Agnes Pelton (ur. 22 sierpnia 1881 w Stuttgarcie, zm. 13 marca 1961 w Cathedral City) była amerykańską malarzką abstrakcyjną, znaną z unikalnego stylu, który wykształciła pod wpływem koncepcji Arthura Wesleya Dowa oraz teozofii w późniejszym okresie swojej twórczości.
Życiorys i twórczość
Młodość i edukacja
Agnes Pelton przyszła na świat w 1881 roku w Stuttgarcie jako córka amerykańskich rodziców: Williama Halseya Peltona, syna bogatego plantatora z Luizjany, oraz Florence Tilton, studentki konserwatorium w Stuttgarcie. W 1890 roku jej ojciec, cierpiący na depresję, zmarł w wyniku przedawkowania morfiny. Po tej tragedii Agnes i jej matka wróciły do Brooklynu, gdzie Florence Pelton uczyła gry na fortepianie oraz języków francuskiego i niemieckiego. Ze względu na problemy zdrowotne, młoda Agnes wychowywała się w domu. Uczyła się gry na fortepianie pod okiem matki i Arthura Whitinga. W wieku 14 lat rozpoczęła naukę w Pratt Institute, gdzie uzyskała dyplom pięć lat później. Kontynuowała naukę pod okiem swoich wykładowców, Arthura Wesleya Dowa oraz Hamiltona Easter Fielda. W 1900 roku studiowała malarstwo pejzażowe z Dowem, pomagając mu w letniej szkole w Ipswich, w stanie Massachusetts. Wpływ Dowa na rozwój Pelton w zakresie sztuki abstrakcyjnej, opartej na duchowych wartościach, był kluczowy dla jej późniejszej pracy.
Malarstwo imaginacyjne
W 1910 roku Pelton spędziła rok we Włoszech, gdzie uczyła się pod okiem Fielda, studiując włoskie malarstwo oraz rysując sceny z życia codziennego w British Academy w Rzymie. W 1911 roku zaczęła tworzyć to, co nazywała „obrazami imaginacyjnymi” (Imaginative Paintings), inspirowanymi naturalnym światłem. Kontynuowała tę tematykę do 1917 roku. W 1912 roku zaprezentowała swoje prace w studiu Fielda w Ogunquit, w stanie Maine, gdzie dostrzegł je Walt Kuhn, organizator wystawy Armory Show w 1913 roku, zapraszając ją do pokazania dwóch obrazów: Vine Wood (Bluszczowy las) i Stone Age (Epoka kamienna).
Okres realizmu
W zimie 1919 roku, podczas wizyty w Taos w Nowym Meksyku, jako gość Mabel Dodge Sterne (później Luhan), Pelton zaczęła malować realistyczne portrety oraz pejzaże olejne, a także pastelskie portrety rdzennych Amerykanów i pustynnych krajobrazów. Te prace zostały zaprezentowane na jej indywidualnej wystawie w School of American Research w Santa Fe, a temat ten często pojawiał się w jej późniejszej twórczości.
Malarstwo abstrakcyjne i zainteresowania teozofią
Po śmierci matki w 1921 roku, życie i sztuka Pelton uległy drastycznej zmianie. Opuściła Manhattan i osiedliła się w zabytkowym wiatraku w pobliżu Southampton na Long Island, szukając spokoju i samotności. W nowym mistycznym otoczeniu zwróciła się ku swoim wewnętrznym przeżyciom i w 1926 roku zaczęła tworzyć abstrakcyjne obrazy, inspirowane zjawiskami naturalnymi. W tym okresie zaczęła również dokumentować swoje osobiste przemyślenia na temat duchowości. W latach 1921–1932 podróżowała po różnych miejscach, aż osiedliła się w Cathedral City w Kalifornii.
