Agnolo Bronzino, właściwie Agnolo di Cosimo di Mariano, znany również jako Agnolo Tori lub Agnolo Allori (ur. 17 listopada 1503 w Monticelli koło Florencji, zm. 23 listopada 1572 we Florencji) był włoskim malarzem, rysownikiem oraz poetą, działającym w okresie manieryzmu.
Życiorys
Jego ojciec, Cosimo di Mariano, pracował jako rzeźnik. Agnolo rozpoczął swoją karierę artystyczną pod okiem mało znanego malarza, Raffaellina del Garbo. W wieku 15 lat stał się uczniem Jacopa Pontorma, a później jego długoletnim współpracownikiem. Razem wykonali freski w kartuzji Galluzzo koło Florencji (1522–1525), w Villa Medici di Careggi (1535–1536) oraz w Villa Medici di Castello (1538–1543). W latach 1530–1532 pracował na dworze księcia Urbino Francesco I Maria della Rovere. Około 1533 został nadwornym malarzem rodziny Medyceuszy we Florencji. W 1537 wstąpił do cechu Św. Łukasza, a w 1541 do Accademia degli Umidi (Akademia Wilgotnych). Krótką wizytę w Rzymie odbył w 1548, gdzie studiował dzieła Michała Anioła. W latach 1550 i 1554 przebywał w Pizie, skąd otrzymał kilka zamówień. W 1563, wspólnie z Vasarim i innymi florenckimi artystami, założył Accademia delle Arti del Disegno (Akademia Rysunku).
Przez całe swoje życie pracował dla dworu Medyceuszy, nie zakładając rodziny. W 1555 zamieszkał z siostrą, wdową po malarzu Cristofano Allorim oraz jej dziećmi. Zmarł i został pochowany w kościele San Cristoforo we Florencji.
Wśród jego uczniów znajdowali się m.in. przybrany syn Alessandro Allori, Cristofano Allori, Raffaellino del Colle oraz Lorenzo Zacchetti.
Twórczość
Agnolo Bronzino był artystą o szerokim zakresie umiejętności. Tworzył obrazy religijne, mitologiczne i alegoryczne, a także liczne portrety członków rodziny książęcej oraz toskańskiej arystokracji. Opracował nowy styl dworskiego malarstwa portretowego, który był odmienny od prądów weneckiego i lombardzkiego renesansu (takich jak prace Leonarda da Vinci, Tycjana czy Lorenzo Lotto). Charakteryzował się on maksymalną redukcją mimiki twarzy i gestów, a także ograniczeniem póz i ekspresji. Jego dzieła cechowały się hieratycznością, opanowaniem, surowością oraz chłodnym wyrazem. Postacie w jego obrazach przypominały rzeźby o doskonałym modelunku, pozbawione psychologicznej indywidualizacji. Tylko w portretach artystów i naukowców potrafił uchwycić ich psychologię i charakter. Projektował również gobeliny; w latach 1543–1553 powstał według jego wzoru cykl 16 arrasów o tematyce biblijnej, przeznaczonych do Sali Dwunastu w Palazzo Vecchio we Florencji (Historia Józefa). W latach 1540–1545 stworzył cykl fresków w prywatnej kaplicy Eleonory z Toledo. Oprócz malarstwa, pisał także poezje, inspirowane twórczością Francesca Berniego. Jego repertuar obejmował wiersze okolicznościowe, sonety, satyry, fraszki oraz żartobliwe ody, takie jak te poświęcone malarskiemu pędzlowi czy rzodkiewce. Projektował także dekoracje teatralne. Twórczość Bronzina charakteryzowała się elegancją kompozycji, doskonałym rysunkiem, skomplikowanym układem póz i gestów postaci, gładką matową fakturą oraz wyrafinowaną kolorystyką.
