Agnes Miegel

Agnes Miegel (urodzona 9 marca 1879 w Królewcu, zmarła 26 października 1964 w Bad Salzuflen) była niemiecką poetką oraz dziennikarką, która była związana z III Rzeszą.

Życiorys

Młodość

Rodzina Agnes Miegel pochodziła z Salzburga, skąd w 1732 roku została wygnana do Prus. Jej ojciec, Gustaw Adolf Miegel, oraz matka, Helene Hofer, powitali ją na świecie 9 marca 1879 roku. Agnes była jedynaczką i uczęszczała do szkoły dla dziewcząt w Królewcu. W latach 1894-1896 uczęszczała do szkoły z internatem w Weimarze, gdzie zaczęła pisać swoje pierwsze wiersze. W 1896 roku zdobyła swoje pierwsze honorarium za balladę Elfkönig. W 1898 roku spędziła trzy miesiące w Paryżu. W 1900 roku odbyła szkolenie na pielęgniarkę w dziecięcym szpitalu w Berlinie, gdzie poznała Borisa Munchausena, którego rodzina później przez wiele lat pełniła rolę jej protektorów. W latach 1902-1904 pracowała jako nauczycielka w Bristolu w Anglii, jednak z powodu problemów zdrowotnych musiała wrócić do Niemiec, gdzie podjęła pracę w szkole rolniczej w Monachium.

Życie w Prusach Wschodnich

W 1907 roku Agnes powróciła do Królewca, aby zająć się swoimi rodzicami, zwłaszcza ojcem, który cierpiał na ślepotę i zmarł w 1917 roku. Mieszkała w Królewcu aż do 1945 roku, zaledwie sporadycznie opuszczając rodzinne miasto. W 1916 roku otrzymała swoją pierwszą nagrodę literacką, Kleist Preis. Od 1920 roku była dziennikarką w Ostpreußische Zeitung, a od 1927 roku również pisarką. W 1924 roku uzyskała doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Królewcu z okazji 200-lecia urodzin Immanuela Kanta. W 1929 roku przyznano jej honorowe obywatelstwo Królewca.

Po drugiej wojnie światowej

W marcu 1945 roku Agnes zmuszona była opuścić Królewiec jako jedna z wypędzonych. Trafiła do duńskiego obozu dla uchodźców w Oksbøl, a do Niemiec wróciła w 1946 roku, zamieszkując zamek Appelern, który należał do rodziny Münchhausen, będącej jedną z jej wcześniejszych patronów. W 1948 roku przeniosła się do Bad Nenndorf. W 1949 roku przeszła proces denazyfikacji, w wyniku którego została uznana za oczyszczoną, otrzymując V, najniższą kategorię, co oznaczało brak jakichkolwiek win. Odżegnywała się od bezpośrednich powiązań z narodowym socjalizmem, twierdząc, że popierała go z powodu przywiązania do Prus Wschodnich. Mimo to publikowała w prawicowym magazynie Nation Europa, redagowanym przez byłego członka SS Arthura Ehrhardta. Miegel była dwukrotnie nominowana do odznaczenia orderem Republiki Federalnej Niemiec, jednak urzędnicy prezydenta Theodora Heussa odrzucali te wnioski. Chociaż napisała wiersz na cześć Heussa, ten zauważył, że pamięta jej wiersze na cześć Hitlera i nie chciał, aby były one zestawiane obok siebie. Zmarła 26 października 1964 roku w Bad Salzuflen.

Związki z narodowym socjalizmem

W okresie rządów narodowych socjalistów w Niemczech, Agnes Miegel była jedną z artystek, które wsparły Adolfa Hitlera. W 1933 roku dołączyła do NS-Frauenschaft oraz Niemieckiej Akademii Pisarzy po czystkach, które objęły twórców nieprzychylnych nazizmowi. W październiku 1933 roku była jedną z 88 postaci literackich, które podpisały zobowiązanie lojalności wobec Hitlera. W 1940 roku przystąpiła do NSDAP. W 1939 roku stwierdziła: Ich traue auf Gott und den Führer, – nicht so kindlich-bequem, wie Viele es tun, sondern so, wie man als Deutscher und Ostgermane dem Schicksal vertraut (Wierzę w Boga i Führera, nie w sposób naiwno-wygodny, jak wielu innych, ale w sposób, w jaki Niemiec i Wschodni Prusak ufa swojemu losowi).

