Aglomeracja warszawska

Aglomeracja warszawska

Aglomeracja warszawska to monocentryczna aglomeracja znajdująca się w centralno-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, głównie usytuowana na Nizinie Środkowomazowieckiej. Składa się z Warszawy oraz jej przedmieść i terenów podmiejskich.

Nazwa i status

W ciągu lat terminologia związana z pojęciami takimi jak „aglomeracja” czy „zespół miejski” uległa zmianom. W ostatnim czasie częściej stosuje się określenia takie jak „miejski obszar funkcjonalny”, „obszar metropolitalny” czy „metropolia”. Te terminy są używane zamiennie w kontekście Warszawy i jej okolic, a także w dokumentach odnoszących się do „obszaru/regionu stołecznego/warszawskiego”.

Obecnie, aglomeracja warszawska odnosi się do konkretnego obszaru zurbanizowanego, którego granice nie są jednolite – różnią się w zależności od przyjętych definicji. Zawsze jednak koncentruje się wokół centralnego punktu, obejmując zamieszkałą ludność, istniejącą zabudowę, zagospodarowanie oraz infrastrukturę techniczną, w tym transportową, a także naturalne zasoby występujące na danym terenie.

Aglomeracja sama w sobie nie ma statusu podmiotu organizacyjnego ani nie jest wielocelową osobą publicznoprawną, jak np. jednostka samorządu terytorialnego. Istnieją jednak publiczne jednostki organizacyjne, które mają na celu realizację zadań w określonych dziedzinach na obszarze aglomeracji, takie jak Komenda Stołeczna Policji czy Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Choć nie ma jednolitych granic aglomeracji warszawskiej, to w zależności od kontekstu stworzono różne delimitacje obszaru wokół Warszawy, które są określane na różne sposoby. Niektóre z tych delimitacji mają moc obowiązującą w aktach prawa unijnego, krajowego lub lokalnego, podczas gdy inne są jedynie wewnętrznymi dokumentami instytucji lub opracowaniami naukowymi.

Delimitacje w powszechnie obowiązujących aktach prawa unijnego, krajowego lub miejscowego

Region warszawski stołeczny NUTS 2 (od 2018 r.)

1 stycznia 2018 roku wprowadzono zmiany w podziale statystycznym Polski, w wyniku których z województwa mazowieckiego wyodrębniono dodatkową jednostkę NUTS 2 – region warszawski stołeczny, który podzielono na 3 podregiony NUTS 3:

  • podregion Warszawa, obejmujący obszar miasta stołecznego na prawach powiatu Warszawy
  • podregion warszawski wschodni, obejmujący powiaty:
    • legionowski
    • miński
    • otwocki
    • wołomiński
  • podregion warszawski zachodni, obejmujący powiaty:
    • grodziski
    • nowodworski
    • piaseczyński
    • pruszkowski
    • warszawski zachodni

W stosunku do wcześniejszej delimitacji aglomeracji warszawskiej, obszar ten został zmniejszony o cztery powiaty (garwoliński, grójecki, sochaczewski i żyrardowski). Według prognoz GUS, nowa delimitacja obszaru metropolitalnego powinna zastąpić dotychczasowe definicje Obszaru Metropolitalnego Warszawy/Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Miejski Obszar Funkcjonalny Warszawy według Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze (od 2022 r.)

Te same granice Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Warszawy zostały zawarte w uchwalonej w 2022 r. Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze.

Obszar garnizonu stołecznego Policji (od 2002 r.)

Chociaż garnizony policyjne zazwyczaj pokrywają się z podziałem wojewódzkim, obszar garnizonu stołecznego Policji został w 2002 roku wydzielony z terenu województwa mazowieckiego i objęty właściwością Komendy Stołecznej Policji, podczas gdy reszta województwa należy do Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu.

Obszar okręgów wyborczych do Parlamentu Europejskiego (od 2004 r.) oraz do Sejmu (od 2001 r.) i Senatu (od 2011 r.)

Województwo mazowieckie jako jedyne nie jest w całości przypisane do jednego okręgu wyborczego do Parlamentu Europejskiego. Wyodrębniono z niego stołeczny okręg wyborczy nr 4 do Parlamentu Europejskiego (Warszawa I), który obejmuje obszar miasta na prawach powiatu Warszawy oraz powiaty grodziski, legionowski, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, warszawski zachodni i wołomiński. Okręg ten obejmuje także obywateli polskich mieszkających lub przebywających za granicą w czasie wyborów. Pozostała część województwa mazowieckiego należy do okręgu nr 5 do Parlamentu Europejskiego (Warszawa II).

