Agnes Julie Fredrika von Krusenstjerna (urodzona 9 października 1894 w Växjö, zmarła 10 marca 1940 w Sztokholmie) była szwedzką pisarką modernistyczną.
== Życiorys ==
Agnes von Krusenstjerna przyszła na świat w Växjö, mieście usytuowanym w południowej Szwecji. Jej dzieciństwo spędziła w Gävle, nad Zatoką Botnicką w regionie Gävleborg. Pochodziła z rodziny szlacheckiej jako najmłodsza z czwórki dzieci. Jej ojciec, pułkownik Kalmar Wilhelm Ernst von Krusenstjerna, oraz matka, Eva Sofia Hamilton, która była wnuczką pisarza Erika Gustafa Geijera, mieli znaczący wpływ na jej życie. W 1909 roku rodzina przeniosła się do Sztokholmu. Agnes kształciła się w akademii nauczycielskiej prowadzonej przez Annę Sandström oraz w Benninge Hemskola w pobliżu Strängnäs.
Już w młodym wieku, Agnes von Krusenstjerna zaczęła doświadczać objawów depresji maniakalnej. Krótko była zaręczona z Gerardem Odencrantz od 1914 do 1915 roku, jednak w tym czasie zachorowała i została przyjęta do kliniki w celu leczenia. W 1918 roku spędziła siedem miesięcy w szpitalu w Solna. W kolejnych latach często przebywała w szpitalach psychiatrycznych w Göteborgu, Lund oraz Sztokholmie, a także w zagranicznych placówkach.
W 1921 roku poślubiła 14-letniego starszego pisarza oraz krytyka literackiego, Davida Sprengla. Na początku lat 30. XX wieku ich dom w Sztokholmie stał się miejscem spotkań dla współczesnych autorów, takich jak Johannes Edfelt, Gunnar Ekelöf, Eyvind Johnson, Ivar Lo-Johansson, Per Meurling oraz Vilhelm Moberg. W 1940 roku zdiagnozowano u niej guza mózgu.
Życie, które prowadziła, było formą protestu przeciwko środowisku, z którego pochodziła. Jej bunt przejawiał się w małżeństwie z osobą, którą rodzina uznawała za nieodpowiednią, a także w okresowo występującej chorobie psychicznej. Najbardziej jednak manifestował się w jej twórczości literackiej.
=== Twórczość ===
Na początku swojej kariery pisarskiej Agnes von Krusenstjerna zajmowała się tłumaczeniem powieści z języka angielskiego i niemieckiego na szwedzki oraz publikowaniem opowiadań. Debiutowała w wieku 23 lat powieścią Ninas dagbok, wydaną przez wydawnictwo Bonniers w 1917 roku. Rok później ukazała się jej druga powieść, Helenas första kärlek. Kilkukrotnie przebywała w klinice psychiatrycznej w Beckomberdze, dzielnicy Sztokholmu, gdzie chętnie spędzała czas, traktując pobyt w szpitalu jako azyl od nieprzyjaznego otoczenia. Izolatkę zamieniła w miejsce pracy pisarskiej, narzucając sobie mannowskie rytuały pisarskie, siadając codziennie o tej samej porze przy biurku, by tworzyć.
Krusenstjerna była pisarką modernistyczną, a jej twórczość budziła kontrowersje z powodu otwartego podejścia do tematów erotycznych oraz wątków homoseksualnych. W trylogii o Tonym, obejmującej tomy Tony dorasta, Tony się uczy oraz Ostatnie lata nauki Tony’ego, poruszała problem dziecka zmagającego się z chorobą psychiczną. Z kolei w cyklu powieściowym Panny von Pahlen badała problematykę kobiecej tożsamości oraz seksualności, a cykl autobiograficzny Uboga szlachta stanowił refleksję nad stylem życia i myśleniem arystokracji, z której sama się wywodziła.
Czwarty tom Panien von Pahlen został odrzucony przez jej wydawcę Bonniera i opublikowany przez awangardowe wydawnictwo Spektrum. Ten siedmiotomowy cykl wywołał intensywniejszą debatę literacką na temat erotyzmu oraz wolności literackiej w latach 30. XX wieku w Szwecji. Krusenstjerna pisała także powieści o tematyce mieszczańskiej, portretując przedstawicieli ubiegłej szlachty oraz neurasteniczne postacie o skomplikowanym życiu erotycznym. Ostatni cykl powieściowy Uboga szlachta został wydany przez wydawnictwo Bonniers dopiero po tym, jak autorka zapewniła, że nie wywoła skandalu, jak miało to miejsce przy jej poprzednich dziełach, oraz po otrzymaniu pozytywnych recenzji.
== W kulturze ==
W 1964 roku zrealizowano film Zakochane pary (oryg. Älskande par) w reżyserii Mai Zetterling, oparty na motywach z Panien von Pahlen.
W 1984 roku Mai Zetterling nakręciła film Amorosa, który przedstawia życie Agnes von Krusenstjern.
== Wybrana twórczość ==
=== Powieści ===
Ninas dagbok, 1917
Helenas första kärlek, 1918
Fru Esters pensionat, 1927
Händelser på vägen, 1929
=== Cykle powieściowe ===
==== Tony ====
Tony växer upp, 1922
Tonys läroår, 1924
Tonys sista läroår, 1926
==== Panny von Pahlen ====
Den blå rullgardinen, 1930
Kvinnogatan, 1930
Höstens skuggor, 1931
Porten vid Johannes, 1933
Älskande par, 1933
Bröllop på Ekered, 1935
Av samma blod, 1935
==== Uboga szlachta ====
Fattigadel, 1935
Dunklet mellan träden, 1936
Dessa lyckliga år, 1937
I livets vår, 1938
=== Wiersze ===
Nunnornas hus, 1937
=== Opowiadania ===
En dagdriverskas anteckningar, 1923
Delat rum på Kammakaregatan, 1933
En ung dam far till Djurgårdsbrunn, 1933
Vivi, flicka med melodi, 1936
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Jan Balbierz. Kraina Becomberga. „Dialog – Miesięcznik poświęcony dramaturgii współczesnej, Grudzień 2016, 12 (721)”. s. 126-127.
Anneli Jordahl. Literatura szwedzka XX wieku. „Kultura Szwedzka, Marzec 2002, KZ 114b”.
== Linki zewnętrzne ==
Zdarzyło się po drodze (oryg. Händelser på vägen) w tłumaczeniu Justyny Czechowskiej w bibliotece Wolne Lektury
Twórczość Agnes von Krusenstjerna w Project Rutenberg, szw.