Agencja Główna w Paryżu

Agencja Główna w Paryżu była organem władzy w czasie powstania styczniowego, powołanym na mocy dekretu Rządu Narodowego z dnia 15 maja 1863 roku. Jej celem było koordynowanie działań dyplomatycznych powstania na arenie międzynarodowej, a kierował nią książę Władysław Czartoryski. Agencja powstała w wyniku przekształcenia Biura Paryskiego Spraw Polskich, które zostało utworzone przez oboz Hôtel Lambert związany ze stronnictwem białych. Działalność Agencji zakończyła się w lutym 1864 roku.

Władze

Rząd Narodowy mianował księcia Władysława Czartoryskiego swoim głównym pełnomocnikiem przy rządach Francji, Anglii, Włoch, Szwecji i Turcji. W ten sposób książę miał prawo w imieniu Rządu Narodowego oraz narodu polskiego składać objaśniające memoriały do wspomnianych rządów oraz podejmować wszelkie działania na rzecz poparcia niepodległości Polski. Wraz z nominacją Rząd Narodowy przekazał mu także instrukcję, która określała zakres jego kompetencji. Czartoryski był jednocześnie polskim ministrem spraw zagranicznych i ambasadorem w Francji.

Kompetencje

Główny agent miał reprezentować rząd uznawany przez całe społeczeństwo polskie jako reprezentant podziemnego Państwa Polskiego. Zgodnie z instrukcją, agenci powinni podkreślać, że kwestia polska ma charakter prawny, sprawiedliwy i porządkowy, a przywrócenie Polski nie byłoby dla żadnego z państw szkodliwe ani groźne. Agenci byli zobowiązani do składania Rządowi Narodowemu regularnych raportów przynajmniej raz w miesiącu. Instrukcja z 17 sierpnia 1863 roku nałożyła na agentów dyplomatycznych obowiązek opieki konsularnej nad Polakami przebywającymi w danym kraju.

Struktura

Agencja była podporządkowana Wydziałowi Spraw Zagranicznych Rządu Narodowego. Podlegały jej cztery główne wydziały:

Wydział Dyplomatyczny, zajmujący się stosunkami z innymi agencjami
Wydział Drukowy (propaganda)
Wydział Kasy i Kontroli
Wydział Krajowy i Zagraniczny oraz sekretariat

W ramach Wydziału Dyplomatycznego Agencji Głównej w Paryżu działały agencje dyplomatyczne w różnych krajach:

Agencja Angielska, agent hrabia generał Władysław Zamoyski
Agencja Szwedzka, agenci książę Konstanty Marian Czartoryski i Walerian Kalinka
Agencja Rzymska, agenci Władysław Kulczycki, książę Konstanty Czartoryski
Agencja Rumuńska, agent Teofil Samuel Glück
Agencja Turecka, agent Władysław Jordan
Agencja Włoska w Turynie, agent Leon Rzyszczewski
Placówka w Szwajcarii, agent Juliusz Grużewski
Placówka w Dreźnie, agent Józef Ignacy Kraszewski
Placówka w Berlinie
Agencja Wiedeńska, agent Leon Skorupka, agent pełnomocny Rządu Narodowego książę Jerzy Konstanty Czartoryski

Działalność

Agencja utrzymywała stały kontakt z Paryżem, Krakowem oraz Warszawą, a także z innymi ośrodkami, w których działali jej agenci. Współpracowano również z konsulatem francuskim w Warszawie. Czartoryski wysyłał niektóre depesze telegrafem, przesyłając je w formie zaszyfrowanej na adres bankiera Leopolda Stanisława Kronenberga. Całość działalności zagranicznych agencji była finansowana przez Rząd Narodowy, który od lipca do listopada 1863 roku przeznaczał dla Agencji Głównej w Paryżu miesięcznie 21 500 franków.

Agencja musiała zmierzyć się z uzurpatorskimi działaniami utworzonego przez Rząd Narodowy 3 maja 1863 roku Komitetu Polskiego w Paryżu, który dążył do wystąpienia jako jedyne oficjalne przedstawicielstwo władz powstańczych. 7 lipca 1863 roku Rząd Narodowy potępił te działania, pozostawiając sprawy polityczne w wyłącznej gestii agenta głównego.