Agresja Iraku na Kuwejt – inwazja irackiego wojska na Kuwejt w 1990 roku, która zainicjowała I wojnę w Zatoce Perskiej.
Przyczyny
Po zakończeniu wojny z Iranem sytuacja gospodarcza Iraku była katastrofalna. Kraj stał na skraju bankructwa, a jego zadłużenie zagraniczne wynosiło ponad 100 miliardów dolarów. Wydobycie ropy naftowej spadło do jednej trzeciej poziomu sprzed 1980 roku. Kuwejt, jako jeden z głównych kredytodawców, miał wobec Iraku dług w wysokości 10 miliardów dolarów. Irak starał się przekonać OPEC do wprowadzenia restrykcji w wydobyciu ropy, co mogłoby podnieść ceny surowca. Irackie władze oskarżały Kuwejt o stosowanie dumpingowych cen ropy i zażądały umorzenia długu oraz bezzwrotnej pomocy finansowej. Twierdzono, że Irak bronił Kuwejtu i całego świata arabskiego przed irańską rewolucją islamską, a także wzywano Arabię Saudyjską i Kuwejt do uznania, że przekazane Irakowi 40 miliardów dolarów były subwencją, a nie pożyczką na cele wojskowe.
Prezydent Iraku, Saddam Husajn, usprawiedliwiał inwazję rzekomym nielegalnym wykorzystywaniem przez Kuwejt spornego pola naftowego Ar-Rumajla oraz manipulacjami przy ustalaniu granicy iracko-kuwejckiej. Zgłaszał również pretensje do wysp Al-Warba i Dżazirat Bubijan. Argumentował także, że historycznie Kuwejt był częścią osmańskiej prowincji Al-Basry. Po aneksji Kuwejtu nadano nowo utworzonej prowincji nazwę Al-Kazima, nawiązującą do tego okresu.
Saddam Husajn zdecydował się na wojnę z Kuwejtem z powodów osobistych. Nie osiągnąwszy oczekiwanego sukcesu w wojnie z Iranem, liczył na równie łatwą wygraną z bogatym, ale militarnie słabym sąsiadem. Miał nadzieję, że zwycięstwo nad Kuwejtem wzmocni jego pozycję wewnętrzną oraz legitymację w oczach Irakijczyków. Istotnym czynnikiem była również gotowa, przeszkolona i uzbrojona armia, która pozostała po konflikcie iracko-irańskim.
Przewidując negatywną reakcję międzynarodową, Saddam Husajn zakładał, że Irak zostanie jedynie słownie potępiony. Był przekonany, że żaden arabski przywódca nie wystąpi przeciwko niemu, kraje europejskie były zajęte wydarzeniami w Europie Wschodniej, a Stany Zjednoczone nie będą chciały angażować się w konflikt, obawiając się powtórki z wojny wietnamskiej. Przed inwazją spotkał się z ambasador USA w Iraku, April Glaspie, której słowa dotyczące konfliktów granicznych z Kuwejtem zinterpretował jako przyzwolenie na atak, co było nadinterpretacją.
Decyzję o inwazji podjął Saddam Husajn jednoosobowo, nie konsultując jej z Radą Dowództwa Rewolucji ani z członkami rządu czy przywództwem partii Baas.
Przebieg inwazji
Saddam Husajn zainicjował gromadzenie wojsk przy granicy iracko-kuwejckiej 17 lipca 1990 roku. Do 2 sierpnia gotowych do inwazji było 100 tysięcy żołnierzy. Wojna rozpoczęła się 2 sierpnia 1990 roku o czwartej rano, kiedy irackie wojska przekroczyły granicę z Kuwejtem i zaczęły zajmować stolicę kraju. Duże siły irackie zdobyły Kuwejt w ciągu trzech godzin. W ataku uczestniczyły elitarne oddziały Gwardii Republikańskiej, Armia Narodowa oraz regularne oddziały armii irackiej. Po zakończeniu głównej fazy inwazji do Kuwejtu przybyły także oddziały Al-Muchabarat, irackiej służby bezpieczeństwa.
