Agora (film)

Agora (hiszp. Ágora) to hiszpański dramat historyczny z 2009 roku, wyreżyserowany przez Alejandro Amenábara. W głównych rolach wystąpili Rachel Weisz oraz Max Minghella. Film zdobył siedem nagród Goya w 2010 roku, w tym za najlepszy scenariusz oryginalny.

Fabuła

Film przedstawia historię Hypatii, greckiej filozofki i astronomki, żyjącej w IV wieku w Aleksandrii, granej przez Weisz, oraz Dawosa (Max Minghella), niewolnika, który jest w niej zakochany. Tło fabuły stanowi rozwijająca się potęga nowej religii – chrześcijaństwa. Hypatia, oddana nauce, stara się ocalić wiedzę starożytnego świata przed zapomnieniem, które niesie ze sobą nowa religia. W tym samym czasie Dawos staje przed trudnym wyborem między miłością do Hypatii a możliwością uzyskania wolności, jaką mogłoby mu przynieść przyjęcie chrześcijaństwa.

Obsada

Rachel Weisz jako Hypatia z Aleksandrii

Max Minghella jako Dawos (łac. Davus), jej niewolnik

Oscar Isaac jako prefekt Orestes

Sammy Samir jako biskup oraz święty Cyryl z Aleksandrii

Manuel Cauchi jako biskup Teofil z Aleksandrii, wuj Cyryla

Ashraf Barhom jako Ammoniusz, mnich parabolański

Michael Lonsdale jako Teon z Aleksandrii, ojciec Hypatii

Rupert Evans jako Synezjusz

Homayoun Ershadi jako stary niewolnik Aspazjusz

Produkcja

Zdjęcia do filmu realizowano na Malcie. W procesie produkcji uczestniczyli liczni eksperci, w tym prof. Javier Ordóñez Rodríguez oraz prof. Elisa M. Garrido González z Uniwersytetu Autonomicznego w Madrycie, specjalizujący się w historii nauki oraz historii kobiet w starożytności. Współpracował również prof. Carlos García Gual z Uniwersytetu Complutense w Madrycie, dr Antonio Mampaso Recio z Instytutu Astrofizyki na Wyspach Kanaryjskich, a także Justin Pollard, znany brytyjski producent filmów historycznych.

Premiera

Film zadebiutował poza konkursem podczas Festiwalu w Cannes w maju 2009 roku, a w Hiszpanii miał premierę 9 października tego samego roku. W Polsce film zadebiutował 12 marca 2010 roku.

Odbiór

Kontrowersje

Hiszpańska organizacja katolicka Observatorio Antidifamación Religiosa uznała film za antychrześcijański. Reżyser Amenábar twierdzi, że jego dzieło jest krytyką wszelkiego fanatyzmu religijnego. Zarzuty o uprzedzenia wobec chrześcijaństwa miały utrudnić dystrybucję filmu we Włoszech i USA, jednak ostatecznie obraz został zakupiony w obu tych krajach.

Reżyser odpiera oskarżenia, podkreślając, że jego film nie jest atakiem na chrześcijaństwo, lecz uniwersalnym obrazem, który ukazuje mechanizmy bezsensownej przemocy i fanatyzmu religijnego, które mogą występować w różnych systemach religijnych.

Zgodność z wiedzą historyczną

Profesor Maria Dzielska, autorka biografii Hypatii, wskazała w wywiadzie dla „Tygodnika Powszechnego” na nieścisłości historyczne w filmie. W czasach Hypatii Aleksandria była już miastem z bogatą kulturą chrześcijańską, a od 380 roku chrześcijaństwo wynosiło na mocy dekrety cesarzy Gracjana i Teodozjusza I status religii dominującej w imperium rzymskim. Był to również najstarszy ośrodek teologiczny w historii chrześcijaństwa, starszy niż ośrodki w Rzymie, Antiochii czy Konstantynopolu. Tymczasem, według Dzielskiej, film przedstawia Aleksandrię jako miasto pogańskie, a chrześcijaństwo jako ciemne zjawisko, wykorzystywane przez obłudników do zdobywania władzy.

Maria Dzielska pozytywnie oceniła natomiast wizualną stronę filmu, stwierdzając, że reżyser „(…), pięknie oddał materialne i architektoniczne realia Aleksandrii w IV i na początku V wieku.”

Profesor Adam Łukaszewicz postrzega Aleksandrię, założoną 7 kwietnia 331 p.n.e., przede wszystkim jako kulturalną stolicę świata hellenistycznego, która w czasach przedstawionych w filmie była aktywnym ośrodkiem kultury i religii pogańskiej. Taki charakter miasta ukształtował się za panowania Ptolemeusza II. Musejon i Serapejon, które były kilkusetletnimi ośrodkami wiedzy i kultury pogańskiej, nadal istniały za życia Hypatii.

Wątpliwe jest także, czy Biblioteka Aleksandryjska została zniszczona dopiero za czasów Hypatii.