AGM-86 ALCM/CALCM

AGM-86 ALCM (Air Launched Cruise Missile) oraz CALCM (Conventional Air Launched Cruise Missile) to amerykańskie strategiczne pociski manewrujące przeznaczone do rażenia celów powietrznych i lądowych. Początkowo zaprojektowane z myślą o przenoszeniu głowicy jądrowej, dziś są uznawane za broń precyzyjnego rażenia. W latach 1982–1992 stanowiły one część amerykańskiej strategicznej triady nuklearnej.

Rozwój pocisku

Prace nad strategicznym pociskiem manewrującym, który mógłby być odpalany z powietrza, rozpoczęły się w późnych latach sześćdziesiątych XX wieku. Na początku lat siedemdziesiątych, pocisk SCAD (Subsonic Cruise Armed Decoy) wydawał się być faworytem, jednak w 1973 roku USAF zdecydował się na rozwój pocisku ALCM. Rywalizacja z programem marynarki wojennej, który dążył do stworzenia pocisku manewrującego z okrętów podwodnych – SLCM, przyczyniła się do szybszego postępu w pracach nad ALCM.

W 1976 roku projekt ALCM był już w zaawansowanej fazie, a w tym samym roku odbył się pierwszy testowy lot. Program był kontynuowany przez całe lata siedemdziesiąte, a w 1982 roku pociski AGM-86 weszły do służby. Wczesna wersja AGM-86A, mająca krótszy korpus i większe skrzydła, nie została wprowadzona do produkcji. Zamiast niej do produkcji trafił model AGM-86B, który był dłuższy o 2 metry, cięższy o 550 kg oraz miał znacznie większy zasięg.

W latach osiemdziesiątych XX wieku stworzono wersję AGM-86C CALCM z konwencjonalną głowicą wybuchową. W tym samym okresie firma Boeing zakończyła badania nad modernizacją AGM-86B poprzez zastosowanie silnika śmigłowentylatorowego, co zwiększyło zasięg pocisku o 25%. Propozycja ta była częścią kilku inicjatyw mających na celu zapewnienie nowemu pociskowi CCM (Conventional Cruise Missile) spełnienia wymagań dla wspólnego pocisku manewrującego dla sił powietrznych oraz marynarki LRCSOW (Long Range Conventional StandOff Weapon), które ostatecznie zostały anulowane w 1991 roku.

Pociski AGM-86B zostały wycofane z uzbrojenia w 1992 roku, ale część z nich została zmodyfikowana do standardu AGM-86C, zamieniając głowice jądrowe na konwencjonalne. Zmodernizowano je również o odbiorniki GPS. Według niepotwierdzonych informacji, wycofane AGM-86B były testowane z głowicami elektromagnetycznymi (EMP) oraz powłokami absorbującymi fale radarowe (RAM). Z 1994 roku pochodzą informacje, że część AGM-86B mogła zostać przekształcona w pociski rekonesansu (ALCM-RC), a inne w urządzenia wabikowe i flary.

W 1996 roku dostarczono pierwsze pociski AGM-86C (CALCM) w ulepszonej wersji Block 1, która zawierała nowoczesny system GPS oraz udoskonaloną głowicę odłamkową. Modyfikacja Block 1A, wprowadzona dwa lata później, wprowadziła 8-kanałowy odbiornik GPS o zwiększonej odporności na zakłócenia oraz poprawione oprogramowanie nawigacyjne.

W 1996 roku zaproponowano wersję CALCM Block 2 (AGM-86D), w której głowica odłamkowa miała zostać zastąpiona przez głowicę penetracyjną, przeznaczoną do niszczenia celów umieszczonych pod ziemią. W 1999 roku testowano amerykańskie głowice WDU-43 (AUP-3M) oraz brytyjskie głowice BROACH o wadze 400 kg, ostatecznie wybierając głowicę WDU-43. Block 2 miał być wyposażony w 8-kanałowy odbiornik GPS, co miało zapewnić celność CEP od 3 do 5 metrów. Do aktualizacji danych o celu mogły być wykorzystywane bezzałogowe aparaty latające (UAV). Po doświadczeniach z operacyjnym użyciem CALCM w latach 1998–1999, w 2000 roku zaproponowano nowy pocisk CALCM-ER z ulepszonymi układami elektronicznymi i nowym silnikiem, a także zwiększonym zasięgiem do 3000 km, jednak wersja ta nie weszła do produkcji.