Iracka armia zniszczyła marynarkę wojenną Kuwejtu oraz część wyrzutni rakietowych. Dysproporcja sił była tak duża, że jedynie lotnictwo Kuwejtu mogło na krótko stawić opór irackim wojskom. Równocześnie w Kuwejcie miało miejsce zorganizowane przez panarabskie kręgi wojsko pucz, w wyniku którego powstała Republika Kuwejtu z Ala Husajnem Alim na czele. Nowo utworzone państwo traktowane było jako tymczasowe i już 9 sierpnia 1990 roku Kuwejt został włączony do Iraku. 28 sierpnia Saddam Husajn ogłosił utworzenie z Kuwejtu kolejnej muhafazy Iraku, nazwaną Al-Kazima. Kuwejcka rodzina królewska schroniła się w Arabii Saudyjskiej, a 300 tysięcy mieszkańców uciekło z Kuwejtu. Irackim zarządcą Kuwejtu został Ali Hasan al-Madżid.
3 sierpnia 1990 roku wojska irackie zostały przesunięte w kierunku granicy Kuwejtu z Arabią Saudyjską.
Pierwsze reakcje międzynarodowe
Wbrew oczekiwaniom Saddama Husajna żadne państwo arabskie nie wyraziło poparcia dla inwazji. Tylko Jordania, Jemen, Mauretania oraz Organizacja Wyzwolenia Palestyny nie potępiły agresji. Rada Bezpieczeństwa ONZ 2 sierpnia przyjęła rezolucję nr 660, nakazującą wycofanie wojsk irackich z Kuwejtu. Dwa dni później minister spraw zagranicznych ZSRR oraz amerykański sekretarz stanu wydali wspólną deklarację o wstrzymaniu dostaw broni do Iraku. Kolejna rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ, która miała miejsce dwa dni później, przewidywała nałożenie sankcji na Bagdad, w tym zakaz importu irańskiej ropy. Rezolucja nr 662 z 9 sierpnia uznała inwazję za nielegalną. Wcześniej, 7 sierpnia, Stany Zjednoczone wysłały swoje wojska do Arabii Saudyjskiej, aby chronić ją przed możliwą dalszą agresją iracką.
Agresję na Kuwejt z entuzjazmem przyjęła niewielka część arabskiej opinii publicznej, zwłaszcza w Jordanii, niektórych miastach muzułmańskich krajów Afryki Północnej oraz wśród Palestyńczyków, którzy uznali Saddama Husajna za większego bohatera niż lider ruchu narodowowyzwoleńczego Jasir Arafat. Wiele rządów arabskich potępiło iracką inwazję, co przyniosło im różne korzyści: Egiptowi umorzono długi, a Syrii, która była bojkotowana, pozwolono na udział w dyplomatycznych rozmowach. Partia Baas umocniła swoją pozycję w Jemenie i Libanie. Saddam Husajn zyskał na znaczeniu, wspierając Palestyńczyków mimo własnych problemów finansowych.
Iracka okupacja Kuwejtu
Po zajęciu Kuwejtu irackie wojska dopuściły się wielu zabójstw obywateli tego kraju, a tysiące ludzi aresztowano. Również Irakijczycy mieszkający w Kuwejcie, którzy emigrowali z powodu niechęci do rządów Saddama Husajna, trafiali do więzień. Wojsko dopuściło się licznych aktów wandalizmu i grabieży. Skutkiem agresji na Kuwejt był gwałtowny wzrost cen ropy z około 20 do ponad 40 dolarów za baryłkę.
Saddam Husajn prowadził kampanię propagandową wokół agresji na Kuwejt, wzywając do świętej wojny przeciwko wrogom islamu i zjednoczenia wokół Iraku. Ostro atakował Stany Zjednoczone, co zwiększało jego popularność w świecie arabskim. Starał się powiązać zajęcie Kuwejtu z dążeniem do utworzenia niepodległego państwa palestyńskiego, obiecując, że wycofa się z Kuwejtu, jeśli Izrael opuści terytoria okupowane.
