Agnieszka (urodzona nie wcześniej niż w 1111 roku, zmarła 24 lub 25 stycznia 1163 roku) była córką Leopolda III Świętego, księżną Śląska oraz Krakowa, a także żoną Władysława II Wygnańca.
Życiorys
Agnieszka była dzieckiem margrabiego austriackiego Leopolda III Świętego oraz Agnieszki, córki cesarza Henryka IV. W latach 1125-1127 poślubiła Władysława II, najstarszego syna Bolesława III Krzywoustego. Małżeństwo to miało na celu pozyskanie sojusznika dla Bolesława III w walce z cesarzem Lotarem z Supplinburga oraz niemieckimi rodami Babenbergów i Hohenstaufów.
Zgodnie z relacjami polskiego kronikarza Wincentego Kadłubka, który podziela także zdanie innych źródeł, Agnieszka była kobietą niezwykle energiczną, dumną ze swojego pochodzenia oraz ambitną. Biskup Wincenty w „Kronice Polskiej” określa ją mianem „tygrysicy”.
Od 1138 roku, w oparciu o testament Bolesława Krzywoustego, wspólnie z mężem sprawowała władzę w wyznaczonej dzielnicy senioralnej oraz w Śląsku, który mógł być im przyznany na „prezent” ślubny. Już na początku swojego panowania starała się nakłonić męża do zdecydowanych działań względem jego przyrodnich braci, dążąc do zjednoczenia wszystkich dzielnic Polski.
Aby wzmocnić władzę Babenbergów przez swojego męża Władysława Wygnańca, doprowadziła do upadku jednego z najsilniejszych możnych w kraju, Piotra Włostowica. Został on oślepiony oraz wygnany za poparcie udzielone juniorom, czyli Bolesławowi IV Kędzierzawemu i Mieszkowi III Staremu. Istnieje legenda, według której Agnieszka miała osobisty powód do zemsty na Piotrze, który pomówił ją o zdradę męża z niemieckim rycerzem. Jednak współczesna historiografia zazwyczaj odrzuca ten przekaz z braku potwierdzenia.
Bezkompromisowa polityka Agnieszki i Władysława II doprowadziła w 1146 roku do klęski militarnej ich wojsk pod Poznaniem. Agnieszka, chcąc ratować pozostałości władzy swojego męża, który udał się do Niemiec po pomoc, schroniła się w Krakowie, gdzie przez pewien czas stawiała opór juniorom na Wawelu. Ostatecznie brak możliwości odsieczy zmusił ją do wyjazdu za mężem.
Początkowo wydawało się, że przywrócenie rządów Władysława II w Polsce to kwestia czasu. W Niemczech panował jej przyrodni brat (ze strony matki) Konrad III Hohenstauf, który w sierpniu 1146 roku wyruszył zbrojnie przeciwko juniorom. Szerokie rozlanie Odry oraz działania zwolenników Bolesława Kędzierzawego i Mieszka Starego spowodowały jednak, że wyprawa zakończyła się zanim na dobre się rozpoczęła.
Niepowodzenie w planach szybkiego powrotu do kraju nie zniechęciło Agnieszki do dalszych starań. Księżna zwróciła się o interwencję do papieża Eugeniusza III, który postanowił poruszyć tę sprawę na synodzie kościelnym w Reims oraz wysłać do Polski swojego legata Gwidona. Również w tym przypadku realna pomoc okazała się iluzoryczna, a legat, mimo ostrego tonu i reprymend w kierunku juniorów, nie odniósł sukcesu, wspierany przez miejscowy episkopat (udało się jedynie cofnąć klątwę rzuconą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina w 1149 roku).
W 1152 roku zmarł Konrad III, a władzę w Niemczech objął jego bratanek Fryderyk I Barbarossa. Agnieszka i Władysław II pokładali w nowym panowaniu duże nadzieje, które początkowo wydawały się realne. Wygnańcy musieli jednak czekać aż do 1157 roku na wyprawę zbrojną, która również nie przyniosła zmiany władzy w Królestwie Polskim.
30 maja 1159 roku zmarł Władysław II Wygnaniec, nie zdoławszy odzyskać tronu. Agnieszka Babenberg przeżyła swojego męża, a rok jej śmierci nie jest znany. Wiadomo jedynie, że zmarła 24 lub 25 stycznia. Na pewno nie doczekała powrotu synów Bolesława Wysokiego i Mieszka Plątonogiego na Śląsk w 1163 roku. Zmarła najpóźniej w 1163 roku i została pochowana w klasztorze w Schulpforte, niedaleko Altenburga w Saksonii.
Rodzina
Małżeństwo i dzieci
Z małżeństwa z Władysławem II Wygnańcem Agnieszka miała czworo lub pięcioro dzieci: trzech lub czterech synów: Bolesława I Wysokiego, Mieszka I Plątonogiego, Konrada Laskonogiego oraz być może Alberta, którego filiacja jest dyskusyjna, oraz jedną córkę – Ryksę śląską (żonę kolejno: Alfonsa VII, cesarza Hiszpanii, Rajmunda Berengara II, hrabiego Prowansji i Albrechta II, hrabiego von Everstein).
Genealogia
Przypisy
Bibliografia
Roman Grodecki, Agnieszka (zm. prawdopodobnie po 1157) w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 30. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.