Agenor Maria Adam Gołuchowski

Agenor Maria Adam Gołuchowski herbu Leliwa, znany także jako „Agenor Gołuchowski Młodszy” (ur. 25 marca 1849 we Lwowie, zm. 28 marca 1921 tamże) – był galicyjskim hrabią, prawnikiem, dyplomatą oraz konserwatywnym politykiem, II ordynatem na Skale, kawalerem maltańskim, a także ministrem spraw zagranicznych Austro-Węgier w latach 1895–1906.

Życiorys

Agenor Maria Adam Gołuchowski przyszedł na świat 23 lub 25 marca 1849 roku we Lwowie. Był członkiem wpływowej rodziny Gołuchowskich, która odgrywała istotną rolę w polityce Galicji. Pochodził z arystokratycznej rodziny, zaangażowanej w sprawy Austro-Węgier. Jego ojcem był Agenor Romuald Gołuchowski, minister spraw wewnętrznych Cesarstwa Austriackiego oraz I Ordynat na Skale, a matką hrabianka Maria Karolina Baworowska (1823–1906). Jego brat, Adam Gołuchowski, był posłem i marszałkiem krajowym Galicji.

Od 1872 roku Agenor Gołuchowski Młodszy działał w austriackiej służbie dyplomatycznej. W tym samym roku objął stanowisko attaché w ambasadzie austriackiej w Berlinie. W latach 1883–1887 pracował w Paryżu jako radca legacyjny w austriackiej ambasadzie, a następnie pełnił funkcję ambasadora w Rumunii od 1887 do 1894 roku. 16 maja 1895 roku, na mocy decyzji Franciszka Józefa I, został mianowany ministrem spraw zagranicznych Austro-Węgier. Jako minister koncentrował się głównie na sprawach bałkańskich, dążąc do pokojowego rozwiązania konfliktów z Imperium Rosyjskim i szukając porozumienia w trudnych kwestiach. Wspierał go w tym ówczesny kierunek rosyjskiej polityki zagranicznej, a Petersburg, poprzez ambasadora Piotra Kapnista, dążył do uregulowania statusu quo w regionie. Z rezerwą podchodził do rosyjskich zapewnień o dążeniu do pokoju. Negocjacje w tej sprawie miały miejsce podczas wizyty cesarza Mikołaja II w Wiedniu (1896) oraz rewizyty Franciszka Józefa w Petersburgu (1897). Dzięki zaufaniu monarchy, Gołuchowski pozostał na swoim stanowisku przez ponad dekadę.

W 1897 roku zawarto porozumienie austriacko-rosyjskie, dotyczące sytuacji na Bałkanach, które miało na celu współpracę obu państw w celu utrzymania dotychczasowego stanu rzeczy. W przypadku niemożności utrzymania tego statusu, obie strony zobowiązały się do neutralizacji państw półwyspu. Układ ten miał stanowić moratorium dla rywalizacji rosyjsko-austriackiej w tej części Europy. Kolejne porozumienie zostało zawarte w 1903 roku, jednak różnice interesów między Wiedniem a Petersburgiem prowadziły do zaostrzenia rywalizacji. W 1901 roku Gołuchowski interweniował w sprawie dzieci wrzesińskich u rządu niemieckiego, a w 1902 roku podpisał traktat z Niemcami i Włochami o odnowieniu Trójprzymierza. Starał się również wspierać sprawę polską, zawierając porozumienia z Włochami w 1897 i 1900 roku, dotyczące zachowania statusu quo w kwestii albańskiej. W trakcie pierwszego kryzysu marokańskiego wspierał politykę Cesarstwa Niemieckiego, co przyniosło mu uznanie u cesarza Wilhelma II. W 1903 roku przekonał Franciszka Józefa do skorzystania z przysługującego mu prawa ekskluzywy na zbliżającym się konklawe, obawiając się, że wybór prorosyjskiego kardynała Mariano Rampolli del Tindaro negatywnie wpłynie na sytuację Polaków w Imperium Rosyjskim. Dzięki jego staraniom, wybór Rampollego został zablokowany. Gołuchowski był także aktywnym uczestnikiem konferencji w Algeciras, gdzie odegrał kluczową rolę. Funkcję ministra spraw zagranicznych zakończył 24 października 1906 roku.

Od 1875 roku, po śmierci ojca, Gołuchowski Młodszy pełnił funkcję członka Izby Panów. W 1907 roku przewodniczył polskiej grupie w izbie wyższej, jednak nie zasłynął większą aktywnością parlamentarną. W czasie I wojny światowej bronił polskich interesów w swoim dawnym ministerstwie oraz w komendzie głównej, starając się wykorzystać swoje polityczne i towarzyskie wpływy, co było utrudnione przez rosnące wpływy kręgów wojskowych w monarchii habsburskiej. W 1915 roku bezskutecznie forsował kandydaturę gen. Tadeusza Jordana Rozwadowskiego na stanowisko namiestnika Galicji, co zostało odrzucone przez cesarza. Gołuchowski przewodniczył również Komisji Politycznej Koła Polskiego, gdzie w 1918 roku polscy posłowie pod jego przewodnictwem sprzeciwili się traktatowi brzeskim, uznając go za zdradę i ogłaszając „wypowiedzenie zerwania związku z rządem austriackim”.

W II Rzeczypospolitej uczestniczył w dyskusjach politycznych, zarówno we Lwowie, jak i Warszawie, jednak z powodu zaawansowanego wieku nie mógł już być aktywny. Ubolewał nad tym, że nowe, polskie państwo nie korzysta z jego bogatych doświadczeń zdobytych w długiej karierze dyplomatycznej. Agenor Maria Gołuchowski zmarł 28 marca 1921 roku w swoim lwowskim pałacu. Jego pogrzeb odbył się 2 kwietnia 1921 roku na cmentarzu Łyczakowskim, w którym uczestniczyli m.in. Karol Olpiński, Józef Haller, Walery Maryański, Stanisław Zimny oraz przedstawiciele Francuskiej Misji Wojskowej z pułkownikiem de Renty. Msza żałobna miała miejsce w archikatedrze lwowskiej, a mową pogrzebową wygłosił Leon Piniński.

Wyróżnienia i odznaczenia

W kwietniu 1896 roku w Wiedniu został odznaczony przez cesarza niemieckiego Wilhelma II Orderem Czarnego Orła. Rok później, w 1897 roku, otrzymał Order Świętego Huberta. Należał również do Zakonu Maltańskiego. W tym samym roku odznaczenie Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Stefana (nr 1434) oraz Order Korony Żelaznej I Klasy (1893) i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa w 1883 roku. 27 kwietnia 1897 roku cesarz Mikołaj II osobiście wręczył mu insygnia Orderu Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania. Ponadto, od 1896 roku był kawalerem Orderu Złotego Runa.

Był honorowym obywatelem miast Krakowa, Rzeszowa, Lubaczowa oraz Oświęcimia.

Rodzina

Agenor Gołuchowski ożenił się w 1885 roku w Paryżu z księżniczką Anną z Muratów, prawnuczką Joachima Murata i Karoliny Bonaparte (1863–1940), z którą miał trzech synów:

Agenora Marię Joachima Gołuchowskiego (1886–1956), III ordynata na Skale
Wojciecha Agenora Gołuchowskiego (1888–1960), polityka, senatora II RP
Karola Marię Agenora Gołuchowskiego (1892)

Wszyscy trzej synowie byli oficerami C. K. Armii podczas I wojny światowej, a później służyli w Wojsku Polskim II RP. Od 1906 roku poprzez żonę był spowinowacony z królem angielskim Edwardem VII.