Próby dyplomatycznego zakończenia konfliktu i ich fiasko
29 listopada 1990 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ zażądała bezwarunkowego wycofania wojsk irackich z Kuwejtu, wyznaczając ultimatum na 15 stycznia 1991 roku. Zezwolono państwom członkowskim na użycie „wszelkich koniecznych środków” w celu wyzwolenia Kuwejtu. Jesienią 1990 roku Stany Zjednoczone utworzyły koalicję z blisko 30 państw chętnych do interwencji w Kuwejcie – w Arabii Saudyjskiej zebrało się blisko pół miliona żołnierzy. Spośród stałych członków Rady jedynie Chińska Republika Ludowa wstrzymała się od głosu, a przeciwko rezolucji zagłosowały Kuba i Jemen.
W grudniu 1990 roku Irak otrzymał kilka propozycji mediacji, m.in. od Francji, ONZ i ZSRR, które jednak wszystkie odrzucił. Mimo wiedzy o gromadzących się siłach USA w Arabii Saudyjskiej, był przekonany, że jego armia zdoła je powstrzymać i wymusić korzystny pokój.
Operacja Pustynna Burza
13 stycznia Irak odrzucił plan pokojowy zaproponowany przez ONZ. Wówczas koalicja pod przewodnictwem USA, na mocy upoważnienia Rady Bezpieczeństwa, rozpoczęła operację Pustynna Burza. Działania zbrojne trwały od 17 stycznia do 28 lutego, a atak lądowy miał miejsce 25 lutego. Operacja zakończyła się bezwarunkowym przyjęciem przez Irak rezolucji ONZ. Saddam Husajn 3 marca zgodził się na rozejm. Po interwencji Irak przeprowadził ataki rakietowe na miasta w Izraelu i Arabii Saudyjskiej, ale Izrael nie zdecydował się na odwet. Prawdopodobnie Saddam Husajn liczył, że dojdzie do odwetu, co skłoniłoby arabskich uczestników koalicji do wycofania się.
W trakcie operacji Pustynna Burza zbombardowano wiele celów na terenie Iraku, zarówno cywilnych, jak i wojskowych, co spowodowało ofiary wśród ludności cywilnej. Irak nie był przygotowany na tak intensywne bombardowania, po których nastąpił atak wojsk lądowych. Wojska irackie wycofując się z Kuwejtu, zastosowały taktykę spalonej ziemi, niszcząc budynki publiczne i paląc szyby naftowe. Kuwejt został odbity w ciągu kilku dni, a klęska Iraku była całkowita. W tej sytuacji Bagdad poprosił o zawieszenie broni, które podpisano 28 lutego 1991 roku w Safwan. Saddam Husajn nie spodziewał się tak szybkiej porażki. Obawiając się o swoje rządy, ponownie wdrożył kampanię terroru i inwigilacji społeczeństwa, tłumiąc jednocześnie powstania szyitów i Kurdów, które wybuchły wiosną 1991 roku.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dawisha A.: Iraq. A Political History. Princeton: Princeton University Press, 2013. ISBN 978-0-691-15793-1.
Farouk-Sluglett M., Sluglett P.: Iraq Since 1958. From Revolution to Dictatorship. London & New York: I. B. Tauris, 2003. ISBN 1-86064-622-0.
Wojciech Hajnus: Mój Irak. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-KA, 2009. ISBN 978-83-7506-314-1.
Jamsheer H. A., Współczesna historia Iraku, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2007, ISBN 978-83-89899-82-8.
Ryszard Malik: Gangster z Tikritu. Kraków: Assimil, 2004, s. 34. ISBN 83-87564-42-7.
Rebecca Stefoff: Saddam Husajn. Absolutny władca Iraku. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7391-059-X.
Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009. ISBN 978-83-05-13567-2.