W wyborach do Sejmu RP wyodrębnione są dwa okręgi obejmujące aglomerację: okręg nr 19 (Warszawa I), który obejmuje Warszawę w granicach administracyjnych, oraz okręg nr 20 (Warszawa II), który obejmuje powiaty grodziski, legionowski, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, warszawski zachodni i wołomiński. W wyborach do Senatu okręg sejmowy Warszawa I jest podzielony na 4 jednomandatowe okręgi senackie (numery 42-45), a okręg Warszawa II na 2 okręgi senackie (numery 40-41).

Obszar sądowej apelacji warszawskiej (od 2010 r.)

Obszar sądowej apelacji warszawskiej obejmuje teren działania Sądu Apelacyjnego, Prokuratury Regionalnej, Izby Komorniczej, Oddziału IPN, Izby Notarialnej w Warszawie oraz Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy. Dzieli się na dwa okręgi sądowe:

  • okręg sądowy Warszawa
  • okręg sądowy Warszawa-Praga

Terytorium obejmuje:

  • miasto stołeczne na prawach powiatu Warszawę,
  • powiat legionowski,
  • powiat pruszkowski,
  • powiat warszawski zachodni,
  • powiat wołomiński,
  • powiat grodziski (z wyjątkiem gmin Baranów, Jaktorów i Żabia Wola),
  • powiat nowodworski (bez gminy Nasielsk),
  • powiat otwocki (bez gmin Sobienie-Jeziory i Osieck),
  • powiat piaseczyński (bez gminy Tarczyn).

Delimitacje dla potrzeb ochrony środowiska

Ocena jakości powietrza (od 2012 r.)

Strefa aglomeracji warszawskiej, wyznaczona do oceny jakości powietrza, obejmuje obszar m.st. Warszawy w granicach administracyjnych. Na mocy przepisów z 2022 r. oraz uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 8 września 2020 r. w sprawie programu ochrony powietrza, w którym przekroczono dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu, oraz rozporządzenia z dnia 2 sierpnia 2012 r. dotyczącego stref oceny jakości powietrza.

Oczyszczanie ścieków komunalnych

Aglomeracja do oczyszczania ścieków komunalnych to teren, na którym gromadzenie ścieków jest wystarczająco skoncentrowane, aby mogły być one przekazywane do oczyszczalni. Aglomeracje wodnoprawne zarządzane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie to:

  • aglomeracja Warszawa, z oczyszczalniami „Czajka” i „Południe” w Warszawie, obejmująca m.in.:
    • m.st. Warszawa (z wyjątkiem dzielnicy Ursus oraz części Wesołej)
    • m. Legionowo
    • m. Marki
    • m. Ząbki
    • m. Zielonka
    • z gminy Izabelin: Mościska
    • z gminy Jabłonna: Jabłonna, Chotomów, Dąbrowa Chotomowska
    • z gminy Nieporęt: Stanisławów Pierwszy, Stanisławów Drugi, Józefów, Wola Aleksandra, Michałów-Grabina, Rembelszczyzna, część Kątów Węgierskich
  • aglomeracja Serock, obejmująca gminy Nieporęt, Serock i Wieliszew, z oczyszczalnią w Dębe, ustanowiona na mocy uchwały z dnia 30 marca 2022 r.
  • aglomeracja Pruszków, obejmująca gminy Pruszków, Piastów, Ożarów Mazowiecki, Michałowice i dzielnicę Ursus, z oczyszczalnią w Pruszkowie, ustanowiona na mocy uchwały z dnia 28 stycznia 2021 r.
  • Zarządzane przez podmioty prywatne: aglomeracja Cyraneczka, wyznaczona uchwałą z dnia 6 lipca 2023 r. w Dzielnicy Wesoła, z oczyszczalnią „Cyraneczka”.
Porozumienia i związki jednostek samorządu terytorialnego Warszawy z okolicznymi gminami lub powiatami
Komunikacyjne porozumienia międzygminne, powiatów oraz powiatowo-gminne

