Agis II

Agis II (zm. 400/398 p.n.e.) był królem Sparty, należącym do dynastii Eurypontydów od około 427/426 p.n.e. Był najstarszym synem króla Archidamosa oraz przyrodnim bratem swojego następcy, Agesilaosa. Jego współmonarchą z dynastii Agidów był Pleistoanaks, a od 409 p.n.e. Pauzaniasz.

W czasie II wojny peloponeskiej pełnił funkcję głównego dowódcy spartańskich wojsk lądowych, zwłaszcza po zawarciu pokoju Nikiasza. Jego działania znacznie przyczyniły się do sukcesów Związku Peloponeskiego, co pozwoliło na wyjście jego dynastii z cienia Agidów i zajęcie czołowej pozycji.

Wojna w Argolidzie

W 425 p.n.e. Agis dowodził inwazją na Attykę, ale to dopiero w czasie pokoju Nikiasza odniósł znaczące sukcesy wojskowe. W 418 p.n.e. zaatakował Argos, które miało sojusz z Atenami. Armia Związku Peloponeskiego składała się z około 20 000 hoplitów (w tym 5000 z Sparty), większej liczby lekkozbrojnych żołnierzy oraz około 500 kawalerzystów. Po manewrach, które doprowadziły do niemal całkowitego otoczenia przeciwnika dysponującego 16 000 żołnierzy, król zgodził się na czteromiesięczny rozejm zaproponowany przez argiwskiego stratega poprzez proksenosa Sparty w Argos. Celem Agisa było oddalenie Argos od sojuszu z Atenami, co jednak nie zostało osiągnięte. Alkibiades, przebywający w Argos, zdołał przekonać sojuszników do dalszego wsparcia Aten i nawet do ataku na arkadyjskie Orchomenos przed zakończeniem rozejmu. Agis został oskarżony w Sparcie o niewykorzystanie militarnej przewagi, a członkowie Symmachii Spartańskiej oburzeni zmarnowaną szansą wycofali swoje wojska.

Choć Agis pozostał wodzem, w nowej wyprawie na Argos otrzymał dziesięciu doradców, bez których nie mógł podejmować ważnych decyzji politycznych. Dodatkowo groziła mu kara w wysokości 100 000 drachm i zrównanie jego domu z ziemią w razie niepowodzenia. Zmotywowany, pomimo mniejszej armii, pokonał Argiwów i ich sojuszników. Przeciwnicy, chcąc wygrać, zaatakowali niespodziewanie pod Mantineją (418 p.n.e.). Armia Agisa, złożona głównie ze Spartan, pomimo zaskoczenia, skutecznie poradziła sobie z atakiem 10 000 hoplitów argiwskich, wspieranych przez Ateńczyków oraz wojska z Mantinei. Agis wykazał się znakomitymi umiejętnościami dowódczymi, sprawnie reorganizując swoje oddziały. Bitwa zakończyła się klęską Argiwczyków, a ich straty wyniosły około 1000 żołnierzy. Zwycięstwo Spartan doprowadziło do zawarcia przymierza z Argos, osłabiając tym samym Ateny.

Finał II wojny peloponeskiej

Po wznowieniu w 415 p.n.e. wojny peloponeskiej, Agis, za radą Alkibiadesa, który uciekł do Sparty przed grożącą mu karą śmierci w Atenach, zajął strategicznie ważną Dekeleję w Attyce. W czasie gdy Agis umacniał zdobyte miasto, Alkibiades, znany ze swojego uroku, uwiódł żonę króla, co miało w przyszłości przyczynić się do kryzysu dynastycznego w Sparcie.

Zimą 413/412 p.n.e. Agis poprowadził armię lądową Związku Peloponeskiego do decydującej ofensywy, która jednak okazała się mniej udana niż zamierzano. Główne starcia przeniosły się na morze. Dzięki sukcesom król zyskał na znaczeniu w Sparcie, zaczynając realnie wpływać na politykę, co osłabiło zaufanie do Alkibiadesa, który wkrótce przeniósł się do Persji.

