Agonia (org. Агония) to radziecki dramat historyczny z 1981 roku, w reżyserii Elema Klimowa.
Fabuła
Akcja filmu toczy się w carskiej Rosji w 1916 roku. Grupa arystokratów, w której skład wchodzi książę Jusupow, planuje spisek przeciwko faworytowi cara – Grigorijowi Rasputinowi, co prowadzi do jego zamordowania. Główny wątek fabuły osadzony jest na tle rozpadu Imperium Rosyjskiego, który osiąga kulminację w czasie I wojny światowej. To wydarzenie doprowadziło do rewolucji lutowej i upadku caratu.
Film jest inspirowany prawdziwymi wydarzeniami i przedstawia wiele historycznych postaci.
Główne role
Aleksiej Pietrienko – Rasputin
Anatolij Romaszyn – Mikołaj II
Velta Lyne – caryca Aleksandra Fiodorowna
Alisa Friejndlich – Wyrubowa
Aleksandr Romancow – ks. Jusupow
Jurij Katin-Jarcew – Puryszkiewicz
Siergiej Muczennikow – wlk. ks. Dmitrij Pawłowicz
Leonid Broniewoj – Manasewicz-Manujłow
Boris Iwanow – doktor Łazowierow
Paweł Pankow – Manus
Michaił Daniłow – Andronikow
Michaił Swietin – Terechow
Nelly Pszonnaja – Saszeńka
Boris Romanow – Bałaszow
Aleksandr Pawłow – Suchotin
Władimir Osieniew – Stürmer
Piotr Arżanow – Goremykin
Lew Lemke – Natanson
Gieorgij Tejch – Rubinstein
Ludmiła Poliakowa – żona Rasputina
Walentyna Tałyzina – Agłaja
Aleksiej Wanin – wychowawca następcy tronu
Owsiej Kagan – gen. Ewert
Aleksandr Kaliagin – lektor (głos zza kadru)
Historia powstania
Produkcję filmu rozpoczęto w 1966 roku z okazji zbliżającej się 50. rocznicy rewolucji październikowej. Pierwszym reżyserem projektu był Anatolij Efros, który pracował nad scenariuszem opartym na sztuce Aleksieja Tołstoja „Spisek cesarzowej”. W późniejszym czasie, władze Mosfilmu przekazały produkcję Elemowi Klimowowi, który zdecydował się na nowy scenariusz, do którego napisania poprosił Aleksandra Wołodina. Po jego odmowie, scenariusz został powierzony Ilji Nusinowowi oraz Siemionowi Łunginowi. Nowy tytuł brzmiał „Święty starzec Griszka Rasputin” (krótko: Rasputin), a później „Antychryst”. Nie został jednak zatwierdzony przez Komitet Kinematografii ZSRR z uwagi na jego trywialność i pozytywny obraz Rasputina.
W 1967 roku do Komitetu trafił nowy, przerobiony scenariusz pod tytułem Agonia. Film ponownie skierowano do produkcji, lecz po dziesięciu dniach ją wstrzymano. Po raz trzeci, produkcja rozpoczęła się w 1973 roku, gdy przewodniczącym Komitetu był Filipp Jermasz. W trakcie realizacji film stał się dwuczęściowy i prace zakończono w 1975 roku. Mimo tego, nie został on rozpowszechniony, a w 1978 roku przekazano go Klimowowi do poprawki. Ostatecznie film ukończono w 1981 roku, jednak trafił on „na półkę”.
W 1981 roku film sprzedano za granicę, a jego światowa premiera miała miejsce we wrześniu 1981 roku podczas MFF w Wenecji. Wyświetlano go w Włoszech (1981), Niemczech (1983), USA (1985) i innych krajach. Zyskał uznanie na Zachodzie, zwracając uwagę na znakomite aktorstwo, staranną scenografię oraz ekspresję wizualną. W 1982 roku na MFF w Wenecji, Agonia otrzymała wyróżnienie FIPRESCI (poza konkursem) oraz grand prix na MFF w Rueil Malmaison w 1985 roku. Film dotarł do polskich kin w 1982 roku, a obywatele ZSRR mogli go obejrzeć dopiero w 1985 roku, po rozpoczęciu pieriestrojki.
Nieścisłości
Na początku filmu głos zza kadru nazywa imperium rosyjskie „największym na świecie”. W rzeczywistości, w 1916 roku, największym imperium, zarówno pod względem terytorium, jak i liczby ludności, była Wielka Brytania.
Liczne czarno-białe wstawki stylizowane na filmy dokumentalne z początku XX wieku, mające na celu podkreślenie autentyzmu filmu i oddanie klimatu epoki, to w większości fragmenty późniejszych radzieckich filmów fabularnych (np. te ukazujące „krwawą niedzielę” w Petersburgu w 1905 roku).
Przypisy
Bibliografia
Edward Pawlak, Barbara Pełka, Film radziecki w Polsce, Warszawa 1985, s. 26–27.
Małgorzata Dipont, Agonia, „Film”, nr 7/1714 (1982-05-09), s. 14. Warszawa: RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0137-463X.
Jelena Bauman, Rostisław Jurieniew, Mała encyklopedia kina radzieckiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1987. ISBN 83-221-0446-4. Brak numerów stron w książce.
Agonia (1981). [w:] Ekranka.ru. Jeżedniewnyj intierniet-żurnał o kino [on-line]. 2010-04-09. [dostęp 2011-04-30]. (ros.).
Linki zewnętrzne
Plakat do filmu
Agonia w bazie IMDb (ang.)
Agonia w bazie Filmweb (pol.)
Agonia w bazie KinoTieatr (ros.)
Agonia w bazie KinoPoisk (ros.)