujący dla wielu przedstawicieli elit społecznych w południowej Azji. Niektórzy uczeni, tacy jak politolog Antoine Sfeir, zauważają, że Ahl al-Hadis nie zdołał przyciągnąć mas, ograniczając się jedynie do elit i wyższych warstw społeczeństwa. Wśród niższych klas i robotników wciąż dominował ludowy islam i sufizm, którym Ahl al-Hadis się przeciwstawiał. Krytyka sufizmu doprowadziła do konfliktu z jego zwolennikami, zjednoczonymi w organizacji znanej jako Barelwi.

W latach 20. XX wieku zwolennicy Ahl al-Hadis otworzyli swoje centrum w Śrinagarze. Większość muzułmanów w tym regionie była hanafitami, czyli zwolennikami sunnickiej szkoły prawa znanej jako Hanafi. Ahl al-Hadis krytykowali tradycyjne interpretacje pism i prawa, w tym także te hanafickie, co spotkało się z oporem. Zazwyczaj stosowano wobec nich ostracyzm, ale dochodziło także do aktów przemocy. Często oskarżano ich o apostazję i odmawiano im prawa do modlitwy w meczetach. Mimo to, ruch ten rozwijał się. W latach 30. Ahl al-Hadis zaczęli działać także na terenie współczesnego Pakistanu. Pod przewodnictwem Ehsana Zahira ich zwolennicy w latach 70. stworzyli sieć własnych meczetów i szkół.

Dziś meczety i szkoły Ahl al-Hadis istnieją również w krajach zachodnich, co jest wynikiem migracji ludności z subkontynentu indyjskiego. W Wielkiej Brytanii funkcjonuje 42 ośrodki prowadzone przez przedstawicieli tego ruchu, w których uczestniczy około 10 000 osób. Część z organizacji utworzonych przez zwolenników Ahl al-Hadis otrzymuje finansowe wsparcie z Arabii Saudyjskiej. Saudyjczycy wspierają również podobny ruch działający w tych samych regionach, znany jako Deobandi. W opozycji do Ahl al-Hadis znajdują się nie tylko ruchy sufickie, ale także inne grupy, które umniejszają rolę i znaczenie hadisów. Niektórzy zwolennicy Ahl al-Hadis wstępowali do organizacji Laśkar-e Tajba, uznawanej za terrorystyczną.

Praktyki

Zwolennicy Ahl al-Hadis różnią się w niektórych kwestiach od przedstawicieli innych grup muzułmańskich. Różnice te pojawiają się zarówno w wyglądzie, jak i praktykach oraz wierzeniach. Mężczyźni zazwyczaj noszą nieprzyciętą brodę, która stanowi jeden z ich znaków rozpoznawczych. Mają także inne zwyczaje modlitewne. Podczas modlitwy początkowo trzymają dłonie powyżej linii wyznaczonej przez pępek, a następnie podnoszą je na wysokość głowy. Po zakończeniu modlitwy głośno powtarzają „amen” po prowadzącym. Z uwagi na to, że ograniczają się do Koranu i hadisów, a odrzucają tradycyjne interpretacje muzułmańskich uczonych, są często porównywani do szkoły prawa islamskiego znanej jako Zahiri, z którą część z nich faktycznie się identyfikuje.

Nauczanie religijne obejmuje różnorodne teksty muzułmańskich uczonych, ale niewielu członków ruchu uważa się za zwolenników jednej konkretnej szkoły prawa. Uważają, że znacznie ważniejsze jest wypełnianie religijnych obowiązków w codziennym życiu oraz przestrzeganie praktyk religijnych. Oficjalnie głoszą szacunek dla wszystkich sunnickich szkół prawa islamskiego, ale są zdania, że powinno się opierać bezpośrednio na Koranie i hadisach. Ruch porównywany jest często do salafitów, a jego przeciwnicy określają go wręcz jako wahhabicki. Członkowie ruchu dystansują się jednak od takich porównań.