Agra (hindi: आगरा) to miasto położone w Indiach, w stanie Uttar Pradesh, nad rzeką Jamuną.
W 2001 roku populacja miasta wynosiła 1 259 979 mieszkańców.
Agra pełni rolę siedziby rzymskokatolickiej archidiecezji.
W mieście rozwija się przemysł obuwniczy i włókienniczy, a także rzemiosło. Agra jest także popularnym ośrodkiem turystycznym oraz istotnym węzłem komunikacyjnym, w którym znajduje się również uniwersytet.
Geografia i klimat
Agra leży w stanie Uttar Pradesh. Miasto usytuowane jest na południowym brzegu Jamuny, w miejscu, gdzie krzyżują się historyczne szlaki handlowe. Pierwszy z nich prowadzi z Delhi wzdłuż rzek Jamuny i Gangesu do Benares, a następny łączy Dekan na południu z przedpolem Himalajów oraz Kaszmirem. Od południa miasto graniczy z kanałem wykopanym wzdłuż Jamuny. Agra leży w południowo-zachodniej części Niziny Hindustańskiej, na obszarze płaskiej równiny aluwialnej, urozmaiconej niskimi pagórkami.
Miasto ma klimat zwrotnikowy pośredni, z monsunami. Okres zimowy i wiosenny jest czasem suchym, natomiast letni monsun przynosi opady, szczególnie intensywne od lipca do września, które stanowią 70-90% rocznej sumy opadów. Najwyższe średnie temperatury dobowe, osiągające do 30 °C, występują pod koniec pory suchej (od maja do początku czerwca).
Historia
Agra została założona na przełomie V i VI wieku. W 1501 roku Sikandar Lodi, władca sułtanatu delhijskiego, ogłosił Agrę nową stolicą swojego państwa. Po bitwie pod Panipatem w 1526 roku, w której wojska sułtanatu zostały pokonane przez najeźdźców z Azji Środkowej, Babur, założyciel muzułmańskiej dynastii Wielkich Mogołów, uczynił z Agry stolicę swojego nowo utworzonego państwa. Najbardziej znany władca tej dynastii, Akbar, rządzący w latach 1556-1605, rozpoczął budowę fortu w 1565 roku, czyniąc z niego siedzibę władzy oraz najważniejsze miasto rosnącego imperium. To tutaj koncentrowało się życie polityczne, gospodarcze i kulturalne Wielkich Mogołów, a w mieście wznoszono wiele reprezentacyjnych budowli, takich jak pałace, meczety i mauzolea.
Na początku XVII wieku populacja miasta, które przemianowano na Akbarabad dla uczczenia władcy, wynosiła około 750 tysięcy mieszkańców, co czyniło je jedną z największych metropolii ówczesnego świata. W pobliżu fortu znajdowała się dzielnica rzemiosł i bazarów Kinari Bazaaar, skąd sprowadzano towary z Persji i Chin. W mieście funkcjonowały nie tylko meczety, ale również świątynie hinduskie, buddyjskie, dźinizmu oraz zoroastrian, a także katolicki kościół prowadzony przez Jezuitów.
Po Akbarze rządy kontynuowali Dżahangir i Szahdżahan. Po przeniesieniu stolicy do Delhi przez Aurangzeba w 1658 roku, Agra zaczęła tracić swoje znaczenie polityczne, pozostając jednak istotnym ośrodkiem kulturowym i gospodarczym. W 1803 roku miasto zostało zdobyte przez Brytyjczyków z Kompanii Wschodnioindyjskiej. W latach 1833-68 Agra była stolicą prowincji północno-zachodnich, jednak po powstaniu sipajów w 1857 roku utraciła tę funkcję na rzecz Allahabadu, pozostając jednak miastem garnizonowym. Na południe od Agry Brytyjczycy zbudowali centrum administracyjno-handlowe Sadar Bazaar.
Agra współcześnie
Obecnie Agra jest istotnym ośrodkiem przemysłowym, szczególnie w zakresie produkcji obuwia i skór, a także przemysłów chemicznego, maszyn rolniczych, włókienniczego i papierniczego. Miasto jest znane z tradycyjnego rzemiosła, w tym biżuterii, brokatów oraz różnych pamiątek. Agra stanowi ważny węzeł komunikacji drogowej, kolejowej i lotniczej, a także jedno z największych centrów turystycznych w Indiach. Działa tu uniwersytet, założony w 1927 roku, oraz sześć innych szkół wyższych.
Zabytki
W Agry znajduje się wiele zabytków kultury islamskiej, co czyni ją ważnym ośrodkiem kultu religijnego muzułmanów.
