Agencja ds. Informacji i Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Agencja ds. Informacji i Bezpieczeństwa Wewnętrznego (wł. Agenzia informazioni e sicurezza interna) jest obok AISE (Agencji ds. Informacji i Bezpieczeństwa Zewnętrznego) częścią włoskiego Departamentu ds. Informacji i Bezpieczeństwa.
Głównym celem AISI jest gromadzenie i analizowanie wszelkich istotnych informacji, aby zapewnić bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego demokratycznych instytucji. Zebrane dane mają na celu ograniczenie potencjalnych zagrożeń oraz zapobieganie wszelkim możliwym atakom terrorystycznym na terytorium Włoch.
AISI działa pod nadzorem premiera i regularnie raportuje ministrowi spraw wewnętrznych, ministrowi spraw zagranicznych oraz ministrowi obrony narodowej, jeśli zebrane informacje dotyczą ich kompetencji.
Podstawą prawną funkcjonowania AISI jest ustawa z dnia 3 sierpnia 2007 roku.
Geneza
W 2007 roku rząd Romana Prodiego podjął się przeprowadzenia kompleksowej reformy włoskich służb specjalnych, co doprowadziło do powstania AISI.
Przed reformą działalność służb specjalnych regulowała ustawa z 1977 roku, która wprowadzała podział na kompetencje cywilne i wojskowe. Sprawami cywilnymi zajmowała się SISDE (wł. Servizio per Informazioni e la Sicurezza Democratica), natomiast sprawy wojskowe należały do SISMI (wł. Servizio per le Informazioni e la Sicurezza Militare). Obie jednostki podlegały odpowiednio ministrowi spraw wewnętrznych i ministrowi obrony narodowej.
Reforma z 2007 roku wprowadziła trzy kluczowe zmiany:
- likwidację istniejących służb,
- utworzenie nowych agencji z innymi kompetencjami,
- przeniesienie nadzoru i koordynacji działalności tych służb bezpośrednio pod odpowiedzialność prezesa Rady Ministrów, zamiast ministrów.
Nowo powstałe służby specjalne zostały podzielone na dwie agencje: AISE i AISI, które są nadzorowane przez Departament ds. Informacji i Bezpieczeństwa.
Prezes Rady Ministrów może zdecydować, czy samodzielnie będzie kierował ich działaniami, czy też uczyni to poprzez Delegowany organ ds. bezpieczeństwa republiki (wł. Autorità delegata per la sicurezza della repubblica). Premier Giuseppe Conte w pierwszej fazie pandemii COVID-19 wiosną 2020 roku osobiście nadzorował pracę obu agencji.
Struktura
Nadrzędną rolę w AISI odgrywa Dyrektor, który jest mianowany przez Prezesa Rady Ministrów po uzyskaniu zgody od CISR (wł. Comitato interministeriale per la sicurezza della Repubblica). Kadencja trwa cztery lata z możliwością jednokrotnego przedłużenia.
Do zadań Dyrektora AISI należy regularne raportowanie prezesowi Rady Ministrów o działalności Agencji. Dodatkowo, raz w roku składa ogólny raport przed CISR. Jest także członkiem najwyższego sztabu i zarządu administracji, a ponadto odpowiada za organizację i funkcjonowanie Agencji.
Dyrektorowi podlegają jeden lub więcej wicedyrektorów, powoływanych i odwoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Dyrektora AISI. Pozostałe stanowiska są nominowane samodzielnie przez Dyrektora.
Dotychczasowi Dyrektorzy
Działalność
Działalność AISI koncentruje się na zbieraniu oraz analizowaniu wszelkich informacji, które mogą zagrażać Republice i jej Konstytucji z perspektywy polityki wewnętrznej. Agencja ma obowiązek wykorzystywać zebrane informacje wyłącznie w celu ochrony aktywności wewnętrznej państwa. Dodatkowo, AISI stara się przeciwdziałać wszelkim próbą obcego szpiegostwa poprzez działania kontrwywiadowcze. Agencja publikuje również artykuły dotyczące światowych służb specjalnych w swoim magazynie „Gnosis”.
Jedynym wyjątkiem, który pozwala AISI na działalność poza granicami Włoch, jest współpraca z AISE, gdy obie agencje pracują razem nad wspólnym zadaniem. W tym przypadku koordynacja działań leży w gestii Departamentu ds. Informacji i Bezpieczeństwa.
Działalność AISI jest wyłączona z kompetencji jakiegokolwiek innego organu, organizacji czy urzędów.
Kontrola i nadzór
Działania Systemu Informacji o Bezpieczeństwie podlegają kontroli ze strony odpowiednich organów, aby zapewnić, że są realizowane zgodnie z Konstytucją oraz ustawami, w interesie ochrony Republiki i jej instytucji.
Kontrolę parlamentarną sprawuje Parlamentarny Komitet Bezpieczeństwa Republiki (COPASIR).
Kontrolę legalności aktów Systemu oraz administracyjno-rachunkową procedur związanych z jego budżetem przeprowadzają Trybunał Obrachunkowy oraz Biuro Budżetowo-Rachunkowe Prezydencji Rady Ministrów. Członkowie tych organów są zobowiązani do zachowania tajemnicy i są wyznaczani przez Prezesa Trybunału Obrachunkowego oraz Prezesa Rady Ministrów.