W 2002 roku ogłoszono plany przedłużenia okresu służby pocisków AGM-86 do 2030 roku, w tym niektórych modeli AGM-86B. W wersji AGM-86C planowano zastosowanie głowic termobarycznych opracowanych przez USAF, przeznaczonych do atakowania celów umieszczonych głęboko pod ziemią.

Opis pocisku

Pocisk AGM-86B charakteryzuje się dwoma skośnymi skrzydłami umieszczonymi pod sekcją środkową oraz ruchomymi statecznikami poziomymi, które aerodynamicznie korygują jego lot. Posiada również stałe brzechwy ogonowe. Wlot powietrza do silnika znajduje się na górze korpusu, tuż przed sterem kierunku. W czasie transportu pocisk jest przewożony pod kadłubem samolotu lub w jego wnętrzu, a wszystkie powierzchnie aerodynamiczne są złożone wzdłuż korpusu.

AGM-86B

Pocisk ma długość 6,32 m, średnicę kadłuba 0,69 m i rozpiętość skrzydeł 3,65 m, waży 1458 kg. Napęd stanowi turbowentylatorowy silnik Williams F-107 WR 101 o wadze 66 kg, który wykorzystuje paliwo JP-9, zapewniając zasięg do 2500 km. Pocisk wyposażony jest w bezwładnościowy system naprowadzania, który jest aktualizowany przez układ tercom, porównujący aktualny obraz powierzchni z zapisaną mapą. Profil lotu na małej wysokości kontrolowany jest przez radarowy wysokościomierz, co zapewnia precyzję ataku z marginesem błędu CEP 30 metrów. Głowica nuklearna to W80-1, której moc można regulować od 5 do 200 kT.

AGM-86C

W wersji AGM-86C system tercom został zastąpiony odbiornikiem GPS. Pocisk ma prawdopodobnie te same wymiary co AGM-86B, ale jest wyposażony w konwencjonalną głowicę odłamkową o wadze 910 kg, wypełnioną stalowymi kulkami. Całkowita masa startowa wynosi 1750 kg. Przy maksymalnym zasięgu 1320 km, margines błędu CEP wynosi 15 metrów. W modyfikacji Block 1 głowica zwiększyła wagę do 1360 kg, a masa startowa wyniosła 1950 kg, zasięg zaś wynosił 950 km, a CEP 5 metrów. W wersji Block 1A zastosowano 8-kanałowy odbiornik GPS, co zwiększyło odporność na zakłócenia, a CEP wynosił w tej wersji 3 metry.

AGM-86D

Pocisk AGM-86D ma długość 2,4 m, średnicę 0,37 m i wagę 5545 kg. Wyposażony jest w głowicę penetracyjną WDU-43 (BLU-116/B) zawierającą 43 kg materiału wybuchowego. Eksplozja głowicy wywoływana jest przez bezpiecznik FMU-159/B, który zapewnia opóźnioną eksplozję po uderzeniu w twarde podłoże. Maksymalny zasięg tego modelu wynosi 1320 km.

Status operacyjny

Pociski AGM-86B ALCM weszły do służby w USAF w 1982 roku, a w latach 1982–1986 wyprodukowano około 1715 sztuk tej wersji. Po wyprodukowaniu 3000 pocisków, środki finansowe zostały podzielone, a część z nich trafiła na program pocisku AGM-129 ACM. W 1988 roku do służby wprowadzono pociski CALCM (AGM-86C) z konwencjonalną głowicą odłamkową, które były używane w trakcie pierwszej wojny w zatoce przeciwko Irakowi, a 35 z nich zostało wykorzystanych z samolotów B-52. W 1996 roku użyto 16 tych pocisków w Iraku, a w 1999 roku około 230 pocisków CALCM użyto w Serbii i Kosowie. W marcu i kwietniu 2003 roku ponownie wykorzystano 153 pociski AGM-86C/D przeciwko celom w Iraku.

Pociski AGM-86B i AGM-86C są przenoszone przez samoloty B-52, które mogą zabrać po sześć pocisków pod każdym z dwóch skrzydeł oraz 8 pocisków w obrotowej wyrzutni umieszczonej w luku bombowym. Samoloty B-1B mogą przenosić 8 pocisków wewnątrz kadłuba oraz 14 pod kadłubem. Do dziś (stan na 2009 rok) około 48 samolotów B-52 w wersji H pozostaje w służbie gotowych do przenoszenia jądrowych ALCM, podczas gdy B-1B zaprzestały ich używania. Samoloty B-2 Spirit również mogą być wykorzystywane do transportu tych pocisków, z pięcioma pociskami w lukach bombowych.