W marcu 1930 roku zaprzyjaźniła się z Danem Rudhyarem, co zaowocowało wieloletnią przyjaźnią. Również w 1930 roku zaczęła intensywnie interesować się Agni Jogą, ezoteryczną formą teozofii. Jej wystawa 21 abstrakcyjnych obrazów w Argent Galleries w Nowym Jorku (1931) oraz wspólna wystawa z Raymondem Jonsonem i Cadym Wellsem w Muzeum w Nowym Meksyku podczas Santa Fe Fiesta w 1933 roku spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem ze strony Rudhyara.
W latach 1911–1936 Pelton zrealizowała 14 wystaw indywidualnych i brała udział w 20 wystawach zbiorowych w Stanach Zjednoczonych oraz za granicą. Jednocześnie interesowała się współczesną filozofią oraz literaturą ezoteryczną, czytając oryginalne dzieła Heleny Bławatskiej dotyczące teozofii oraz Agni Jogę Nikołaja Roericha (1929), która podkreślała symbolikę ognia. To mogło wpłynąć na Pelton, która namalowała przynajmniej 7 obrazów z motywem ognia, takich jak Frost and Fire (Szron i ogień), Fires of Spring (Ognie wiosny), Firesounds (Ogniste dźwięki), Mount of Flame (Ognista góra), Chalice of Fire (Ognisty kielich), White Fire (Biały ogień) oraz Fires in Space (Ognie w przestrzeni).
Transcendental Painting Group
W 1938 roku Pelton była współzałożycielką Transcendental Painting Group, stowarzyszenia artystów z Nowego Meksyku, którzy oddali się duchowej abstrakcji. Raymond Jonson, lider grupy, zaproponował Pelton objęcie stanowiska pierwszego przewodniczącego, mimo że była jedyną członkinią, która nie mieszkała w Nowym Meksyku. W dodatku była 10 lat starsza od Jonsona oraz 20 do 30 lat od pozostałych członków. Niemniej jednak stała się dla nich inspiracją, a jej umiejętność realizacji własnej, niezależnej wizji artystycznej, dalekiej od dominujących trendów, była przez nich podziwiana. Transcendental Painting Group zakończyło swoją działalność w 1945 roku.
Uznanie
Chociaż sztuka Pelton zdobyła pewne uznanie za jej życia, pozostawała stosunkowo mało znana na poziomie krajowym. Nie miała rodziny ani charyzmy, by promować swoją twórczość. Zmarła w 1961 roku, nie dożywając 80. urodzin. Jej ciało poddano kremacji, co nawiązywało do symboliki ognia, która miała dla niej znaczenie.
Przełom nastąpił dopiero po retrospektywnej wystawie jej prac w latach 1995–1996, zatytułowanej Agnes Pelton, Poet of Nature (Agnes Pelton, poetka natury), zorganizowanej przez Michaela Zakiana.
W dniach 3 maja – 13 września 2009 roku, Karen Moss, zastępczyni dyrektora ds. wystaw i programów Orange County Museum of Art w Newport Beach, zorganizowała wystawę Illumination: The Paintings of Georgia O’Keeffe, Agnes Pelton, Agnes Martin, and Florence Miller Pierce, poświęconą czterem amerykańskim modernistkom: Georgii O’Keeffe, Agnes Pelton, Agnes Martin i Florence Miller Pierce. Wszystkie cztery artystki czerpały inspirację z natury jako głównego motywu swojej twórczości, a ich dzieła odzwierciedlały jałowe, pustynne przestrzenie, z tym że O’Keeffe, Pierce i Martin mieszkały przez większość swojego życia w Nowym Meksyku, a Pelton w Kalifornii, w Cathedral City.
W styczniu 2013 roku powołano do życia Agnes Pelton Society, stowarzyszenie mające na celu promowanie informacji o życiu, sztuce i dziedzictwie Agnes Pelton, a także gromadzenie informacji na temat wystaw jej prac oraz publikacji z nimi związanych. Planowane jest również zorganizowanie muzeum jej imienia w Cathedral City.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Obrazy Agnes Pelton na The Athenaeum. the-athenaeum.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-05)].