Ageuzja i Dysgeuzja
Ageuzja to objaw chorobowy charakteryzujący się brakiem odczuwania smaku, który występuje rzadziej niż dysgeuzja, będąca zniekształceniem lub obniżeniem jakościowym i ilościowym doznań smakowych.
W ramach dysgeuzji można wyróżnić m.in.:
- parageuzję (heterogeuzję) – subiektywne błędne odczucie smakowe. W jej obrębie można spotkać kakogeuzję, czyli subiektywne nieprzyjemne doznania smakowe, oraz fantogeuzję, która odnosi się do halucynacji smakowych przy braku jakichkolwiek odczuć smakowych (często w chorobach psychicznych).
- hipogeuzję – obniżenie zdolności rozpoznawania smaków oraz ich wrażliwości.
- hiposmię – obniżenie wrażliwości i umiejętności rozpoznawania zapachów.
Występowanie zaburzeń smaku i węchu
Zaburzenia odczuwania smaku najczęściej mają związek z:
- zażywaniem leków,
- piciem alkoholu,
- palenie papierosów,
- niewystarczającą higieną jamy ustnej.
W szczególności, zaburzenia te mogą być wynikiem stosowania niektórych leków w terapii chorób:
- układu sercowo-naczyniowego,
- kolagenoz,
- schorzeń endokrynologicznych,
- chorób psychicznych,
- nowotworów.
Inne czynniki prowadzące do zaburzeń to:
- Palenie tytoniu – zmniejsza wrażliwość na smak słony (wyjątkiem są młodzi ludzie i kobiety).
- Alkoholizm – obniża zmysły smaku i węchu.
W okresach fizjologicznych, takich jak:
- Ciężarnym – zmiany hormonalne wpływają na postrzeganie smaków.
- Wiek – z wiekiem wrażliwość na smaki ulega obniżeniu.
W przypadku jednostek i zespołów chorobowych można wymienić:
- sjalopenię wywołaną działaniem leków,
- stomatodynię,
- choroby psychiczne, takie jak schizofrenia, parafrenia oraz zespoły parafreniczne.
- Zaburzenia metabolizmu lub niewłaściwe proporcje niektórych mikroelementów (miedź, nikiel, kobalt, cynk) oraz witamin (witamina A, witamina C).
- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.
- Cukrzyca – upośledzenie smaku, głównie słodkiego.
- Zaburzenia endokrynologiczne – niewydolność kory nadnerczy powoduje zaburzenia węchu oraz hipergeuzję soli kuchennej; choroba Cushinga i niedoczynność tarczycy prowadzą do hiposmi i hipogeuzji; akromegalia powoduje wzrost wrażliwości na smak gorzki i słony; zespół Kallmanna.
- Niewydolność nerek – obniżenie zdolności odczuwania smaków; pacjenci poddawani hemodializie mogą doświadczać zwiększonej wrażliwości na zapachy i smaki.
- Infekcje wirusowe i bakteryjne – mogą prowadzić do jakościowych zaburzeń smaku, jak w przypadku boreliozy w fazie przewlekłej.
- Schorzenia laryngologiczne – osłabiają zmysł smaku i powonienia.
- Stwardnienie rozsiane – zwiększa próg smakowy.
- Zaburzenia neurologiczne – w tym choroby zapalne mózgu, udar mózgu oraz choroba Alzheimera.
Dysgeuzja lub hipogeuzja mogą prowadzić do zwiększonego spożycia żywności, a nawet nadużywania wzmacniaczy smaku, takich jak sacharoza czy sól, co może skutkować rozwojem lub pogorszeniem kontroli cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego. Z kolei w przypadku ageuzji, brak odczuwania smaku prowadzi zazwyczaj do ograniczenia spożycia pokarmów, co może prowadzić do postępującego wychudzenia.