Aguarico
Aguarico (hiszp. río Aguarico, co oznacza „bogata woda”) to rzeka znajdująca się w północno-wschodniej części Ekwadoru. Jest to główna rzeka prowincji Sucumbíos. W końcowej fazie swojego biegu rzeka ta wyznacza granicę między Ekwadorem a Peru, uchodząc do rzeki Napo. Długość Aguarico wynosi 390 km, z czego ostatnie 50 km stanowi naturalną granicę ekwadorsko-peruwiańską, obejmując peruwiański region Loreto. Dolny odcinek Aguarico został uznany i prawnie potwierdzony jako część spornego przez długie lata terytorium pomiędzy Ekwadorem a Peru, co wynika z Protokołu z Rio de Janeiro z 1942 roku. Ekwador jednostronnie unieważnił postanowienia tego protokołu w 1960 roku, jednak nowa umowa została podpisana w 1999 roku, potwierdzając wcześniejsze ustalenia.
Aguarico przepływa przez niemal całą długość prowincji Sucumbíos w północnym Ekwadorze, stanowiąc najważniejszą rzekę w tym regionie. W swoim środkowym biegu rzeka znajduje się w pobliżu rezerwatu Production Faunística Cuyabeno. W dolnym odcinku biegu Aguarico przebiega wzdłuż granicy ekwadorsko-peruwiańskiej, kończąc swój bieg w rzece Napo, nieco powyżej miasta Pantoja w peruwiańskiej prowincji Loreto.
Historia
W 1541 roku, Gonzalo Pizarro i Francisco de Orellana zbudowali łódź żaglową o nazwie „San Pedro” i wyruszyli na poszukiwanie legendarnej krainy El Dorado, płynąc rzekami Colca i Napo aż do ujścia Aguarico i Curaray. Niestety, zabrakło im wystarczających zapasów żywności, co doprowadziło do śmierci wielu uczestników wyprawy. Szacuje się, że wśród nich 140 z 220 Hiszpanów oraz 3000 z 4000 Indian straciło życie. W wyniku tych tragicznych wydarzeń, 22 lutego 1542 roku, postanowiono, że Orellana będzie kontynuować podróż w dół Aguarico w poszukiwaniu jedzenia, towarzyszyło mu około 50 osób. Gdy nie udało im się pokonać rzeki, Orellana czekał na Pizarra. Ostatecznie Pizarro wysłał trzech ludzi z wiadomością dla Orellany, aby rozpoczęli budowę nowej łodzi, „Victorii”. W międzyczasie Pizarro wrócił w kierunku Quito, podążając inną trasą na północ z 80 ocalałymi ludźmi.
Tubylcze plemiona
Górny bieg Aguarico jest zamieszkiwany przez tubylczy lud Siona. Siona należą do zachodniej części rodziny języków tukano, a ich oficjalnymi językami są dialekty piohe (lub pioche) oraz hiszpański, a także mieszanka obu, znana czasami jako pioche-sione. Obecnie społeczność Siona liczy około 172 osoby w 51 rodzinach. Utrzymują się głównie z myślistwa, rybołówstwa oraz częściowo z turystyki. Problemy, z którymi boryka się ta społeczność, to zanieczyszczenie środowiska oraz rabunkowa gospodarka zasobami leśnymi.