Agha Mirak, pers. آقا میرک, zmarł przed rokiem 1576 – był irańskim malarzem związanym z dworem szacha Tahmaspa (1522–1576).
Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu, poza tym, że był sajjidem z Isfahanu, uczniem Behzada oraz bliskim zaufanym szacha. Miał także pisać poezję. W 1544 roku Dust Mohammad wymienia go jako artystę, który wspólnie z Mir Mosawwerem malował ściany pałacu Bahrama Mirzy w Tebrizie, a także jako jednego z malarzy królewskich rękopisów, takich jak Szahname (tzw. Szahname szacha Tahmaspa) oraz Chamsy Nezamiego (Biblioteka Brytyjska, Or. 2265). W 1550 roku Mirza odnosi się do niego jako do przełożonego (moghtada) artystów Tahmaspa, chwaląc jego umiejętności w malarstwie i rysunku. W 1556/1557 roku również wspomniano go jako jednego z malarzy szacha, co sugeruje, że pozostawał w otoczeniu Tahmaspa aż do momentu, gdy ten w tym roku ostatecznie rozstał się ze wszystkimi swoimi artystami.
Jego dalsze losy po zakończeniu patronatu Tahmaspa nad sztuką są niejasne. Martin Bernard Dickson i Stuart Cary Welch przypisują mu dwie miniatury z rękopisu Haft Ourang Dżamiego, wykonane w latach 1556–1565 dla Ebrahima Mirzy, co sugerowałoby, że znalazł nowego mecenasa. Sadeghi Beg (zm. 1609/1610) wymienia go jako mistrza dżanwar-saze, czyli malarstwa przedstawiającego cztery istoty z Dalekiego Wschodu: smoka, simorgha, lwa i bydlęcia (gaw-gandż) (zobacz ilustrację podwójnej strony z rękopisu Gulistanu Sadiego). Te postacie zwierząt pojawiały się głównie w ornamentach opraw, wzorach na tekstyliach oraz malarstwie naściennym. Możliwe, że w ostatnich latach swojego życia Agha Mirak całkowicie poświęcił się temu rodzajowi sztuki, ponieważ miała ona szersze zastosowanie. Według Kadi Ahmeda (zm. ok. 1606) Agha Mirak, służąc na dworze szacha, osiągnął stanowisko dostawcy (garak-jaragh), co może sugerować, że całkowicie porzucił malarstwo, decydując się na karierę dworskiego urzędnika.
Pomimo wielu pochwał ze strony współczesnych mu źródeł, brakuje wiarygodnych dowodów, które pozwoliłyby na dokładne odtworzenie osobistego stylu lub artystycznego wkładu Aghi Miraka. Współczesne próby rekonstrukcji jego stylu opierają się na czterech miniaturach z rękopisu Chamsy Nezamiego, wykonanego w latach 1539–1543, które mają przypisane autorstwo Agha Mirakowi (zobacz ilustrację Madżnun ze zwierzętami na pustyni). Na tej podstawie Dickson i Welch przypisali mu inne obrazy z Szahname szacha Tahmaspa (zobacz ilustrację Feridun w postaci smoka, który wystawia na próbę swoich synów) oraz wyodrębnili cztery etapy jego twórczości. Ich zdaniem, w latach 20. XVI wieku, w okresie młodzieńczym, tworzył dzieła charakteryzujące się napiętymi krajobrazami zamieszkałymi przez relatywnie duże postacie. Po okresie przejściowym na początku lat 30. zaczęły powstawać dojrzałe dzieła, tworzone od późnych lat 30. aż do około 1555 roku, w których kompozycje stały się bardziej złożone, a kolorystyka subtelniejsza. W interpretacji Dicksona i Welcha w dwóch miniaturach z Haft Ourang można zauważyć powrót do bardziej młodzieńczego stylu. Abolala Soudavar wykorzystał te atrybucje, aby przypisać Agha Mirakowi szereg kolejnych obrazów. Wszystkie te przypisania, jak również związana z nimi rekonstrukcja stylu i drogi twórczej Aghi Miraka, pozostają kontrowersyjne.
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Sheila S. Blair, Jonathan M. Bloom: Sztuka i Architektura Islamu 1250 – 1800. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2012. ISBN 978-83-63778-13-2.