Agnieszka Osiecka (ur. 9 października 1936 w Warszawie, zm. 7 marca 1997 tamże) – polska poetka, autorka tekstów piosenek, pisarka, reżyserka teatralna i telewizyjna, a także dziennikarka.
Życiorys
Rodzice i dzieciństwo
Agnieszka Osiecka przyszła na świat 9 października 1936 roku w Warszawie. Była córką Wiktora Osieckiego (1905−1977) oraz Marii Sztechman (1910−1994), która w okresie międzywojennym organizowała salony literackie, w tym w kawiarniach „Ziemiańska” i „Sztuka i Moda”. Jej ojciec, urodzony w Belgradzie, identyfikował się jako obywatel monarchii austro-węgierskiej, wychowując się w rodzinie o węgierskich korzeniach. Jego matka, Wiktoria z Oreszkiewiczów, miała rumuńsko-serbskie pochodzenie. Wiktor Osiecki, jak zauważyła jego córka, czuł się w II Rzeczypospolitej jak „bezpaństwowiec”.
Niedługo po narodzinach rodzina przeniosła się do Zakopanego, gdzie jej rodzice pracowali w kawiarni „Watra”. Wrócili do Warszawy tuż przed wybuchem II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej prowadzili lokal „Watra”, a opiekę nad Agnieszką sprawowała niania Nina. Po upadku powstania warszawskiego w 1944 roku, które przetrwali w piwnicach, rodzina została umieszczona w obozie przejściowym w Pruszkowie i następnie wywieziona do St. Pölten w Dolnej Austrii. Osiecka wspominała ten czas jako „piękne wakacje”, ponieważ mogła bawić się z rówieśnikami i obserwować ptaki, które nie były już zagrożeniem.
Lata szkolne
W 1945 roku Osieccy wrócili do swojego mieszkania w Warszawie. Agnieszka zaczęła doświadczać nieprzyjemnych komentarzy ze strony koleżanek, które krytykowały jej indywidualizm oraz brak chęci dostosowania się do norm. Mimo to, starała się pogodzić pragnienie akceptacji z realizacją własnych marzeń. W tym czasie jej ojciec opuścił rodzinę dla Józefiny Pellegrini, z którą się ożenił.
Agnieszka uczęszczała do żeńskiego liceum im. Marii Skłodowskiej-Curie na Saskiej Kępie w latach 1948–1952, gdzie była pod silnym wpływem ojca, apolitycznego „bezpaństwowca”. Matkę postrzegała jako osobę słabą, podporządkowaną innym. W tym okresie ojciec dbał o jej niezależność myślenia oraz rozwój intelektualny i fizyczny. W 1949 roku zaczęła angażować się w aktywność polityczną w licealnym kole ZMP, co prowadziło do konfliktów z kolegami, a nawet do ostracyzmu ze strony szkolnych przyjaciół.
Odnajdywała wsparcie w sekcji pływackiej CWKS, gdzie spotkała ludzi, którzy wierzyli w ideały partii. Grała w siatkówkę z Jerzym Stokowskim, a także nawiązała związek z komunistą Stachem Kowalskim, z którym prowadziła długie dyskusje polityczne.
Studia i okres działalności artystycznej
Agnieszka studiowała na Wydziale Dziennikarskim Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1952–1956, a następnie na Wydziale Reżyserii Filmowej w Łodzi w latach 1957–1962. W czasie studiów zrealizowała etiudę filmową „Słoń” opartą na opowiadaniu Sławomira Mrożka oraz odbyła praktykę na planie „Niewinnych czarodziejów” Andrzeja Wajdy.
Na początku studiów dołączyła do Spółdzielni Satyryków, a w latach 1954–1972 była związana ze Studenckim Teatrem Satyryków jako autorka tekstów piosenek. Napisała dla tej sceny 166 utworów. Jej teksty pojawiały się w „Głosie Wybrzeża”, „Nowej Kulturze”, „Sztandarze Młodych” i „Po prostu”. W 1956 roku pisała reklamy telewizyjne dla Telewizji Polskiej.
