Agnodike
Agnodike (gr. Ἀγνοδίκη) to legendarny charakter, który prawdopodobnie żył w IV wieku p.n.e. i uważany jest za pierwszą położną oraz kobietę-lekarza w starożytnych Atenach. Informacje o niej pochodzą od rzymskiego pisarza Gajusza Juliusza Hygina, który opisał jej historię w swoim dziele Fabulae.
Opis
Według Hyginusa, Agnodike, atrakcyjna i dobrze urodzona Atenka, postanowiła ściąć włosy i przywdziać luźną tunikę, aby studiować medycynę pod okiem Herofilosa z Chalcedonu, znanego specjalisty w dziedzinie anatomii, który uczył w Aleksandrii. Dzięki temu, że nikogo nie podejrzewała, zdobyła niezbędne wykształcenie.
W starożytnej Grecji kobiety były pozbawione praw obywatelskich oraz wyborczych, a także nie miały możliwości leczenia ani opiekowania się ciężarnymi. Nawet Hipokrates, który żył w V wieku p.n.e., zabraniał kobietom uczęszczania do swojej szkoły na wyspie Kos, pozwalając im jedynie na naukę położnictwa w Azji Mniejszej. Po jego śmierci, Grecy całkowicie zakazali kobietom wykonywania praktyk medycznych, grożąc im karą śmierci.
Agnodike, przebrana za mężczyznę, pracowała jako lekarz w swoich rodzinnych Atenach. Wiele kobiet wolało jednak nie korzystać z pomocy mężczyzn, zwłaszcza podczas porodów, dlatego Agnodike odsłaniała tunikę, aby zyskać ich zaufanie. W miarę rosnącej popularności wśród pacjentek, rywalizujący lekarze oskarżali ją o uwodzenie kobiet, a nawet o rozpustę i gwałty. Została postawiona przed Areopagiem, gdzie ujawniając swoją płeć, podniosła tunikę przed ławą przysięgłych. Ten gest, znany w starożytnej Grecji jako anasyrma, spowodował, że została oskarżona o nielegalne praktyki medyczne jako kobieta. Na jej obronę wystąpiły Atenki, które chwaliły ją za skuteczne leczenie. Dzięki ich wsparciu nie tylko została uniewinniona, ale także wszystkie wolno urodzone Greczynki otrzymały pozwolenie na naukę położnictwa.
Historia Agnodike została opisana przez rzymskiego pisarza Gajusza Juliusza Hygina, żyjącego w okresie Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta. Spisał on wiele greckich opowieści, w tym także tę o Agnodike w dziele Fabulae. Charakter anegdotyczny tej opowieści sugeruje, że Agnodike mogła być postacią mityczną, co potwierdzają niektórzy współcześni badacze. Dodatkowo, jej imię można przetłumaczyć jako „czysta przed sprawiedliwością”. To, że historia o kobiecie lekarzu znalazła się w dziele Hyginusa, wskazuje na to, że problem dostępu kobiet do opieki medycznej był istotny w starożytnej Grecji, zarówno w czasach życia Agnodike, jak i w epoce Hyginusa. William Smith (1813–1893), brytyjski leksykograf i autor znanego Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, poddał w wątpliwość istnienie Agnodike, argumentując, że mało prawdopodobne było, aby mogła ona kiedykolwiek przebywać w Aleksandrii, ani aby Herofilos z Chalcedonu był w Atenach. Z kolei Nancy Demand twierdzi, że w czasach Hipokratesa niektóre położne podniosły swój status, współpracując z mężczyznami lekarzami.
Przypisy
Bibliografia
- William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Londyn: John Murray, 1873.
- Helen King. Agnodike and the Profession of Medicine. „Proceedings of the Cambridge Philological Society No. 32 (212)”, 1986. Cambridge University Press. (ang.)
- John Peradotto, John Patrick Sullivan: Women in the Ancient World: The Arethusa Papers. Nowy Jork: SUNY Press, 1978. ISBN 978-0873957731. Brak numerów stron w książce
- Nancy H. Demand: Birth, death, and motherhood in Classical Greece. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1990. ISBN 978-0801880537.