Na terenie aglomeracji nie utworzono dedykowanego samorządowego związku komunikacyjnego, jednak Warszawa zawarła szereg porozumień międzygminnych i powiatowo-gminnych, które są częścią Planu zrównoważonego rozwoju transportu zbiorowego. Dzięki tym porozumieniom, Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie organizuje przewozy na obszarze 35 okolicznych gmin:

  • Pięć gmin w pierwszej strefie biletowej:
    • Izabelin
    • Konstancin-Jeziorna
    • Łomianki
    • Marki
    • Ząbki
  • 30 gmin w drugiej strefie biletowej:
    • Chynów
    • Czosnów
    • Góra Kalwaria
    • Halinów
    • Jabłonna
    • Józefów
    • Kampinos
    • Karczew
    • Kobyłka
    • Legionowo
    • Leszno
    • Lesznowola
    • Michałowice
    • Nadarzyn
    • Nieporęt
    • Nowy Dwór Mazowiecki
    • Otwock
    • Ożarów Mazowiecki
    • Piaseczno
    • Piastów
    • Prażmów
    • Pruszków
    • Radzymin
    • Raszyn
    • Stare Babice
    • Sulejówek
    • Wiązowna
    • Wieliszew
    • Wołomin
    • Zielonka

Sześć gmin drugiej strefy dodatkowo uczestniczy w porozumieniu Warszawa+, które wprowadza Wspólny Bilet Metropolitalny na przejazdy ZTM oraz pociągami Kolei Mazowieckich i Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Gminy Kobyłka, Wołomin i Zielonka finansują swoje uczestnictwo wspólnie z powiatem wołomińskim, który jest również stroną porozumienia. W porozumieniu Warszawa+ biorą także udział dwie gminy z pierwszej strefy: Konstancin-Jeziorna oraz Ząbki, przy czym Ząbki uczestniczy wyłącznie w biletach ulgowych i przewozach kolejowych w II strefie biletowej.

Związki i porozumienia międzygminne w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków

Związek Międzygminny „Warszawski Związek Wodociągów i Kanalizacji” został powołany 20 listopada 2000 r. dla wspólnego zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Zrzesza m.st. Warszawę (jako następcę prawnym 11 gmin warszawskich) oraz gminy:

  • Michałowice
  • Ożarów Mazowiecki
  • Piastów
  • Ząbki

Współpraca w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków w aglomeracji warszawskiej rozszerzyła się w 2005 r. na gminy poza związkiem. Na podstawie porozumienia Warszawa przejęła zadania zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków od gmin Michałowice, Nieporęt, Raszyn, Serock, Wieliszew, Piastów oraz Pruszków.

Delimitacje obowiązujące w aktach prawa kościelnego

Kościół katolicki w Polsce wyznaczył metropolię warszawską, która obejmuje część województwa mazowieckiego oraz wschodnią część województwa kujawsko-pomorskiego. Metropolitą jest arcybiskup warszawski. Metropolia dzieli się na diecezję płocką oraz na dwie diecezje obejmujące aglomerację warszawską:

  • archidiecezję warszawską, składającą się z 25 dekanatów (11 warszawskich i 14 pozawarszawskich)
  • diecezję warszawsko-praską, obejmującą 20 dekanatów (6 warszawskich i 14 pozawarszawskich).

Delimitacje obowiązujące w innych aktach

Funkcjonalny obszar miejski Warszawy (od 2012 r.)

Funkcjonalne obszary miejskie (Functional Urban Area, FUA), wcześniej nazywane szerszymi strefami miejskimi (Larger Urban Zone, LUZ), są wyznaczane dla celów statystyki europejskiej jako obszary oddziaływania aglomeracji miejskich. Obejmują one ciągły obszar, z którego co najmniej 15% populacji dojeżdża do pracy do centralnego miasta. Funkcjonalne obszary miejskie zostały ponownie wyznaczone w Polsce w 2012 roku na podstawie badania przeprowadzonego w 2006 r.

