Agrafa
Agrafa (z gr. „niezapisane”, liczba pojedyncza agrafon, pochodzące od ἄγραφον ágraphon, gdzie a- to przedrostek przeczący, a gráphein oznacza „skrobać, rytować, rysować, pisać”) to termin używany w biblistyce, który odnosi się do słów Jezusa, które nie zostały zapisane w Ewangeliach kanonicznych, lecz pojawiają się w innych tekstach Nowego Testamentu, takich jak apokryfy oraz w dziełach Ojców Kościoła. Wypowiedzi, które występują w Ewangeliach, ale są umieszczone w mało istotnych fragmentach rzadkich kodeksów (np. w Kodeksie D), także określa się tym terminem.
Agrafa dzieli się na dwa rodzaje: kanoniczne, które mimo że nie są zapisane w Ewangeliach, znajdują swoje miejsce w Nowym Testamencie, oraz agrafy pozakanoniczne, obejmujące pozostałe wypowiedzi.
W starożytności termin agrafa odnosił się do tradycji apostolskiej. Po raz pierwszy w obecnym znaczeniu użył go J.G. Körner w 1776 roku, a jego status jako uznawanego terminu naukowego został potwierdzony, gdy Alfred Resch w 1889 roku opublikował książkę zatytułowaną Agrapha, Texte und Untersuchungen.
Aby dane słowa mogły być uznane za agrafa, muszą spełniać trzy kryteria:
- Nie mogą być to opowiadania, lecz jedynie relatywnie krótkie wypowiedzi;
- Muszą być przypisywane Jezusowi;
- Nie mogą być zawarte w Ewangeliach kanonicznych.
Choć istnieje wiele słów Jezusa, które można zakwalifikować jako agrafa (szczególnie w Ewangelii Tomasza), badacze starają się ustalić, które z nich najlepiej oddają styl wypowiedzi Jezusa. Uważa się, że większość z tych wypowiedzi to pomyłki w przekazie lub interpretacje rzeczywistych słów. Dlatego opracowano dwa kryteria do oceny autentyczności agrafa:
- Świadectwo zewnętrzne. Należy ustalić, czy najstarsze znane wystąpienie danego agrafonu potwierdza jego pochodzenie od autora, który mógł mieć dostęp do pozakanonicznych wypowiedzi Jezusa, takich jak Papiasz czy Święty Justyn. W przypadku pisarzy z IV wieku stwierdzenie takie jest trudniejsze;
- Świadectwo wewnętrzne. Następnie, należy sprawdzić, czy analizowana wypowiedź jest zgodna z duchem i charakterem słów Jezusa zapisanych w Ewangeliach kanonicznych. Jeśli wynik analizy jest negatywny, konieczne jest uzasadnienie, dlaczego dana wypowiedź mogła powstać.
Analizy prowadzone przez różnych autorów prowadzą do rozbieżnych wniosków na temat liczby agrafa uznawanych za autentyczne. Resch identyfikował aż 75 takich wypowiedzi, podczas gdy L. Vaganaya, reprezentatywny dla współczesnych biblistów, uznaje autentyczność jedynie 4 lub 5 agrafa.
Do agrafa kanonicznych zaliczają się: Dz 1,4-8; 20,35; 1 Kor 11,24-25; 1 Tes 4,15 oraz Dz 20,35 – „Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu”.
Przypisy
Zobacz też
logia
Bibliografia
Xavier Léon-Dufour, Słownik Nowego Testamentu, Poznań, Księgarnia Świętego Wojciecha, 1986, ISBN 83-7015-048-9
Joachim J. Gnilka, Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje, Juliusz J. Zychowicz (tłum.), Józef J. Kudasiewicz, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997, ISBN 83-7006-431-0, OCLC 749882567. Brak numerów stron w książce.
Anna A. Świderkówna, Rozmowy o Biblii. Nowy Testament, Warszawa: PWN, 2000, ISBN 83-0113-044-X, OCLC 189592724. Brak numerów stron w książce.