Agronom gromadzki to ekspert w dziedzinie rolnictwa, zatrudniony w powiatowym związku kółek rolniczych, który został skierowany do gromady z misją udzielania fachowej pomocy, porad, instruktażu oraz szkoleń dla rolników indywidualnych. Tytuł agronoma przysługuje osobie pracującej w służbach rolnych lub jednostkach związanych z rolnictwem, posiadającej odpowiednie wykształcenie w tej dziedzinie.
Agronom gromadzki w powiatowym związku kółek rolniczych działał w latach 1961–1967.
Pojęcie agronom w ujęciu historycznym
Nazwa agronom pochodzi od terminu agronomia, który obejmuje całość wiedzy teoretycznej i praktycznej dotyczącej gospodarstwa wiejskiego. Agronomia wywodzi się od greckiego słowa agronomos, co oznacza „zarządzający majątkiem ziemskim”. Ogólnie rzecz biorąc, agronom to specjalista odpowiedzialny za zarządzanie gospodarstwem rolnym, znający techniki związane z uprawą roli, roślin oraz chowem zwierząt.
Na przełomie XIX i XX wieku wprowadzono pojęcie agronomii społecznej, które odnosiło się do społecznej działalności opartej na inicjatywach zrzeszeń oraz samorządu wiejskiego, mającej na celu propagowanie wiedzy rolniczej wśród rolników. Stanowisko agronoma występowało również w innych organizacjach, takich jak byłe państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych oraz w zakładach przemysłu rolno-spożywczego.
Działalność instruktorów rolnych w powiatowych związkach kółek rolniczych (1957–1960)
Reaktywacja działalności kółek rolniczych w 1957 roku przyczyniła się do wznowienia pracy instruktorów rolnych, którzy mieli do zrealizowania następujące zadania:
- podjęcie działań mających na celu poprawę gospodarki, edukacji rolniczej oraz kultury wsi,
- organizowanie i prowadzenie fachowego poradnictwa agrotechnicznego,
- rozwijanie różnych form edukacji rolniczej dla dorosłych oraz przysposobienia rolniczego młodzieży wiejskiej.
Zgodnie z zarządzeniem Ministra Rolnictwa z 1958 roku, do podstawowych zadań instruktora rolnego należało:
- realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju gromady w zakresie produkcji rolniczej,
- wymiana kwalifikowanego materiału siewnego i sadzeniaków w ramach planu nasiennego,
- organizowanie racjonalnego wykorzystania środków produkcji, takich jak nawozy mineralne, środki ochrony roślin i wapno nawozowe,
- podnoszenie poziomu kultury rolnej oraz upowszechnianie wyników badań naukowych,
- prowadzenie masowych szkoleń rolniczych w okresie jesienno-zimowym oraz organizowanie wizyt sąsiedzkich, lustracji i wycieczek w okresie wiosenno-letnim.
Agronom gromadzki powiatowego związku kółek rolniczych (1961-1967)
Zarządzeniem Ministra Rolnictwa z 1960 roku w powiatowych związkach kółek rolniczych utworzono stanowiska agronomów gromadzkich. Do ich podstawowych obowiązków należało ciągłe podnoszenie poziomu kultury rolnej, zapewnienie realizacji ustaw, uchwał oraz zarządzeń związanych z produkcją rolniczą, a także wykonywanie statutowych zadań kółek rolniczych.
W ramach szczegółowych zadań wskazano:
- organizowanie produkcji nasiennej oraz realizowanie gromadzkiego planu nasiennego w oparciu o ustawę z 1961 roku o hodowli roślin i nasiennictwie,
- organizowanie walki z chorobami i szkodnikami roślin oraz zwalczanie chwastów w oparciu o ustawę z 1961 roku o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami,
- wprowadzanie w gospodarstwach rolnych określonych zabiegów agrotechnicznych i zootechnicznych, zwanych „agrominimum”,
- organizowanie poradnictwa dotyczącego racjonalnego stosowania nawozów mineralnych, ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania, zgodnie z ustawą o obowiązku stosowania nawozów mineralnych,
- organizowanie zagospodarowania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi,
- podejmowanie działań mających na celu wprowadzenie postępu w produkcji rolniczej w celu rozwiązania kluczowych problemów dla gromady.
W 1968 roku etaty agronomów gromadzkich powiatowego związku kółek rolniczych, wraz z odpowiednimi funduszami, przekazano do gromad w celu utworzenia gromadzkiej służby rolnej.
Agronomówki – siedziby służby agronomicznej
Uchwałą Rady Ministrów z 1960 roku gminy zostały zobowiązane do budowy tzw. agronomówek, które miały służyć jako siedziby dla służby agronomicznej. W 1961 roku planowano wybudowanie tysiąca obiektów, a w perspektywie kilku lat – sześciu tysięcy budynków, co odpowiadało ówczesnej sieci gromad. Realizowano trzy typy agronomówek: typ I – dla agronoma, typ II – dla agronoma i zootechnika oraz typ III – dla agronoma, zootechnika i lekarza weterynarii. Do końca 1967 roku zbudowano 2840 agronomówek, w tym 1880 typu I (65,8%), 842 typu II (29,6%) oraz 129 typu III (4,6%).