Aglaonema

Aglaonema (Aglaonema Schott)

Aglaonema, znana również jako Aglaonema Schott, to rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych (Araceae), składający się z 24 gatunków, które pochodzą z tropikalnych obszarów południowo-wschodniej Azji, rozciągających się od północno-wschodnich Indii po Papuę-Nową Gwineę. Nazwa naukowa tego rodzaju ma swoje korzenie w greckich terminach – αγλαός (aglaos – jasny, piękny) i νήμα (nema – nić), co odnosi się do struktury męskich kwiatów.

Morfologia

Pokrój

Rośliny mogą być niskie (na przykład A. rotundum, osiągające wysokość do 6 cm), średnie (jak A. pictum, do 50 cm) oraz wysokie (A. densinervium, osiągające nawet 2 m).

Łodyga

Łodyga jest naziemna, gładka, zazwyczaj zielona, często ukorzeniająca się w węzłach. Zwykle jest wzniesiona i nierozgałęziona, z wyjątkiem roślin z grupy Chamaecaulon, które mogą być płożące i rozgałęzione. Łodyga ma wyraźne międzywęźla, które są najdłuższe u nasady. Gatunek A. densinervium może osiągnąć wysokość ponad 2 m i średnicę przekraczającą 5 cm. Dolna część łodygi pokryta jest bliznami liściowymi, ponieważ roślina utrzymuje jedynie kilka liści szczytowych.

Liście

Katafile otaczają szypułki i występują u nasady wierzchołka pędu, a także u roślin z grupy Chamaecaulon. Ich długość wynosi od 2 cm (A. nebulosum) do 35 cm (A. densinervium). Zazwyczaj mają kolor od kremowego do zielonkawego, szybko wysychają, brązowieją i odpadają. U roślin z grupy Aglaonema ogonki liściowe tworzą pochwy otaczające łodygę. Blaszki liściowe są lancetowate, wąsko eliptyczne lub jajowato-eliptyczne, z zazwyczaj spiczastym wierzchołkiem i zaokrągloną (rzadziej sercowatą) nasadą oraz pierzastym użyłkowaniem. Dominującą barwą liści jest różnorodny odcień zielonego, a niektóre gatunki mają wielobarwne liście, na przykład:

A. crispum – szare z ciemnozielonymi brzegami,
A. commutatum i A. nitidum – zielone z szarymi wzorami,
A. costatum – z białymi lub żółtawymi plamami oraz czasami białymi żyłkami pierwszorzędowymi,
A. vittatum – z białymi żyłkami pierwszorzędowymi,
A. pictum – z szaro-srebrnymi nieregularnymi plamami,
A. rotundum – czerwono ubarwione.

Wymiary blaszek liściowych wahają się od 6,5–10,5×1,7–3,0 cm (A. vittatum) do 20–45×7–16 cm (A. nitidum) oraz 26–42×12–19 cm (A. densinervium).

Kwiaty

Rośliny są jednopienne i mogą tworzyć od jednego do wielu kwiatostanów w formie kolbiastego pseudancjum. Szypułki są wzniesione, otoczone katafilami, zginają się w stronę ziemi podczas dojrzewania owoców, ich długość waha się od 2 cm (A. simplex, A. nebulosum) do 32 cm (A. densinervium). Pochwa kwiatostanu ma jajowaty kształt, jest wzniesiona, często z krótkim kończykiem, w kolorze zielonym do żółtawo-białego, o długości od 1,5 cm (A. brevispatha, A. pictum) do 11 cm (A. densinervium). Kolba jest cienka, cylindryczna do maczugowatej, wzniesiona i zazwyczaj dłuższa od pochwy. Kwiaty żeńskie znajdują się w dolnej części kolby, podczas gdy masywne męskie są w górnej. Zalążnie są jednokomorowe z pojedynczym, anatropowym zalążkiem, a szyjka słupka jest krótka i gruba z szerokim dyskowatym znamieniem. Budowa morfologiczna kwiatów męskich nie została jednoznacznie określona.

Owoce

Owoce mają postać mięsistych jagód, które są jajowate do podłużnych. Niedojrzałe są zielone, następnie przybierają kolor żółty, a w pełni dojrzałe stają się czerwone (u A. nitidum mogą być białe). Nasiona są pojedyncze, eliptyczne i niemal wielkości jagody, a bielmo jest nieobecne.

Gatunki podobne

Aglaodorum griffithi różni się od aglaonem innym kolorem dojrzałych jagód, krótszymi szypułkami oraz położeniem żeńskich kwiatów na kolbie w wielu spiralach. Z kolei przedstawiciele rodzaju difenbachia różnią się zakresem geograficznym występowania oraz morfologicznie, posiadając jednokomorowe zalążnie i kwiaty męskie, które nie tworzą synandrium.

Biologia i ekologia

Rozwój

Rośliny z rodzaju Aglaonema to niskopączkowe byliny.

Siedlisko

Występują w nizinnym, wilgotnym lesie równikowym, w pobliżu strumieni i wodospadów, na gęsto zalesionych zboczach górskich oraz w wąwozach, a także na skałach wapiennych i torfowiskach. Mogą rosnąć na wysokości do 2000 m n.p.m., zawsze w miejscach charakteryzujących się wysoką wilgotnością i dużym zacienieniem.