Dzieła
Święta Rodzina – 1527-28, 101 × 79 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Pigmalion i Galatea – 1529-30, 81 × 63 cm, Uffizi, Florencja
Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem – 1529-1530, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Święta Rodzina ze świętym Janem – 1530, 117 × 93 cm, Uffizi, Florencja
Pietà – ok. 1530, 105 × 100 cm, Uffizi, Florencja
Guidobaldo de Montefeltro – 1530-32, 114 × 86 cm, Galleria Palatina, Florencja
Młodzieniec z lutnią – 1530-40, 98 × 82 cm, Uffizi, Florencja
Ugolino Martelli – ok. 1535, 102 × 85 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Bartolomeo Panciatichi – 1540, 104 × 84 cm, Uffizi, Florencja
Lucrezia Panciatichi – 1540, 104 × 85 cm, Uffizi, Florencja
Portret młodego mężczyzny – 1540, 95,6 cm × 74,9 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Portret rzeźbiarza – 1540-50, 99 × 79 cm, Luwr, Paryż
Admirał Andrea Doria jako Neptun – ok. 1540, 115 × 52 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
Freski w kaplicy Eleonory de Toledo w Palazzo Vecchio we Florencji (1540-45)
Przejście przez Morze Czerwone – 1541-42, 320 × 490 cm
Wąż miedziany – 1542-44, 320 × 385 cm
Mojżesz sprawia, że woda wypływa ze skały i Zbieranie manny – ok. 1545, 320 × 150 cm i 320 × 150 cm
Sklepienie kaplicy – 1540-41, 490 × 385 cm
Św. Franciszek naznaczony stygmatami
Św. Maciej z lwem
Św. Jan Ewangelista z orłem
Michał Archanioł walczy ze smokiem
Portret Eleonory Toledańskiej z synem Giovannim – 1544, 115 × 96 cm, Uffizi, Florencja
Portret Gianni de Medici – 1545, 58 × 45 cm, Uffizi, Florencja
Zdjęcie z krzyża – 1545, 268 × 173 cm, Muzeum Sztuk Pięknych i Archeologii w Besançon
Dziewczyna z książką – 1545, 58 × 46 cm, Uffizi, Florencja
Portret Kosmy I Medyceusza w zbroi – ok. 1545, 76 × 59 cm, Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu
Portret Cosimo w zbroi – ok. 1545, 74 × 58 cm, Uffizi, Florencja
Alegoria czasu i miłości lub Wenus i Kupido – ok. 1545, 146 × 116 cm, National Gallery w Londynie
Stefano Sciarra Colonna – 1546, 125 × 95 cm, Galleria Nazionale d’Arte Antica, Rzym
Inżynier Luca Martini – ok. 1550, 101 × 79 cm, Galeria Palatina, Florencja
Francesco de Medici w wieku młodzieńczym – 1551, 58 × 41 cm, Uffizi, Florencja
Święta Rodzina – 1555-60, 117 × 99 cm, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie
Laura Battiferri – 1555-60, 83 × 60 cm, Palazzo Vecchio, Florencja
Noli me tangere – 1561, 289 × 191 cm, Luwr, Paryż
Święta Rodzina wraz ze św. Anną i św. Janem – bd., 133 × 101 cm, Luwr, Paryż
Przypisy
Bibliografia
WendyW. Beckett, 1000 arcydzieł, EwaE. Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342 . Brak numerów stron w książce
Bożena Fabiani, Moje gawędy o sztuce, Warszawa: Świat Książki, 2012 (rozdz. Agnolo Bronzino – w kręgu dworu księcia Kosmy I), ISBN 978-83-7799-420-7.
Historia portretu, red. S. Zuffi, Warszawa: Arkady, 2001 (rozdz. Agnolo Bronzino i wizerunek władzy), ISBN 83-213-4235-3.
Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3.
Waldemar Łysiak, Malarstwo białego człowieka, wyd. 2, t. 3, Warszawa: Nobilis, 2010 (rozdz. Pontormo i Bronzino), ISBN 978-83-60297-36-0.
Samuel Rodary, Bronzino, Wrocław: Eaglemoss Polska, 2001 (Wielcy Malarze ; nr 138)
Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9.
Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 1, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 978-83-60688-15-1.
Linki zewnętrzne
Agnolo di Cosimo w Artcyclopedia.com. [dostęp 2009-03-01]. (ang.).