Agrippina Waganowa

Agrippina Jakowlewna Waganowa (ros. Агриппи́на Я́ковлевна Вага́нова; urodzona 14 czerwca?/26 czerwca 1879 w Petersburgu, zmarła 5 listopada 1951 w Leningradzie) była rosyjską tancerką (baletmistrzyni), choreografką oraz pedagogiem tańca, odznaczoną tytułem Ludowej Artystki RFSRR w 1934 roku.

Życiorys

Waganowa przyszła na świat w rodzinie Jakowa Timofijewicza Waganowa, który był woźnym w Teatrze Maryjskim w Petersburgu. Jej ojciec, Ormianin z pochodzenia, przeprowadził się do Petersburga z Astrachania, gdzie istniała ormiańska mniejszość etniczna od czasów Iwana Groźnego. Rodzina nie miała głębokich korzeni w tej społeczności, ponieważ pochodziła z grupy Ormian przybyłych z Iranu, co wpłynęło na ich skromne życie. Jakow Waganow służył jako podoficer, a po przejściu na emeryturę wołaską, zarabiał na życie jako woźny. W rodzinie Waganów było troje dzieci, co sprawiało, że ich zarobki wystarczały jedynie na podstawowe potrzeby.

W latach 1897–1916 była solistką Baletu Teatru Maryjskiego (ros. Балет Мариинского театра). Została przyjęta do grupy baletowej bezpośrednio po ukończeniu szkoły baletowej, gdzie jej nauczycielką była m.in. Olga Prieobrażenska. W krótkim czasie zyskała status solistki, a w 1915 roku została primabaleriną. Dzięki doskonałej pracy nóg oraz imponującym skokom, zyskała przydomek „królowej wariacji”.

Waganowa jest autorką Zasad tańca klasycznego (ros. Основы классического танца, 1934, polskie wydanie – 1952), kluczowego podręcznika dotyczącego zasad tańca klasycznego. Książka ta jest owocem całego jej życia jako artystki i pedagoga, stanowiąc twórczą syntezę osiągnięć światowej sztuki choreograficznej oraz kontynuację rosyjskiej szkoły baletowej, będąc fundamentem dla współczesnej pedagogiki choreograficznej.

Artystka aktywnie działała również w dziedzinie choreografii, zaczynając pracę w tej roli w 1927 roku przy balecie Wizje poety. W latach 1931–1937 pełniła funkcję dyrektora artystycznego Baletu Teatru Maryjskiego (od 1935 roku znanego jako Państwowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. S.M. Kirowa). W tym okresie promowała zarówno nowoczesny taniec, jak i innowacyjne interpretacje klasycznych baletów, w tym Jezioro łabędzie (premiera w 1933 roku). W latach 1946–1951 uczyła choreografii w Konserwatorium Leningradzkim.

W 1934 roku Waganowa otrzymała tytuł Ludowej Artystki RFSRR. Uznawana była za jedną z najwybitniejszych pedagogów tanecznych swojego czasu oraz najwybitniejszego pedagoga rosyjskiego. Jej uczniami były znane baleriny, takie jak: Galina Ułanowa, Marina Siemionowa, Tatjana Wieczesłowa, Maja Plisiecka, Nataliya Dudinska, Fiea Bałabina, Irina Kołpakowa, Ninel Kurgapkina, Olga Iordan, Maria Mazun, Ałła Osipienko, Helēna Tangijeva-Birzniece, Ałła Szelest. W latach 1920–1950 wszystkie znane baleriny Leningradzkiego Państwowego Akademickiego Teatru Opery i Baletu były jej wychowankami.

Waganowa została pochowana na Litieratorskich mostkach na cmentarzu Wołkowskim w Petersburgu.

Upamiętnienie

1 listopada 1957 roku Państwowy Leningradzki Instytut Choreografii (dawniej Piotrogrodzka Państwowa Szkoła Baletowa) otrzymał imię tej wybitnej rosyjskiej tancerki i pedagog. Od 1991 roku instytucja ta znana jest jako Akademia Baletu Rosyjskiego im. Agrippiny Waganowej (ros. Академия Русского балета имени А. Я. Вагановой), a tytuł Akademii został nadany w tym samym roku.