Agis wciąż szachował Ateny z Dekelei, często zbliżając się do ich murów. Na początku 406 p.n.e. niemal udało mu się zdobyć miasto, ale Długie Mury otaczające Ateny i Pireus zostały obsadzone przez obrońców. Ateńczycy wyszli z miasta, aby stawić czoła bitwie, ale Agis, mając na uwadze możliwość współdziałania attyckiej armii z obrońcami, nie przyjął wyzwania. Ostateczna klęska Aten miała miejsce w morskiej bitwie u ujścia Ajgospotamoj (405 p.n.e.), gdzie flota Związku Spartańskiego pod dowództwem Lizandra pokonała niemal równą siłę Ateńczyków dowodzonych przez Konona.

To zwycięstwo doprowadziło do rozpoczęcia negocjacji w sprawie kapitulacji Aten. Flota Lizandra zablokowała Pireus, a armia lądowa pod dowództwem Agisa oraz Pauzaniasza podeszła do murów miasta, całkowicie odcinając je od wsparcia. Centrum decyzyjne przeniosło się do Lizandra, z którym pokonani uzgodnili warunki poddania wiosną 404 p.n.e. Lizander miał również decydujący wpływ na kształtowanie greckiego świata po wojnie, przywracając porządek w niepokornych państewkach na Morzu Egejskim oraz nadzorując Ateny. Agis i Pauzaniasz usiłowali podważyć pozycję Lizandra, zdobywając poparcie trzech z pięciu eforów oraz wykorzystując jego błędy w Atenach, gdzie doszło do wojny domowej. Pauzaniasz przywrócił równowagę między frakcjami w Atenach i zredukował wpływy Lizandra w mieście (403 p.n.e.). W tym czasie aktywność Agisa osłabła, a ostatni raz pojawił się w historii w kontekście wojny Sparty przeciwko Elidzie.

Podbój Elidy

Po II wojnie peloponeskiej w Sparcie zaczęły dominować imperialistyczne tendencje, podobnie jak wcześniej w Atenach. Związek Peloponeski stał się jedynie przykrywką dla spartańskiej dominacji. Niepokorne państwa greckie starały się podporządkować i osłabić. Tak stało się z Elidą, która kontrolowała kilka mniejszych miast w regionie, a ich mieszkańców przekształciła w periojków. Spartanie zażądali uwolnienia tych miast oraz wpłaty na pokrycie kosztów wojny peloponeskiej. Po odmowie, w 402 p.n.e. lub 400 p.n.e., Agis II został wysłany z interwencją zbrojną. Początkowo wojna nie układała się po myśli Spartan, gdyż region nawiedziło trzęsienie ziemi, co uznano za złą wróżbę i Agis wycofał swoje wojska. W następnym roku, gdy Elejczycy zyskali wsparcie innych nieprzyjaznych Sparcie państw, sprawa stała się prestiżowa, a Sparta zmusiła do przystąpienia do wojny całą Symmachię (tylko Korynt i Teby się sprzeciwiły) oraz Ateny. Wojska dowodzone przez Agisa spustoszyły Elidę, zmuszając Elejczyków do kapitulacji. W tej wojnie odgrywały również rolę ambicje Spartan, którzy chcieli zmazać upokorzenie, które ponieśli w 420 p.n.e. ze strony Elejczyków, którzy wykluczyli Spartan z Igrzysk Olimpijskich za zakłócenie pokoju oraz ukarali właściciela potajemnie zwycięskiego rydwanu, Lichiasza.

Śmierć króla

Po triumfalnej kampanii Agis udał się do Delf, aby złożyć ofiary dziękczynne za swoje zwycięstwo. Niestety, w drodze powrotnej zachorował. Zmarł w 400 lub 398 p.n.e., a Sparta urządziła mu pogrzeb godny zasłużonego bohatera. Jego następcą, mimo poparcia współkróla Pauzaniasza, nie został syn Leotychidas, którego Lizander oskarżył o nieślubne pochodzenie, ale ułomny brat Agisa, Agesilaos, który według Lizandra miał być bardziej posłuszny.