W 1963 roku zdobyła pierwszą nagrodę na 1. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za piosenkę „Piosenka o okularnikach”. Przez siedem lat prowadziła Radiowe Studio Piosenki w Polskim Radiu, gdzie wydano ponad 500 piosenek. W 1966 roku zdobyła nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki za piosenkę „Na całych jeziorach – ty”, a także drugą nagrodę za „Dookoła noc się stała”. W tym samym roku Polskie Nagrania „Muza” wydały płytę długogrającą „Piosenki Agnieszki Osieckiej”, na której znalazły się obie nagrodzone piosenki.
W latach 1994–1996 współpracowała z André Hübnerem-Ochodlo w Teatrze Atelier w Sopocie, gdzie napisała swoje ostatnie sztuki oraz piosenki, które zostały wysoko ocenione przez krytyków.
Śmierć
Agnieszka Osiecka zmarła 7 marca 1997 roku na skutek choroby nowotworowej (rak jelita grubego) w warszawskim szpitalu. Uroczystości pogrzebowe miały miejsce 17 marca 1997 roku w kościele św. Karola Boromeusza, a poetka została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 284b wprost; rząd 2; miejsce 16).
Życie prywatne
W czasie studiów jej partnerem był Janusz Gazda. W latach 1956–1957 rozwijała się jej burzliwa relacja z pisarzem Markiem Hłaską, z którym była zaręczona. Ich związek charakteryzował się częstymi rozstaniami, zwłaszcza po tym, jak Hłasko wyjechał do Paryża i Berlina Zachodniego, obawiając się powołania do wojska. Osiecka nie mogła go odwiedzić, ponieważ nie otrzymała paszportu. Hłasko zerwał z nią kontakt, co było dla niej bolesnym doświadczeniem. Spotkali się po raz ostatni w 1968 roku w Los Angeles.
Latem 1963 roku poślubiła Wojciecha Frykowskiego, ale rozstała się z nim po pół roku z powodu przemocy i problemów alkoholowych męża. Po rozwodzie związała się z Andrzejem Jareckim, a w 1966 roku wyszła za reżysera Wojciecha Jesionkę, jednak i ten związek szybko się zakończył. Następnie była w relacji z Danielą Passentem, z którym ma córkę Agatę (ur. 1973), a po ich rozstaniu związana była ze Zbigniewem Mentzlem przez 14 lat. Ostatnim mężczyzną w jej życiu był niemiecki aktor i reżyser André Ochodlo.
W 2010 roku wydano tom korespondencji między Osiecką a Jeremim Przyborą z lat 1964–1966, zatytułowany „Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory listy na wyczerpanym papierze”. W 2015 roku ukazała się biografia poetki autorstwa Uli Ryciak, zatytułowana „Potargana w miłości”.
Cierpiała na chorobę alkoholową oraz miała nałóg palenia papierosów. Była osobą wierzącą, regularnie uczęszczającą do kościoła.
Odznaczenia
W 1979 roku otrzymała Złoty Krzyż Zasługi. Pośmiertnie, w 1997 roku, została odznaczona przez Prezydenta RP Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury polskiej.
Twórczość
Agnieszka Osiecka stworzyła około 2000 tekstów piosenek, które wydano m.in. w tomach:
- Kolory (1963)
- Wyszłam i nie wróciłam (1969)
- Listy śpiewające (1970)
- Sztuczny miód (1977)
- Żywa reklama (1985)
- Śpiewające piaski (1989)
- Opisanie szopki (1991)
W 2004 roku Polskie Wydawnictwo Muzyczne rozpoczęło edycję „Wielkiego śpiewnika Agnieszki Osieckiej”, w którym umieszczono blisko 500 piosenek. Plany wydania 13 tomów przerwało wycofanie się sponsora, co spowodowało, że wydany w 2009 roku tom 10. stał się ostatnim.
