Agnes Denes

Agnes Denes (urodzona w 1931 lub 1938 roku w Budapeszcie) to amerykańska artystka konceptualna o węgierskich korzeniach, uznawana za jedną z kluczowych postaci w nurcie sztuki ziemi oraz pionierka sztuki ekologicznej. Jest autorką monumentalnego projektu artystycznego Pola pszenicy, który zrealizowała w Nowym Jorku.

Życiorys

Agnes Denes przyszła na świat w Budapeszcie w 1931 lub 1938 roku. Po przeprowadzce jej rodziny do Sztokholmu, w 1954 roku artystka osiedliła się w Nowym Jorku, gdzie rozpoczęła studia z zakresu sztuki, filozofii oraz nauk ścisłych. Uczęszczała na zajęcia w City University of New York, The New School for Social Research oraz na Uniwersytet Columbia.

Początkowo tworzyła w różnych stylach, jednak w 1968 roku zrezygnowała z malarstwa na rzecz działań przestrzennych, w których połączyła matematykę z filozofią. Jej pierwszym takim projektem był Ryż/Drzewo/Pochówek (ang. Rice/Tree/Burial), zrealizowany w Hrabstwie Sullivan. Składał się on z trzech etapów: pierwszym było przygotowanie działki pod zasiew ryżu, drugim – związanie drzew tak, aby rosły ku sobie, a trzecim – zakopanie kapsuły czasu zawierającej jedyny egzemplarz poezji Denes.

W 1982 roku powstało jej najsłynniejsze dzieło: Pola pszenicy – konfrontacja na wysypisku w Battery Park, Dolny Manhattan. W ramach projektu artystka wraz z grupą wolontariuszy oczyściła teren miejskiego wysypiska o powierzchni dwóch akrów, położonego w sąsiedztwie Wall Street oraz World Trade Center, naprzeciwko Statui Wolności. Na przygotowanym polu zasiano pszenicę, którą następnie nawożono i nawadniano. Po czterech miesiącach odbyły się żniwa, z których zebrano prawie 500 kg pszenicy, wysłanej później do 28 miejsc na całym świecie w ramach wystawy The International Art Show for the End of World Hunger (1987–1990). Cały proces na polu został przeprowadzony ręcznie, bez użycia ciężkiego sprzętu. Projekt został udokumentowany serią zdjęć, w tym jednym, na którym Denes stoi wśród kłosów, z wieżowcami Wall Street w tle. Kontrast pomiędzy polem pszenicy a centrum bankowości miał na celu zwrócenie uwagi na różnorodne interpretacje dobrobytu oraz na rosnącą globalizację gospodarki, która według artystki prowadzi do zwiększenia nierówności i niedoborów żywności. Pola pszenicy stanowią rzadki przykład projektu w nurcie sztuki ziemi, który nie był realizowany w odległych lokalizacjach, jak to miało miejsce w innych projektach.

Proces twórczy Denes świadomie angażuje wielu uczestników. Przykładem jest projekt Góra drzew – żyjąca kapsuła czasu, w ramach którego 11 000 osób posadziło 11 000 sosen w Ylöjärvi na terenie dawnej kopalni. Drzewa zostały umiejscowione w spiralnym układzie, opartym na matematycznym wzorze związanym ze złotym podziałem, widocznym w strukturze słoneczników i ananasów. Ponieważ czas życia tej rzeźby społecznej został przewidziany na co najmniej 400 lat, sadzący drzewa stali się ich opiekunami, a swoje role mogą przekazać kolejnym pokoleniom, co pozwala na kontynuację projektu bez udziału Denes.

Prace Denes opierają się na rozległej, interdyscyplinarnej wiedzy na temat procesów ekologicznych i społecznych. Oprócz działań w przestrzeni publicznej, które często mają na celu podnoszenie świadomości ekologicznej, artystka tworzy także szkice, mapy oraz prototypy dla miast i budynków.

Wybrane wystawy

Wystawy zbiorowe

1971: Oversize Prints, Whitney Museum of American Art, Nowy Jork
1976: Thirty Years of American Printmaking and the 20th National Print Exhibition, Brooklyn Museum, Nowy Jork
1977: documenta 6, Kassel
1978: Artists Books, Franklin Furnace, Nowy Jork, później m.in. w Auckland City Gallery, Auckland, National Gallery, Wellington i Museum of Contemporary Arts, Brisbane
1980: Cartes et Figures de la Terre, Musée National d’Art Moderne, Centre Georges Pompidou, Paryż
1987: The International Art Show for the End of World Hunger, Minnesota Museum of Art, Saint Paul, później m.in. w Göteborgs konstmuseum, Göteborg, Círculo de Bellas Artes, Madryt, Museu de Arte de São Paulo, São Paulo
2000: Making Choices, Museum of Modern Art, Nowy Jork
2005: Poles Apart/Poles Together, Biennale w Wenecji
2009: Elle, Musée National d’Art Moderne, Centre Georges Pompidou, Paryż
2009: Radical Nature-Art & Architecture for a Changing Planet 1969-2009, Barbican Art Gallery, Londyn
2011: Contemporary Drawings from the Irving Stenn Jr. Collection, Art Institute of Chicago, Chicago
2014: Painting & Sculpture, Museum of Modern Art, Nowy Jork
2019: Zjednoczona Pangea, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź

Wystawy indywidualne

1980: Agnes Denes 1968–1980, Hayden Gallery, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge
2008: Agnes Denes: Art for the Third Millennium-Creating a New World View, Ludwig Múzeum, Budapeszt
2012: Agnes Denes: Body Prints, Philosophical Drawings, and Map Projections 1969–1978, Santa Monica Museum of Art, Santa Monica
2013: Agnes Denes: Sculptures of the Mind and the Body, Firstite, Essex
2019: Agnes Denes: Absolutes and Intermediates, The Shed, Nowy Jork