Ahasver von Lehndorff
Ahasver von Lehndorff (Ahasverus Gerhard von Lehndorff, Lehndorf) (ur. 9 lutego 1637 w Sztynorcie, zm. 14 lutego 1688 w Królewcu) był pułkownikiem, szambelanem Jana Kazimierza, starostą Szaków oraz generałem duńskim.
Reprezentował zamożną szlachtę pruską, która utrzymywała kontakty z Europą Zachodnią, w tym z Polską. Kaspar von Lehndorff, na polecenie króla Zygmunta I, uczył języka polskiego księcia Albrechta Fryderyka. Rodzina Lehndorffów miała w swoim gronie oficerów wojsk koronnych.
Rodzina i edukacja
Ahasver von Lehndorff przyszedł na świat w Sztynorcie jako syn Meinharda (1590-1639) i Elisabeth (1605-1675) z rodu von Eulenburg (zmarła w Tarławkach). Meinhard był starostą Rastemborka, który za swoją lojalną służbę w polskim wojsku otrzymał od króla Zygmunta III dobra na Białorusi.
Po wczesnej śmierci ojca, wychowaniem Ahasvera zajął się jego wujek, Jonas Casimir von Eulenburg, który był generałem majorem oraz starostą pokarmińskim i dziedzicznym Szymbarka, a także panem na Prośnie.
W 1652 roku Ahasver, razem z ciotecznym bratem Georgiem Friedrichem Eulenburgiem, rozpoczął naukę w jezuickim kolegium w Braniewie, które cieszyło się wysokim poziomem nauczania, przyciągając również szlachtę luterańską. Od 1654 roku kontynuował naukę w Toruniu i Poznaniu, a od 1656 roku na Uniwersytecie w Lejdzie, gdzie studiował prawo pod kierunkiem Vinniusa.
Podróże i w służbie królewskiej
Ahasver von Lehndorff podróżował po Niderlandach, Danii i Wielkiej Brytanii, a w 1657 roku udał się do Paryża. W trakcie swoich podróży nawiązywał znajomości z przedstawicielami elit i rozwijał swoje umiejętności językowe. W 1662 roku, przez Genuę i Florencję, dotarł do Rzymu.
W Rzymie związał się z królową Krystyną i współpracował z francuskim ambasadorem. Odwiedził Neapol, gdzie wspiął się na Wezuwiusz, a następnie udał się na Sycylię. W styczniu 1663 roku dotarł na Maltę, gdzie wyruszył na wyprawę przeciwko Turkom. W trakcie tej kampanii uczestniczył w zajęciu kilku statków w pobliżu Kalabrii i Grecji. Z flotą wenecką dotarł do Tyru, Sydonu i Cypru, a następnie popłynął do Wenecji, skąd w styczniu 1664 roku przez Mediolan, Turyn i Genewę dotarł do Madrytu. Jego podróże w okolice Imperium Osmańskiego były związane z próbą odnalezienia żony Marianny (ze Schlichtyngów), która została porwana przez Tatarów, gdy Ahasver studiował w Lejdzie. W 1665 roku powrócił do Prus Książęcych, na zgliszcza Sztynortu oraz do Tarławek.
W latach 1666–1671 służył na dworze królewskim w Warszawie, gdzie król Jan Kazimierz nadał mu tytuł szambelana oraz mianował podpułkownikiem pieszej gwardii.
Porwanie Krystiana Kalksteina z Warszawy oraz jego uwięzienie w Kłajpedzie wpłynęły na decyzję Lehndorffa o powrocie do Prus.
W służbie brandenburskiej
Ahasver von Lehndorff został 27 lutego 1671 roku mianowany pułkownikiem przez elektora Fryderyka Wilhelma. W 1674 roku Fryderyk Wilhelm powierzył mu funkcję starosty Pruskiej Iławy, a później Bartoszyc, a od 1678 roku Szaków, co wiązało się z obowiązkami wójta krajowego.
Walczył w Niderlandach przeciwko Francuzom, a w 1679 roku awansował na generała-lejtnanta armii duńskiej. 24 czerwca 1679 roku, Fryderyk Wilhelm awansował go na elektorskiego radcę i nadmarszałka, a od 6 maja 1683 roku był pruskim nadburgrabią (zarządcą dóbr książęcych). Na mocy przywileju z 4 listopada 1683 roku, Fryderyk Wilhelm przekazał Lehndorffowi dziedziczne prawo patronackie nad kościołem w Radziejach.
Cesarz Leopold 10 sierpnia 1686 roku nadał mu dziedziczny tytuł hrabiego Rzeszy.
Ahasver von Lehndorff zmarł 14 lutego 1688 roku w Królewcu. Po jego śmierci, w latach 1689–1691, pałac w Sztynorcie odbudowała hrabina Maria Eleonora von Lehndorff z domu Dönhoff, córka Gerarda (1632-1685) i trzecia żona Ahasvera. Hrabina mogła sobie pozwolić na kosztowne inwestycje dzięki majątkowi zgromadzonemu przez męża.
Dziećmi Gerharda Ahasverusa von Lehndorffa i Eleonory Dönhoff były:
- Sophia Charlotte (20 marca 1685 – 10 lutego 1756), żona pruskiego generała majora Bogislawa Friedricha von Dönhoffa;
- Ernst Ahasverus (4 stycznia 1688 – 9 maja 1727), mąż Marie Luise von Wallenroth (2 października 1696 – 12 lutego 1775), prapradziadkowie Chrystiana IX, króla Danii, założyciela dynastii Glücksburgów, przodka m.in. brytyjskiego monarchy Karola III.
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Wakar i Bohdan Wilamowski, „Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn, 1968 (s. 145 – Ahasver von Lehndoff).
Mieczysław Orłowicz, „Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii”, Agencja Wydawnicza „Remix”, Olsztyn, 1991, ISBN 83-900155-0-1 (s. 80 – Marianna Lehndorff ze Szlichtyngów niewolnicą w Konstantynopolu).
Tadeusz Oracki, Słownik biograficzny Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku L-Ż, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn, 1988. (Ahasver von Lehndorff – biografia)
Max Toeppen, „Historia Mazur” (w przekładzie Małgorzaty Szymańskiej-Jasińskiej i opracowaniu Grzegorza Jasińskiego), wyd. Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1995, ISBN 83-900380-3-X. (s. 282 biografia Ahasvera)