Funkcjonalny obszar miejski Warszawy obejmuje, oprócz samej stolicy, 89 gmin, w tym jedną spoza województwa mazowieckiego:

  • powiat grodziski (cały)
  • powiat legionowski (cały)
  • powiat miński (cały)
  • powiat nowodworski (cały)
  • powiat pruszkowski (cały)
  • powiat warszawski zachodni (cały)
  • powiat wołomiński (cały)
  • powiat ciechanowski (gmina Sońsk)
  • powiat garwoliński (gminy: Borowie i Pilawa)
  • powiat grójecki (gmina Chynów)
  • powiat ostrowski (gmina Małkinia Górna)
  • powiat otwocki (gminy: Celestynów, Józefów, Karczew, Kołbiel, Otwock, Wiązowna)
  • powiat piaseczyński (gminy: Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno i Prażmów)
  • powiat płoński (gminy: Czerwińsk nad Wisłą, Dzierzążnia, Joniec, Naruszewo i Załuski)
  • powiat pułtuski (gminy: Pokrzywnica i Świercze)
  • powiat siedlecki (gmina Kotuń)
  • powiat sochaczewski (gminy: Nowa Sucha i Teresin)
  • powiat węgrowski (gminy: Korytnica, Łochów, Sadowne i Stoczek)
  • powiat wyszkowski (gmina Zabrodzie)
  • powiat żyrardowski (gminy: Puszcza Mariańska i Wiskitki)
  • powiat łowicki (gmina Nieborów).

Miejski Obszar Funkcjonalny Warszawy według planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego (od 2018 r.)

W związku z utworzeniem warszawskiego stołecznego regionu NUTS 2, Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwalił nowy plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego w 2018 r., w którym granice Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Warszawy dostosowano do obszaru NUTS 2 Region warszawski stołeczny.

Obszar metropolii warszawskiej na potrzeby zintegrowanych inwestycji terytorialnych finansowanych z unijnych wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027

Zgodnie z ustawą z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie 2021–2027, ZIT są realizowane w miejskich obszarach funkcjonalnych wskazanych jako obszary strategicznej interwencji w strategii rozwoju województwa. Stowarzyszenie „Metropolia Warszawa” realizuje zadania związku ZIT w tej perspektywie finansowej, zgodnie z statutem stowarzyszenia oraz uchwałami przyjętymi przez organy stanowiące jego członków.

Delimitacje naukowe

Obszar aglomeracji warszawskiej według Swianiewicza i Klimskiej (2005)

Badania dotyczące zasięgu aglomeracji warszawskiej przeprowadzili Paweł Swianiewicz i Urszula Klimska, stosując wspólne kryteria dla wszystkich badanych aglomeracji. Kryteria te obejmowały:

  • saldo migracji w latach 1998–2002 powinno być nieujemne;
  • gęstość zaludnienia w 2002 roku powinna być wyższa od trzeciego kwartyla dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie;
  • stosunek zatrudnionych do liczby ludności w wieku produkcyjnym nie powinien przekraczać trzeciego kwartyla w województwie.

Autorzy wskazali, że ostatnie kryterium było użyte jako zastępcze z braku statystyk dotyczących dojazdów do centrum aglomeracji. Do strefy podmiejskiej zaliczono gminy spełniające co najmniej dwa z wymienionych kryteriów, a dodatkowym wymogiem było, aby obszar aglomeracji był zwartą całością, co wykluczało gminy „odcięte” od centralnego miasta.

W skład zdefiniowanej aglomeracji warszawskiej weszły:

  • Warszawa
  • Powiat legionowski
  • Powiat warszawski zachodni
  • Powiat pruszkowski
  • Powiat grodziski
  • Powiat piaseczyński (bez gminy Tarczyn)
  • Powiat otwocki (bez gminy Osieck)
  • Powiat wołomiński (bez gmin Jadów, Poświętne i Strachówka)
  • Miasta Mińsk Mazowiecki i Sulejówek oraz gminy Cegłów, Dębe Wielkie, Halinów, Mińsk Mazowiecki i Stanisławów z powiatu mińskiego.

W porównaniu do wcześniejszej definicji aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004 roku, do aglomeracji dodano 12 gmin wiejskich oraz 3 gminy miejsko-wiejskie, a obszar aglomeracji został zmniejszony o gęsto zaludnione tereny miast.