Tadź Mahal
Tadź Mahal został zbudowany przez Szahdżahana nad brzegiem rzeki Jamuny, w hołdzie jego ukochanej żonie Mumtaz Mahal, która zmarła w 1631 roku po 19-letnim związku, rodząc 14. dziecko podczas wyprawy wojennej do Dekanu. Budowa mauzoleum trwała 22 lata, co symbolizuje liczba kopułek wieńczących bramę wejściową. W budowie uczestniczyło około 20 tysięcy robotników, dla których w pobliżu wzniesiono dzielnicę mieszkalną.
Mauzoleum, otoczone wysokim ogrodzeniem, dostępne jest tylko z jednej strony. Wejście prowadzi przez monumentalną Bramę Saraceńską, wykonaną z czerwonego piaskowca. Drogi wyłożone marmurem prowadzą po obu stronach szerokiego kanału przez rozległe ogrody, podzielone na cztery symetryczne części, do odległego o 300 m gmachu mauzoleum.
Grobowiec, wzniesiony na platformie o wysokości 74 m, zwieńczony jest ogromną, cebulastą kopułą, otoczoną przez cztery mniejsze kopuły. W narożnikach znajdują się cztery smukłe, okrągłe minarety. Sklepione łuki pokryte są mozaikami i wersetami z Koranu. Ściany mauzoleum, ozdobione podłużnymi niszami kryjącymi wejścia, są zdobione cyzelowanymi w kamieniu ornamentami kwiatowymi, głównie irysami, a także inkrustowane w kości słoniowej i półszlachetnymi kamieniami, takimi jak jaspis, turkus i agate. Do głównej budowli przylegają dwa pawilony: zachodni, który pełni funkcję meczetu, oraz wschodni, który jest salą zebrań.
Wnętrze mauzoleum zawiera symboliczne sarkofagi (cenotafy) Mumtaz Mahal i Szahdżahana, podczas gdy prawdziwe grobowce znajdują się w podziemiach.
Czerwony Fort
Czerwony Fort, będący ośrodkiem władzy państwa Wielkich Mogołów od czasów Akbara, został wybudowany w północno-wschodniej części Agry. Budowa, która rozpoczęła się w 1565 roku, trwała osiem lat. Masywne, podwójne mury z czerwonego piaskowca, zwieńczone blankami, wznoszą się na wysokość ponad 20 m i mają obwód około 2,5 km, otoczone fosą. Droga do Czerwonego Fortu prowadzi przez monumentalną bramę Amar Singh, która służyła również jako miejsce egzekucji skazanych dostojników za czasów Akbara.
Do wewnętrznej części fortu prowadzi kolejna brama, nad którą góruje dwupiętrowa, ośmioboczna Wieża Jaśminowa, pokryta złoconą kopułą. W pobliżu wieży znajdują się najważniejsze pawilony cesarskiej rezydencji, takie jak Sala Audiencji Publicznych, gdzie cesarz przyjmował sprawozdania urzędników, oraz Sala Audiencji Prywatnych, gdzie spotykał się z dyplomatami i najważniejszymi dostojnikami. W fortecy znajdował się także Pawi Tron, symbol władzy cesarskiej, który później został przetransportowany przez Aurangzeba do Delhi. W 1739 roku, podczas najazdu szacha Nadira, Pawi Tron stał się łupem wojennym Persów. Czerwony Fort początkowo pełnił funkcje militarne, jednak wkrótce zaczęto w nim budować pałace dla rodziny cesarskiej.
Grobowiec Etemada ad-Douli
Grobowiec perskiego Ghijas-bega, teścia cesarza Dźahangira, który był również wezyrem, powstał w latach 1622-1628. Marmurowe mauzoleum o ażurowych ścianach, położone na północnym brzegu rzeki Jamuny, stało się wzorem dla późniejszego Tadź Mahal.
Inne zabytki
Mauzoleum Akbara.
Meczet Piątkowy (Jama Masjid), zbudowany w 1648 roku na zlecenie córki Szahdżahana.
Fort stacji kolejowej, zbudowany w 1891 roku w celu obsługi ruchu turystycznego.
W Agry znajduje się również najstarszy w Indiach angielski zabytek – nagrobek Johna Mildenhalla z 1614 roku.
Przypisy
Bibliografia
KazimierzK. Dziewanowski, Brzemię białego człowieka, Wyd. II. uzup. i popr., Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1996, ISBN 83-85249-92-3, OCLC 37886422. Brak numerów stron w książce.
Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809. Brak numerów stron w książce.
Linki zewnętrzne