Agens w językoznawstwie
Agens (czynnik aktywny) w dziedzinie językoznawstwa odnosi się do semantycznej roli wykonawcy działania określonego przez czasownik. W zdaniach w stronie czynnej agens zazwyczaj jest reprezentowany przez mianownik i pełni składniową funkcję podmiotu, jak w przykładzie: Jan czyścił meble.
W przypadku strony biernej, agens pojawia się w konstrukcji z przyimkiem „przez”: Meble były czyszczone przez Jana. Taki schemat występuje w językach nominatywno-akuzatywnych. W językach o charakterze ergatywnym agens jest reprezentowany przez formę ergatywną.
Termin ten pochodzi z łaciny, gdzie dosłownie oznacza „czyniący, działający” i stanowi imiesłów od czasownika agere, który tłumaczy się jako „poganiać”, „prowadzić”, „czynić”, „działać”, „zarządzać”, „grać rolę” lub „udawać”.
Przykłady
W zdaniu:
– Szpak drapał bociana.
agensem jest szpak.
Natomiast w zdaniu:
– Szpak był drapany przez bociana.
szpak nie pełni roli agensa, mimo że jest podmiotem.
Przypisy
Bibliografia
Kazimierz K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.