Obszar metropolitalny Warszawy według Smętkowskiego (2007)

Maciej Smętkowski w 2007 roku podjął kolejną próbę zdefiniowania obszaru metropolitalnego Warszawy, uwzględniając dane z 2003 roku. Obszar ten obejmował 56 gmin, w tym 16 miejskich, 15 miejsko-wiejskich i 25 wiejskich. W 2000 roku metropolia warszawska miała populację 2 mln 576 tys. osób, z czego 1 610 tys. mieszkało w Warszawie, a 966 tys. na pozostałym obszarze.

Obszar metropolitalny Warszawy według Smętkowskiego, Jałowieckiego i Gorzelaka (2009)

W 2009 roku opublikowano opracowanie autorstwa Smętkowskiego, Jałowieckiego i Gorzelaka, w którym do obszaru metropolitalnego Warszawy zaliczono m.st. Warszawę oraz gminy podstawowe, takie jak:

  • Błonie
  • Brwinów
  • Celestynów
  • Czosnów
  • Dąbrówka
  • Dębe Wielkie
  • Góra Kalwaria
  • Grodzisk Mazowiecki
  • Halinów
  • Izabelin
  • Jabłonna
  • Józefów
  • Karczew
  • Klembów
  • Kobyłka
  • Konstancin-Jeziorna
  • Legionowo
  • Leszno
  • Lesznowola
  • Łomianki
  • Marki
  • Michałowice
  • Milanówek
  • Mińsk Mazowiecki (gmina miejska)
  • Mińsk Mazowiecki (gmina wiejska)
  • Nadarzyn
  • Nieporęt
  • Nowy Dwór Mazowiecki
  • Otwock
  • Ożarów Mazowiecki
  • Piaseczno
  • Piastów
  • Podkowa Leśna
  • Prażmów
  • Pruszków
  • Radzymin
  • Raszyn
  • Serock
  • Stare Babice
  • Sulejówek
  • Tarczyn
  • Wiązowna
  • Wieliszew
  • Wołomin
  • Ząbki
  • Zielonka

Miejski Obszar Funkcjonalny Warszawy według Śleszyńskiego (2013)

Na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, w 2012 roku przeprowadzono badanie, które zostało opublikowane w 2013 roku przez Przemysława Śleszyńskiego. W badaniu tym do Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Warszawy zaliczono m.st. Warszawę oraz gminy:

  • Błonie
  • Brwinów
  • Celestynów
  • Czosnów
  • Dębe Wielkie
  • Góra Kalwaria
  • Grodzisk Mazowiecki
  • Halinów
  • Izabelin
  • Jabłonna
  • Jaktorów
  • Józefów
  • Karczew
  • Kobyłka
  • Konstancin-Jeziorna
  • Legionowo
  • Leszno
  • Lesznowola
  • Łomianki
  • Marki
  • Michałowice
  • Milanówek
  • Mińsk Mazowiecki (gmina miejska)
  • Mińsk Mazowiecki (gmina wiejska)
  • Nadarzyn
  • Nieporęt
  • Nowy Dwór Mazowiecki
  • Otwock
  • Ożarów Mazowiecki
  • Piaseczno
  • Piastów
  • Podkowa Leśna
  • Pomiechówek
  • Prażmów
  • Pruszków
  • Radziejowice
  • Radzymin
  • Raszyn
  • Serock
  • Stare Babice
  • Sulejówek
  • Tarczyn
  • Wiązowna
  • Wieliszew
  • Wołomin
  • Ząbki
  • Zielonka
  • Żabia Wola
  • Żyrardów

Historia i delimitacje historyczne

Warszawa od 1921 roku była miastem wydzielonym z województwa warszawskiego, uzyskując status województwa. Pozostała część aglomeracji wchodziła w skład powiatu warszawskiego. W 1928 roku nastąpiła reforma administracyjna, która ustanowiła w Warszawie powiaty grodzkie, początkowo w liczbie trzech, a w 1931 roku dodano czwarty. W 1938 roku uchwalono ustawę znoszącą warszawskie powiaty grodzkie, a Warszawa stała się jednolitą gminą miejską oraz powiatem grodzkim.

W czasie okupacji niemieckiej Warszawa straciła status miasta wydzielonego, stając się częścią dystryktu warszawskiego, jednak po wojnie status ten został przywrócony. W 1947 roku powołano Warszawski Zespół Miejski, obejmujący powiat warszawski. W 1951 roku zniesiono ten zespół, a w 1952 roku powiat warszawski, tworząc nowe powiaty, w tym nowodworski, piaseczyński i pruszkowski.

