Agronomówka

Agronomówka to popularna nazwa miejsca zamieszkania agronoma gromadzkiego, które znajduje się na terenie gromady. Jest to lokal, służący jako mieszkanie dla pracowników służby rolnej, zazwyczaj z przylegającą działką ziemi, wyposażoną w niewielkie laboratorium oraz pomoce dydaktyczne.

Na przykład, siedzibę dla służby melioracyjnej określano mianem wodomistrzówki.

Powstawanie agronomówek

Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 1960 roku, ustalono zasady budowy domów dla służby agronomicznej. Celem tej inicjatywy było zrealizowanie 6-letniego planu rozwoju rolnictwa w latach 1961–1965 oraz stworzenie warunków sprzyjających stabilizacji kadry rolniczej, łączenia jej z gromadą i podniesienia prestiżu zawodu. Do terenowych planów inwestycyjnych wprowadzono budowę nowych lub adaptację istniejących budynków na pomieszczenia mieszkalne oraz laboratoryjne dla agronomów gromadzkich, zootechników i weterynarzy. Te obiekty nazwano agronomówkami.

Teren przeznaczony pod budowę agronomówki miał obejmować działkę budowlaną z ogródkiem przydomowym oraz działkę eksperymentalną do przeprowadzania doświadczeń i pokazów agrotechnicznych, o łącznej powierzchni do 0,5 ha.

Kolejność budowy agronomówek w gromadach

Budowę agronomówek realizowano w pierwszej kolejności w gromadach:

z największą liczbą aktywnych kółek rolniczych i większą ilością maszyn rolniczych;
gdzie zainwestowano lub planuje się inwestycje, które podniosą zdolności produkcyjne rolnictwa;
posiadających żyzne gleby, co umożliwi szybkie osiągnięcia produkcyjne;
gdzie skoncentrowano traktorowo-maszynowe komplety zapewniające kompleksową mechanizację prac polowych;
gdzie lokalni rolnicy wykazują pozytywne nastawienie do działalności instruktorskiej;
o warunkach sprzyjających szybkiemu rozwojowi hodowli zwierząt;
gdzie znajdują się grunty Państwowego Funduszu Ziemi przeznaczone do zagospodarowania przez kółka rolnicze.

Finansowanie budowy agronomówek

Budowa, odbudowa lub adaptacja agronomówek była finansowana ze środków Funduszu Rozwoju Rolnictwa, który był częściowo przeznaczony do dyspozycji powiatowego związku kółek rolniczych. W przypadku niewystarczających funduszy, gromadzkie rady narodowe miały uzupełniać brakujące środki z funduszu gromadzkiego.

Agronomówka miała pełnić funkcję mieszkania służbowego dla pracowników służby rolnej, które po rozwiązaniu stosunku służbowego powinno być zwolnione i przekazane do dyspozycji prezydium gromadzkiej rady narodowej.

Typy agronomówek

W związku z rozwojem rolnictwa oraz rolą służby agronomicznej w intensyfikacji produkcji, wyróżniono trzy typy budynków dla służby rolnej:

typ I – dla agronoma gromadzkiego;
typ II – dla agronoma gromadzkiego oraz zootechnika gromadzkiego;
typ III – dla agronoma gromadzkiego, zootechnika gromadzkiego oraz lekarza weterynarii.

Prezydia gromadzkich rad narodowych były odpowiedzialne za lokalizację obiektów agronomicznych oraz przestrzeganie terminów realizacji zgodnie z planami zagospodarowania terenowego.

Regulacje dotyczące lokalizacji, budowy i adaptacji agronomówek

W 1961 roku Minister Rolnictwa wydał pismo okólne, które określiło szczegółowe zasady budowy, odbudowy i adaptacji agronomówek, z myślą o przekształceniu istniejących pomieszczeń dla agronomów, zootechników i lekarzy weterynaryjnych. Podkreślono, że agronomówki powinny być lokalizowane na gruntach PFZ lub gruntach administrowanych przez gromady, a następnie przekazywane prezydiom gromadzkich rad narodowych.

Finansowanie budowy odbywało się z Funduszu Rozwoju Rolnictwa, a w razie potrzeby, uzupełniano je środkami funduszu gromadzkiego. Mieszkania służbowe dla agronomów, zootechników i lekarzy weterynarii przydzielano na podstawie przydziału, a służby rolne i weterynaryjne były zwolnione z obowiązku wpłacania kaucji w związku z nawiązaniem stosunku pracy.

Pismo okólne z 1961 roku uzupełniło wcześniejsze regulacje, wskazując, że wywłaszczenie nieruchomości prywatnych dokonuje wydział rolnictwa i leśnictwa prezydium powiatowej rady narodowej, a obowiązek odszkodowania spoczywa na prezydium powiatowej rady narodowej.

Przebieg budowy agronomówek

W 1961 roku rozpoczęto budowę agronomówek, z planem wybudowania 1000 obiektów rocznie. W planie perspektywicznym przewidziano budowę 6000 agronomówek, co odpowiadało ówczesnej sieci gromad. W 1964 roku zrealizowano budowę 654 nowych agronomówek oraz zaadaptowano 192 inne obiekty na ten cel.

Do końca 1967 roku powstało 2840 obiektów, w tym:

typ I – 1800 obiektów;
typ II – 842 obiekty;
typ III – 129 obiektów.

W 1968 roku opracowano nowe projekty budowlane dla pięciu typów agronomówek, uwzględniając nowe stanowiska w gromadzkiej służbie rolnej, takie jak asystenci agronoma i zootechnika oraz referenci rolni.