Piosenki Agnieszki Osieckiej (wybór):
- „A ja wolę moją mamę” (muz. i wyk. Majka Jeżowska)
- „Ballada o pancernych” (muz. Adam Walaciński, wyk. Edmund Fetting)
- „Ballada wagonowa” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Będę czekać” (muz. Michel Legrand, wyk. Stenia Kozłowska)
- „Biedne badyliszcze” (wyk. Krystyna Sienkiewicz)
- „Bossanova do poduszki” (muz. Jacek Mikuła, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Cyrk nocą” (muz. Jacek Mikuła, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Czarodzieje” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie)
- „Damą być” (muz. Jacek Mikuła, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Diabeł i raj” (muz. Katarzyna Gärtner, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Dobranoc panowie” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Dość jest wszystkiego” (współautorstwo z Jackiem Kleyffem, wyk. Maryla Rodowicz i Jacek Kleyff)
- „Dookoła noc się stała” (muz. Adam Sławiński, wyk. Łucja Prus)
- „Dzikuska” (muz. Leszek Bogdanowicz, wyk. Violetta Villas, Katarzyna Groniec)
- „Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Maryla Rodowicz, Edyta Górniak)
- „Ja mam szczęście do wszystkiego” (muz. Lucjan Maria Kaszycki, wyk. Hanna Rek)
- „Jak pięknie jest umierać między gołębiami” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Grażyna Łobaszewska)
- „Jeżeli jest” (muz. Janusz Bogacki, z repertuaru Magdy Umer)
- „Kiedy mi przyjdzie zasnąć na dłużej” (muz. Violetta Villas, wyk. Violetta Villas)
- „Kiedyś byłam lalką” (wyk. Krystyna Sienkiewicz)
- „Kochankowie z ulicy Kamiennej” (muz. Wojciech Solarz, wyk. m.in. Sława Przybylska, Krystyna Tkacz, Elżbieta Czyżewska i Anna Prucnal)
- „Kolega Maj” (muz. Jan Ptaszyn Wróblewski, wyk. Ewa Bem)
- „Komu weselne dzieci” (muz. Katarzyna Gärtner, wyk. Urszula Sipińska)
- „Króliczek” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie, Katarzyna Groniec)
- „Ludzkie gadanie” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Małgośka” (muz. Katarzyna Gärtner, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Mechaniczna lalka” (muz. Violetta Villas, wyk. Violetta Villas)
- „Mój pierwszy bal” (muz. Franciszka Leszczyńska, w repertuarze Kaliny Jędrusik)
- „Mówiłam żartem” (muz. Jarosław Abramow, w repertuarze Igi Cembrzyńskiej i Krystyny Jandy)
- „Na całych jeziorach – ty” (muz. Adam Sławiński, w repertuarze Teresy Tutinas, Kaliny Jędrusik, Hanny Banaszak, Katarzyny Nosowskiej)
- „Najpiękniejsza” (muz. i wyk. Seweryn Krajewski)
- „Na zakręcie” (muz. Przemysław Gintrowski, wyk. Krystyna Janda)
- „Na kulawej naszej barce” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Maryla Rodowicz, Katarzyna Nosowska, Katarzyna Groniec)
- „Nie całuj mnie pierwsza” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie)
- „Nie ma jak pompa” (muz. Jacek Mikuła, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Nie spoczniemy” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Czerwone Gitary)
- „Nie żałuję” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Edyta Geppert)
- „Niech żyje bal” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Nim wstanie dzień” (muz. Krzysztof Komeda, wyk. Edmund Fetting do filmu „Prawo i pięść”, Katarzyna Groniec)