Biuro Trybunału Obrachunkowego jest odpowiedzialne za:
- sprawdzanie legalności i prawidłowości zarządzania budżetem zwykłych wydatków DIS, AISE i AISI;
- prewencyjną kontrolę legalności aktów przyjętych przez DIS, AISE i AISI;
- przygotowanie raportu dotyczącego końcowego bilansu do COPASIR, wraz ze sprawozdaniem organu kontroli wewnętrznej DIS.
Metody wykonywania kontroli określa dekret Prezesa Trybunału Obrachunkowego. Kontrolę prewencyjną dokumentów zarządczych dotyczących wydatków zwykłych DIS, AISE i AISI sprawuje urząd oddelegowany do Biura Budżetowo-Rachunkowego Prezydencji Rady Ministrów.
Nadzór administracyjny i zarządczy nad dokumentami AISI sprawuje Biuro Inspekcyjne oraz organ kontroli wewnętrznej.
Centralny Urząd Kontroli (UCI) za pośrednictwem inspektorów ma za zadanie weryfikację, czy działalność AISE i AISI odbywa się zgodnie z przepisami ustaw, rozporządzeń oraz zarządzeń Prezesa Rady Ministrów. Kontrola przeprowadzana jest na podstawie rocznego planu, po konsultacji z COPASIR. UCI prowadzi również dochodzenia wewnętrzne dotyczące członków oraz byłych członków organów informacyjnych na zlecenie Prezesa Rady Ministrów na prośbę COPASIR. Inspektorzy mają zapewnioną autonomię oraz niezależność w wykonywaniu swoich funkcji.
Organ kontroli wewnętrznej sprawuje dynamiczną kontrolę zarządzania i postępu wydatków DIS, AISE i AISI w ciągu roku budżetowego.
Funkcje kontrolne pełni także Centralne Biuro Archiwów, które odpowiada za bezpieczeństwo, utrzymanie i zarządzanie archiwami DIS, AISE i AISI. Do jego zadań należy:
- zarządzanie centralnym archiwum DIS;
- realizacja przepisów dotyczących funkcjonowania i dostępu do archiwów DIS, AISE i AISI;
- przechowywanie w archiwum historycznym DIS dokumentacji związanej z działalnością i sprawozdaniami finansowymi AISE i AISI oraz dokumentacji dotyczącej gwarancji funkcjonalnych i powiązanych procedur autoryzacji.
Kontrowersje wokół AISI
Proces sądowy byłych tajnych agentów
Reforma nie obyła się bez skandali, w tym publicznego procesu byłych funkcjonariuszy przeciwko swoim pracodawcom. Sytuacja zaczęła się w kwietniu 2007 roku, kiedy pierwszy Dyrektor AISI, Franco Gabrielli, polecił swojemu wicedyrektorowi, Francesco La Motta, wybrać 80 pracowników byłej SISDE. Wybrani funkcjonariusze mieli zostać usunięci z nowej Agencji i przywróceni do pracy w pierwotnych jednostkach administracyjnych lub skierowani na emeryturę.
Oddelegowani funkcjonariusze złożyli odwołanie do TAR (wł. Tribunale amministrativo regionale). Byli funkcjonariusze oskarżyli kierownictwo AISI o nepotyzm, kumoterstwo i korupcję. AISI stanowczo zaprzeczył tym zarzutom, a TAR zawiesił postępowania z powodu fumus boni iuris.
Postępowanie sądowe wpłynęło na tajność systemu służb specjalnych, gdyż odwołania są publiczne. W związku z tym w dokumentacji sądowej ujawniono dane osobowe oraz procedury Agencji, które dotąd były poufne.
Skandale, oskarżenia i postępowania sądowe Francesca La Motty
Wicedyrektor AISI, Francesco La Motta, również znalazł się w centrum krytyki. To on był odpowiedzialny za wybór tajnych agentów, którzy złożyli odwołanie do TAR, jednak jego sprawy sądowe nie dotyczyły tej kwestii.
W 2013 roku La Motta został oskarżony przez prokuraturę w Neapolu o współudział i ujawnienie tajnych informacji AISI klanowi Polverino, włoskiej organizacji przestępczej. Podejrzenia dotyczące jego powiązań z mafią pojawiły się podczas śledztwa dotyczącego próby zakupu przez klan opuszczonego morskiego arsenału Marynarki Neapolu w 2007 roku. W 2015 roku La Motta został oczyszczony z zarzutów z powodu braku wystarczających dowodów.
W drugiej sprawie dotyczył on defraudacji pieniędzy od 2006 roku oraz w trakcie pełnienia funkcji wicedyrektora AISI od 2008 roku. La Motta został oskarżony wraz z mężem swojej kuzynki, Eduardo Tartaglia, oraz brokerem Rocco Zullino o stworzenie fałszywej organizacji w Szwajcarii, na konto której regularnie wpływały duże kwoty pieniędzy. Pieniądze te miały pochodzić od łapówek mafii oraz FEC (wł. Fondo Edifici di Culto, Fundusz na rzecz budynków kultu). W 2013 roku La Motta został aresztowany i oskarżony przez prokuraturę w Rzymie o sprzeniewierzenie, oszustwo i fałszerstwo. Proces rozpoczął się w 2015 roku i zakończył się w 2017 roku jego oczyszczeniem z zarzutów.
Francesco La Motta pełnił funkcję wicedyrektora AISI od 2007 roku do marca 2013 roku, kiedy przeszedł na emeryturę.