Po zniesieniu w 1975 roku miast wydzielonych oraz powiatów, ustanowiono województwo stołeczne warszawskie, które obejmowało Warszawę i kilkadziesiąt okolicznych gmin. W 1990 roku rozdzielono urzędy wojewody i prezydenta m.st. Warszawy, przekształcając województwo stołeczne w regularne województwo warszawskie, które istniało do 1998 roku.

W 1994 roku wprowadzono nowy ustrój Warszawy, który zatarł granice między miastem a resztą aglomeracji. W 1999 roku planowano przywrócenie Warszawskiego Zespołu Miejskiego, obejmującego aglomerację i tereny podmiejskie, jednak projekt ten został odrzucony. W wyniku tych zmian, obszar m.st. Warszawy wszedł do powiatu warszawskiego, a 27 października 2002 r. Warszawa przyjęła formę jednolitej gminy miejskiej na prawach powiatu.

Obszar aglomeracji warszawskiej definiowany według NUTS 3 / NTS 3 (2000-2007)

Na podstawie podziału statystycznego wprowadzono w 2000 roku definicję aglomeracji warszawskiej, która obejmowała powiat warszawski (do 2002 r.) lub miasto stołeczne na prawach powiatu (od 2002 r.) oraz 12 powiatów:

  • grodziski,
  • grójecki,
  • legionowski,
  • miński,
  • nowodworski,
  • otwocki,
  • piaseczyński,
  • pruszkowski,
  • sochaczewski,
  • warszawski zachodni,
  • wołomiński,
  • żyrardowski.

Ten podział został zastąpiony przez nową definicję aglomeracji warszawskiej w latach 2008-2017.

Obszar aglomeracji warszawskiej według planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego (2004-2014)

W skład aglomeracji warszawskiej według planu zagospodarowania przestrzennego z 2004 roku wchodziło miasto stołeczne Warszawa oraz 14 innych gmin miejskich, 11 gmin miejsko-wiejskich i 13 gmin wiejskich z różnych powiatów. Tylko Warszawa i powiat pruszkowski wchodziły w skład aglomeracji w całości, reszta tylko częściowo.

Liczba ludności aglomeracji zmieniała się, a przyrost populacji był wynikiem migracji zarówno do Warszawy, jak i obszarów podmiejskich.

Obszar Metropolitalny Warszawy według Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 r. (2007-2013) i do 2030 r. (2014-2022)

Obszar Metropolitalny Warszawy został wyznaczony przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego na podstawie badań dotyczących różnych aspektów. Granice ustalono, uwzględniając największe powiązania funkcjonalno-przestrzenne. W skład obszaru wchodziły 72 gminy, w tym 36 gmin miejskich lub miejsko-wiejskich. Powierzchnia wynosiła 6207 km², a populacja wynosiła 3.105.883 osób na początku 2014 roku.

W 2022 roku delimitacja została zastąpiona przez Miejski Obszar Funkcjonalny Warszawy według Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze.

Obszar aglomeracji warszawskiej definiowany według NUTS 3 / NTS 3 (2008-2017)

Nowy podział statystyczny z 2008 roku objął 3 podregiony: Warszawę, warszawski wschodni i warszawski zachodni, a aglomeracja liczyła w 2014 roku 3.335.867 mieszkańców na obszarze 9924,02 km².

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych finansowanych z unijnych wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych został powołany na podstawie porozumienia gmin. Obejmuje Warszawę oraz 40 gmin, zajmując powierzchnię 2932 km² i zamieszkiwany przez 2.714.987 osób. W 2021 roku zastąpiony przez obszar metropolii warszawskiej na potrzeby zintegrowanych inwestycji terytorialnych finansowanych z unijnych ram finansowych na lata 2021–2027.

Projekt instytucjonalizacji (2017 r.)

W 2017 roku pojawił się projekt ustawy o powołaniu powiatu metropolitalnego, obejmującego Warszawę i 33 okoliczne gminy, który jednak nie został przyjęty przez Sejm.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Andrzej A. Gawryszewski, Ludność Warszawy w XX wieku [pdf], Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego, 2009, ISBN 978-83-61590-96-5, Monografie Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 10.