- „Od nocy do nocy” (muz. Waldemar Kazanecki, wyk. Halina Kunicka do filmu „Noce i dnie”, Edyta Górniak)
- „Okularnicy” (muz. Jarosław Abramow, wyk. Kazimiera Utrata, Zofia Kucówna, Sława Przybylska i Tadeusz Łomnicki)
- „Pogoda na szczęście” (muz. i wyk. Seweryn Krajewski)
- „Polska Madonna” (muz. Andrzej Sikorowski, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Sing-Sing” (muz. Jacek Mikuła, wyk. Maryla Rodowicz)
- „Szaloną być” (muz. Violetta Villas, wyk. Violetta Villas)
- „Sztuczny miód” (muz. Krzysztof Paszek, wyk. Barbara Krafftówna, Katarzyna Groniec)
- „Śpiewam, bo muszę” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie)
- „Uciekaj moje serce” (muz. i wyk. Seweryn Krajewski – do serialu „Jan Serce”, Stanisław Sojka, Katarzyna Groniec)
- „Ulica japońskiej wiśni” (muz. Jerzy Satanowski, wyk. Barbara Dziekan)
- „W żółtych płomieniach liści” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Łucja Prus z zespołem Skaldowie)
- „Wariatka tańczy” (muz. Seweryn Krajewski, wyk. Maryla Rodowicz, Katarzyna Groniec, Krystyna Janda)
- „Wieczór na dworcu w Kansas City” (muz. Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie)
- „Wielka woda” (muz. Katarzyna Gärtner, wyk. Maryla Rodowicz, Katarzyna Groniec)
- „Zielono mi” (muz. Jan Ptaszyn Wróblewski, wyk. Andrzej Dąbrowski, Andrzej Zaucha, Katarzyna Nosowska, Ania Dąbrowska)
- „Zabawa w Sielance” (muz. Marek Lusztig, wyk. Barbara Rylska, Andrzej Żarnecki)
Agnieszka Osiecka jest również autorką scenariusza do muzycznego widowiska „Niech no tylko zakwitną jabłonie” (1964), które zdobyło główną nagrodę na Festiwalu Polskiej Dramaturgii Współczesnej. Scenariusz został opublikowany w cyfrowej bibliotece Polona.
Pisała opowiadania, książki fabularne, wspomnieniowe oraz dzieła dla dzieci. Jej twórczość obejmowała również sztuki teatralne, adaptacje literackie, a także dziennik, który prowadziła w 1985 roku dla Adama Michnika. Książka „Na wolności. Dziennik dla Adama” ukazała się w 2008 roku. W 1995 roku zakończyła pracę nad librettem do opery dziecięcej „Pan Marimba”, której premiera miała miejsce po jej śmierci. Na podstawie książki powstał serial animowany „Dixie”. Tłumaczyła także pieśni Bułata Okudżawy na język polski, a ten zadedykował jej piosenkę „Proszczanie s Polszej”. Jest również autorką znanego sloganu reklamowego „Coca cola – to jest to!” (1972).
Pamięć o autorce
Albumy i kompilacje oparte na twórczości Agnieszki Osieckiej:
- „Pięć oceanów” – 5-płytowa kompilacja z tekstami Osieckiej
- „Osiecka” – album Katarzyny Nosowskiej z piosenkami Osieckiej
- „Czy te oczy mogą kłamać” – album zespołu Raz, Dwa, Trzy
- „Buty 2” – album Maryli Rodowicz z utworami Osieckiej
- „Zoo” – album Katarzyny Groniec z piosenkami Osieckiej
- „Sentymenty” – serial muzyczny dokumentujący piosenki Osieckiej
- „… tylko brać. Osiecka znana i nieznana” – album Stanisława Soyki
- „Osiecka po męsku” – album Marcina Januszkiewicza
- „Osiecky” – album zespołu De Mono
- „Osiecka o miłości” – trzyczęściowy album z utworami Osieckiej
- „Agnieszka” – album Barbary Małeckiej z interpretacjami tekstów Osieckiej w stylu soul/jazz
Konkursy i wydarzenia muzyczne:
- „Pamiętajmy o Osieckiej” – konkurs na interpretację piosenek Osieckiej organizowany przez Fundację Okularnicy im. Agnieszki Osieckiej.