Cechy fitochemiczne

Aglaonema jest rośliną silnie trującą. Objawy zatrucia obejmują pieczenie języka, zaczerwienienie skóry, pojawienie się pęcherzy oraz silne stany zapalne, arytmię serca, a w końcu paraliż układu nerwowego.

Genetyka

Liczba chromosomów wynosi 2n = 38, 40, 48, 56, 60, 120.

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Aglaonema należy do plemienia Aglaonemateae, podrodziny Aroideae, rodziny obrazkowatych, w rządzie żabieńcowców w kladzie jednoliściennych.

Pozycja rodzaju według systemu Reveala z 2007 (2010)

Należy do gromady okrytonasiennych (Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal), podgromady Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasy Magnoliopsida (Brongn.), podklasy żabieńcowe (Alismatidae Takht.), nadrzędu obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rzędu obrazkowce (Arales Juss. ex Bercht. & J. Presl), rodziny obrazkowate (Araceae Juss.).

Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa obrazkowe (Aridae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Dumort.), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.), podrodzina Aglaonematoideae Engl., plemię Aglaonemateae Engler.

Gatunki

Podział rodzaju według Nicolsona

Autor wyróżnił dwie sekcje:

Chamaecaulon – charakteryzuje się płożącą i rozgałęzioną łodygą, pochwą liściową o długości poniżej 1 cm, nie przekraczającą 20% długości ogonka liściowego, ogonkami liściowymi z katafilami u nasady. Obejmuje gatunki: A. brevispathum i A. costatum.
Aglaonema – obejmuje pozostałe gatunki, charakteryzuje się wzniesioną i nierozgałęzioną łodygą, pochwą liściową dłuższą niż 1 cm oraz katafilami, które zazwyczaj otaczają szypułki, rzadziej ogonki liściowe.

Zastosowanie

Rośliny ozdobne

Ze względu na atrakcyjne ulistnienie, niektóre gatunki (szczególnie aglaonema zmienna, A. simplex, A. costatum i A. modestum, a zwłaszcza ich kultywary) są uprawiane jako rośliny pokojowe lub w palmiarniach. W krajach o tropikalnym klimacie są natomiast stosowane jako rośliny ogrodowe. W Polsce najczęściej spotyka się aglaonemę zmienną, zwłaszcza odmianę 'Silver Queen’ z srebrnymi wybarwieniami na liściach. Rośliny te są stosunkowo łatwe w uprawie, jednak podczas ich pielęgnacji należy używać rękawiczek, ponieważ ich sok może powodować silne podrażnienia skóry.

Uprawa

Wymagania

Rośliny te preferują stałą wysoką temperaturę (20-25 °C) oraz dużą wilgotność powietrza. Zimą temperatura powietrza i podłoża nie powinna spadać poniżej 18 °C. Najlepszym podłożem jest mieszanka torfu z piaskiem oraz niewielką ilością kompostu. Można je również uprawiać w hydroponice. Aglaonema nie toleruje częstych zmian miejsca, obracania czy przesuwania. Wymagają stanowiska półcienistego, chociaż mogą również rosnąć w pełnym cieniu. W zbyt ciemnym miejscu liście mogą stracić swoje ubarwienie.

Sposób uprawy

Rośliny należy obficie podlewać miękką wodą o temperaturze pokojowej w okresie wegetacji, natomiast zimą podlewanie powinno być ograniczone. Aby zapewnić odpowiednią wilgotność, należy je regularnie zraszać lub zamgławiać, aby uniknąć plam na liściach. Aglaonemy mają płaski system korzeniowy, dlatego doniczki do ich uprawy powinny być niskie i szerokie. W okresie wegetacyjnym zaleca się nawożenie co dwa tygodnie roztworem nawozów (bez wapnia). Rośliny powinny być przesadzane raz w roku do większego pojemnika.

Rozmnażanie

Najłatwiej rozmnażać je przez oddzielanie nowych, młodych pędów od rośliny macierzystej. Można również stosować sadzonkowanie wczesną wiosną, choć jest to czasochłonne. Sadzonki najlepiej ukorzeniają się w ciepłym podłożu w temperaturze około 24 °C. Możliwe jest także rozmnażanie przez nasiona, co jest najdłuższym sposobem. Nasiona wysiewa się w mnożarce w temperaturze 27 °C. Z wykiełkowanych siewek należy wybrać najsilniejsze, ponieważ mają różną jakość. Po 2–3 latach uprawy, z uwagi na obumieranie starszych liści, zaleca się ukorzenienie rośliny w górnej części łodygi.

Choroby i szkodniki

W zbyt suchych pomieszczeniach mogą pojawić się czerwce, przędziorki czy wciornastki. Rośliny mogą być także atakowane przez grzyby oraz lęgniowce, a także są podatne na gnicie korzeni.

Przypisy

Bibliografia

Dan Henry Nicolson. A Revision of the Genus Aglaonema (Araceae). „Smithsonian Contributions to Botany”. 1, 1969. Washington: Smithsonian Institution Press. (ang.). brak numeru strony

Hsuan Keng, Ro-Siu Ling Keng: The concise flora of Singapore. Monocotyledons. Singapore: Singapore University Press, 1990. ISBN 9971-69-207-4. (ang.). Brak numerów stron w książce

Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1997. ISBN 83-09-01559-3. (pol.). Brak numerów stron w książce

Geoffrey G. Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach: moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992. ISBN 83-7066-343-5. (pol.). Brak numerów stron w książce