Agnes Miegel była laureatką wielu nagród przyznawanych przez III Rzeszę. W 1935 roku otrzymała honorową odznakę Allgemeiner Deutscher Sprachverein (Stowarzyszenie Języka Niemieckiego), w 1936 roku nagrodę im. Johanna Gottfrieda von Herdera, w 1939 roku Honorową Odznakę Hitlerjugend, a w 1940 roku jedną z najbardziej prestiżowych niemieckich nagród literackich – nagrodę Goethego. Władze III Rzeszy doceniały jej wsparcie, co potwierdzał m.in. Goebbels w liście do Hansa Johsta z 1940 roku, w którym zauważył, że w wierszach Miegel dostrzegł wstrząsające doświadczenia swoich czasów przedstawione w dojrzały sposób. W wierszu Dem Schirmer des Volkes, opublikowanym w 1938 roku w antologii Dem Führer, Miegel pisała:

W okresie rządów Hitlera Miegel cieszyła się przychylnością władz, jej książki były wydawane w dużych nakładach, podróżowała po Niemczech z odczytami, a także otrzymywała honorowe obywatelstwa miast oraz nagrody państwowe. W swoich utworach głosiła wielkość Hitlera i ideologii narodowo-socjalistycznej. Jej nazwisko figurowało na Gottbegnadeten-Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą w III Rzeszy), gdzie znalazła się na czołowej pozycji obok pięciu innych „niezastąpionych” pisarzy. Pozostała wierna reżimowi aż do jego końca. W lutym 1945 roku na zawsze opuściła Królewiec. Po wojnie, pytana o swoje związki z narodowym socjalizmem, odpowiadała: Rozliczy mnie z tego Bóg i nikt inny.

Działalność literacka

W swoich dziełach Miegel koncentrowała się na treściach chrześcijańskich i narodowych. W swoich balladach i wierszach opisywała piękno przyrody oraz swojej małej ojczyzny – Prus Wschodnich. Po raz pierwszy publicznie wystąpiła w wieku 20 lat w Królewcu. Swoją pierwszą książkę, zbiór wierszy, opublikowała w 1901 roku, a drugą, zbiór ballad, w 1907 roku. Publikowała regularnie aż do swojej śmierci. Jej kompletny zbiór twórczości obejmuje sześć tomów.

Najbardziej znanym utworem Miegel jest Die Frauen von Nidden (Kobiety z Niedden), w którym opisała zagładę wschodniopruskiego miasta Niedden (dziś Nida na Litwie) w okresie epidemii dżumy. Utwór ten był często nauczany w szkołach. Napisała również wiersz o rycerzu Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, Henningu Schindekopfie. Dzieła zebrane Agnes Miegel zostały opublikowane w latach 1952-1956 w sześciu tomach: Gesammelte Gedichte, Gesammelte Balladen, Stimme des Schicksals, Seltsame Geschichten, Aus der Heimat oraz Märchen und Spiele.

Odbiór i upamiętnienie

W sowieckiej strefie okupacyjnej dwa zbiory wierszy Agnes Miegel, Werden und Werk oraz Ostland, znalazły się na liście utworów zakazanych.

Dzięki częstemu poruszaniu w swojej poezji tematów związanych z Prusami Wschodnimi, Miegel była określana mianem „matki Prus Wschodnich”. Marcel Reich-Ranicki, znany niemiecki krytyk literacki, w swoim opracowaniu Der Kanon zaliczył trzy jej wiersze: Die Schwester, Die Nibelungen i Die Frauen von Nidden do kanonu współczesnej literatury niemieckiej.

W 1979 roku niemiecka poczta wydała okolicznościowy znaczek z okazji setnej rocznicy urodzin Agnes Miegel. Portret poetki, który się na nim znalazł, został stworzony przez Elisabeth von Janota-Bzowski. Jej imię noszą szkoły w Düsseldorfie, Osnabrück, Wilhelmshaven i Willich, a także liczne ulice. Jednak w ostatnich latach niektóre z tych nazw zostały zmienione z powodu kontrowersji związanych z działalnością Agnes Miegel w czasie II wojny światowej; na przykład w 2010 roku ulica Agnes Miegel Strasse w Erfstadt została przemianowana na St. Agnes Strasse. W 2007 roku na jej domu rodzinnym w Królewcu przy ulicy Hornstraße 7 (obecnie ul. Serzanta Koloskowa) zawieszono tablicę upamiętniającą poetkę. W Prawdindze (dawniej Frydland) na murach szkoły (dawnego gimnazjum), do której uczęszczała Agnes, również znajduje się tablica upamiętniająca to wydarzenie. Muzeum jej twórczości mieści się w budynku, w którym mieszkała po wojnie w Bad Nenndorf, i do dziś budzi kontrowersje, ponieważ w jego okolicach regularnie odbywają się marsze niemieckich neonazistów oraz skrajnie prawicowych organizacji związanych z „wypędzonymi”. Grób poetki stał się również miejscem manifestacji politycznych, a tablica została usunięta z inicjatywy władz obwodowych w grudniu 2015 roku.