- „Zielono mi” – koncert wyreżyserowany przez Magdę Umer, zaprezentowany na 34. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1997 roku.
Fundacja:
Fundacja „Okularnicy” im. Agnieszki Osieckiej.
Patronaty:
- Gimnazjum nr 1 im. Agnieszki Osieckiej w Wodzisławiu Śląskim
- Gimnazjum im. Agnieszki Osieckiej w Kamienicy Polskiej
- Muzyczne Studio Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej
- Teatr Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie
- XCVI Liceum Ogólnokształcące im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie
- Liceum Ogólnokształcące nr XVII im. Agnieszki Osieckiej we Wrocławiu
- III Liceum Ogólnokształcące im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie
- Zespół Szkół Samorządowych im. Agnieszki Osieckiej w Rucianem-Nidzie
- Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna im. Agnieszki Osieckiej w Lipianach
- Bielska Autorska Szkoła Aktorska im. Agnieszki Osieckiej w Bielsku-Białej
- Miejska Biblioteka Publiczna im. Agnieszki Osieckiej w Darłowie
Pomniki:
- Pomnik Agnieszki Osieckiej w Opolu autorstwa Mariana Molendy, odsłonięty 28 maja 2002 roku.
- Fontanna-płaskorzeźba „Kochankowie z ulicy Kamiennej”, autorstwa Wojciecha Gryniewicza, odsłonięta 25 czerwca 2004 roku.
- Ławka Poetów w Tarnowie – odsłonięta 3 grudnia 2004 roku, autorstwa Jacka Kucaby, z postaciami Osieckiej, Zbigniewa Herberta i Jana Brzechwy.
- Pomnik Agnieszki Osieckiej w Warszawie autorstwa Dariusza i Teresy Kowalskich, odsłonięty 19 maja 2007 roku.
- Pomnik Agnieszki Osieckiej w Rucianem-Nidzie autorstwa Piotra Bogdaszewskiego, odsłonięty 19 maja 2012 roku.
Upamiętnienie:
Na budynku przy ul. Dąbrowieckiej 25 w Warszawie, w którym mieszkała Agnieszka Osiecka, znajduje się tablica pamiątkowa. 5 grudnia 2013 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety o nominałach 10 zł i 2 zł z serii „Historia Polskiej Muzyki Rozrywkowej”, upamiętniające Osiecką.
W 2013 roku rozpoczęto publikację jej pamiętników pod tytułem „Dzienniki”. W maju 2016 roku ukazała się niepublikowana wcześniej powieść „Neponset”, napisana na przełomie lat 70. i 80., która ma formę dziennika głównej bohaterki. Książka została przygotowana do druku przez Karolinę Felberg-Sendecką i Martę Dobromirską-Passent na podstawie trzech wersji tekstu, przechowywanych w Archiwum Agnieszki Osieckiej w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Bohaterka powieści, Marta, przypomina Elżbietę z „Białej bluzki” i „Ćmy”, jest „nieprzystosowana do życia, antysystemowa, anarchiczna, a przede wszystkim żywiołowa”. Agata Passent wprowadza do książki, wskazując, że historia mogłaby nosić tytuł „Książę i żebraczka”.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Karolina Felberg: „Afekciarstwo Osieckiej”. W: Agnieszka Osiecka, Karolina Felberg, Magdalena Czapińska: „Neponset. Niepublikowana dotąd powieść”, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2016. ISBN 978-83-8069-349-4.
Szkic – esej: „Agnieszka Osiecka – Muza – Afrodyta – Inspiracja”, [w:] Marek Różycki jr. „Artystyczny Bazar Różyckiego”, Oficyna Wydawnicza Rafał Brzeziński, 2016.
Iwona I. Kienzler, „Uwodzicielki, skandalistki i seksbomby PRL”, Bellona SA, 2015.
Linki zewnętrzne