Agnotologia
Agnotologia to dziedzina badań dotycząca kulturowo uwarunkowanej niewiedzy oraz wątpliwości, szczególnie w kontekście publikacji nieprecyzyjnych lub mylących danych naukowych. Termin ten został wprowadzony przez Roberta N. Proctora, profesora historii nauki i techniki na Uniwersytecie Stanforda.
Termin „agnotologia” wywodzi się z greckich słów ἄγνωσις, agnōsis oraz -λογία, -logia. Ogólnie rzecz biorąc, odnosi się do coraz bardziej powszechnej sytuacji, w której zdobywanie większej wiedzy na temat określonego zagadnienia prowadzi do zwiększenia wątpliwości oraz niepewności w porównaniu z wcześniejszym stanem wiedzy.
Przyczyny ignorancji wywołanej przez czynniki kulturowe obejmują m.in.: niedbałość mediów, tajemnice oraz cenzurę przemysłową lub państwową, niszczenie dokumentów oraz wiele form polityczno-kulturowej selekcji, zaniedbań czy ignorowania faktów.
Podstawowym przykładem celowego promowania ignorancji, wskazywanym przez Proctora, są kampanie reklamowe przemysłu tytoniowego, które mają na celu wywołanie wątpliwości dotyczących nowotworów oraz innych skutków zdrowotnych związanych z paleniem tytoniu. Pod pretekstem naukowych badań, przemysł ten analizował różnorodne aspekty, które nie dotyczyły ryzyka palenia papierosów, by budować niepewność.
Agnotologia koncentruje się na badaniu przyczyn oraz metod, dzięki którym różne formy wiedzy nie zostają powszechnie znane, są ignorowane lub odkładane na bok. Przykładem może być tektonika płyt, której odkrycie oraz naukowy konsensus potwierdzający tę hipotezę były opóźnione z powodu utajnienia przez wojsko pewnych znanych danych w kontekście rozwoju broni podwodnej.
Zobacz też
- dysonans poznawczy
- efekt potwierdzenia
- kreacjonizm
- efekt Krugera-Dunninga
- FUD
- inteligentny projekt
- handlarze złudzeń
- obskurantyzm
- subvertising
- kontrowersja szczepionkowa
- zaprzeczanie globalnemu ociepleniu