Amerykański autor Alfred de Zayas w swojej książce A Terrible Revenge, opisującej wypędzenie Niemców, wymienia Agnes Miegel jako jedną z czołowych przedstawicielek literackich tej grupy.

Nagrody i wyróżnienia

Opracowano na podstawie materiału źródłowego

  • 1916 – Nagroda Kleist-Preis
  • 1924 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Albertyna w Królewcu
  • 1935 – Honorowy pieścień Allgemeinen deutschen Sprachvereins
  • 1936 – Nagroda im. Johanna Gottfrieda von Herdera
  • 1939 – Honorowe obywatelstwo Królewca
  • 1939 – Honorowa odznaka Hitlerjugend
  • 1940 – Nagroda Goethego
  • 1952 – Nagroda Kulturalna Westfalii
  • 1954 – Honorowe obywatelstwo Bad Nenndorf
  • 1957 – Honorowa odznaka Ostdeutschen Kulturrates
  • 1959 – Großer Literaturpreis der Bayerischen Akademie der Schönen Künste
  • 1962 – Nagroda der Landsmannschaft Westpreußen

Twórczość

Opracowano na podstawie materiału źródłowego

  • Gedichte. Stuttgart 1901
  • Balladen und Lieder. Jena 1907
  • Gedichte und Spiele. Jena 1920
  • Heimat. Lieder und Balladen. Lipsk 1925
  • Geschichten aus Alt-Preußen. Jena 1926
  • Die schöne Malone, Erzählungen. Lipsk 1926
  • Spiele. Jena 1926
  • Gesammelte Gedichte. Jena 1927
  • Die Auferstehung des Cyriakus, Erzählungen. Lipsk 1928
  • Kinderland, Erzählungen. Lipsk 1930
  • Dorothee, Erzählungen. Królewiec 1931
  • Der Vater, Erzählungen. Berlin 1932
  • Herbstgesang, Gedichte. Jena 1932
  • Weihnachtsspiel. Królewiec 1933
  • Kirchen im Ordensland – Gedichte. Królewiec 1933
  • Gang in die Dämmerung – Erzählungen. Jena 1934
  • Das alte und das neue Königsberg. Królewiec 1935
  • Deutsche Balladen. Jena 1935
  • Unter hellem Himmel, Erzählungen. Jena 1936
  • Kathrinchen kommt nach Hause, Erzählungen. Lipsk 1936
  • Noras Schicksal, Erzählungen. Königsberg 1936
  • Das Bernsteinherz, Erzählungen. Lipsk 1937
  • Audhumla, Erzählungen. Królewiec 1937
  • Herden der Heimat. Erzählungen mit Zeichnungen von Hans Peters. Królewiec 1937
  • Viktoria, Gedicht und Erzählung. Ebenhausen 1938
  • Frühe Gedichte. Stuttgart 1939
  • Herbstgesang. Jena 1939
  • Die Schlacht von Rudau, Spiel. Królewiec 1939
  • Herbstabend, Erzählung. Eisenach 1939
  • Ostland. Gedichte. Jena 1940
  • Im Ostwind, Erzählungen. Jena 1940
  • Wunderliches Weben, Erzählungen. Królewiec 1940
  • Ordensdome. Królewiec 1940
  • Mein Bernsteinland und meine Stadt. Królewiec 1944
  • Du aber bleibst in mir, Gedichte. Hameln 1949
  • Die Blume der Götter, Erzählungen. Kolonia 1949
  • Der Federball, Erzählungen. Kolonia 1951
  • Die Meinen, Erzählungen. Kolonia 1951
  • Ausgewählte Gedichte. Kolonia 1952
  • Gesammelte Werke (G.W.). Kolonia 1952-1955
  • Truso, Erzählungen. Kolonia 1958
  • Mein Weihnachtsbuch, Gedichte und Erzählungen. Kolonia 1959
  • Heimkehr, Erzählungen. Kolonia 1962

Linki zewnętrzne

Przypisy