Agawa amerykańska

Agawa amerykańska (Agave americana L.) to gatunek roślin zielnych z rodziny szparagowatych. Pochodzi z południowo-wschodniego oraz północnego Meksyku, a jej uprawy można spotkać w krajach o cieplejszym klimacie, takich jak Afryka, Australia, Nowa Zelandia, Makaronezja oraz w Europie w rejonie Morza Śródziemnego. W klimacie umiarkowanym jest hodowana jako roślina doniczkowa.

Morfologia

Pokrój

Jest to największy gatunek wśród agaw, tworzący dużą rozetę liści bezłodygowych.

Łodyga

Łodyga jest krótka i mięsista. Podczas kwitnienia wydłuża się, wynosząc kwiatostan na wysokość do 10 (14) m.

Liście

Liście zebrane są w rozetę. Są mięsiste, bardzo sztywne i włókniste, zakończone ostrym kolcem, a ich krawędzie są uzbrojone w kolce. Liście te są przystosowane do gromadzenia wody w okresach suszy. Pokryte są grubą warstwą wosku, co nadaje im niebieskawo- lub szarozielony kolor (u odmian ozdobnych występują podłużne, jasne pasy). Osiągają długość od 1 do 2,3 m, szerokość 12–30 cm i grubość do 8 cm. Młode liście rosną pionowo, podczas gdy starsze wyginają się w kształcie litery S. Na pędzie kwiatostanowym pojawiają się liście łuskowate.

Kwiaty

Podobnie jak inne agawy, ten gatunek jest hapaksantem – kwitnie tylko raz w swoim życiu, po czym obumiera. W czasie kwitnienia z centrum rozetki liściowej wyrasta pęd zakończony kwiatostanem, który składa się z tysięcy żółtawych, 6-krotnych, rurkowatych i pachnących kwiatów. Kwiaty osiągają długość do 10 cm. Po przekwitnięciu nasiona wysypują się z torebek nasiennych, a roślina umiera. Zazwyczaj pozostają po niej mniejsze, potomne rozetki, które wyrastają wcześniej u podstawy rośliny.

Owoce

Owoce to pękające torebki podłużne, które otwierają się trzema klapkami, zawierające liczne nasiona.

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Agawa amerykańska jest uprawiana na całym świecie, a w chłodniejszych klimatach również jako roślina pokojowa.

Roślina lecznicza

Surowiec

Liście oraz sok z rośliny zawierają witaminy, kwasy organiczne, składniki mineralne, olejek eteryczny oraz saponiny sterydowe.

Działanie i zastosowanie

Okłady z liści stosuje się w celu łagodzenia bólów reumatycznych. Sok wyciśnięty z liści jest wykorzystywany w leczeniu zatruć pokarmowych, a napar z liści pomaga w przypadku braku łaknienia, problemów z wątrobą, chorób jelit, płuc, a także w przeziębieniach i grypie. Nalewka alkoholowa działa jako łagodny środek przeczyszczający, stosowany również w niestrawności i wzdęciach, a wspomagająco w przypadku żółtaczki i czerwonki.

Roślina włóknodajna

Agawa amerykańska jest przede wszystkim rośliną włóknodajną. Wytwarzane z niej powrozy i sieci charakteryzują się dużą wytrzymałością. Włókna są również używane do produkcji worków, mat, a pozostałości roślinne są wykorzystywane do produkcji papieru. Pod względem jakości ustępują sizalowi, czyli włóknom agawy sizalowej.

Inne zastosowania

Kwiatostan agawy zawiera dużą ilość cukrów oraz witamin. Meksykanie produkują z niego alkohol zwany pulque, który jest ich narodowym napojem. Pulque produkowane jest również z kilku innych gatunków agaw.

Zmienność

Podgatunki i odmiany agawy amerykańskiej:

A. americana var. marginata Trel. – liście żółto lub biało obrzeżone, popularna w uprawie
A. americana var. americana
A. americana var. expansa
A. americana var. latifolia
A. americana var. medio-picta
A. americana var. oaxacensis
A. americana ssp. protamericana
A. americana var. striata

Uprawa

W Polsce agawa amerykańska jest uprawiana jako roślina pokojowa. Wymaga dużo światła, dlatego najlepsze miejsce to blisko południowego okna, a latem rośnie najlepiej, gdy jest wystawiona na balkon lub do ogrodu. W warunkach domowych rośnie wolno, rzadko kwitnie, ale po kilkunastu latach niektóre rośliny mogą zakwitnąć (po czym obumierają). Temperatura pokojowa jest dla niej wystarczająca, zimą najlepiej przenieść ją do chłodniejszego (5-10 °C) i dobrze oświetlonego pomieszczenia. Latem roślina wymaga obfitego podlewania, natomiast zimą rzadkiego. Ostre kolce na dużych liściach można przycinać, aby uniknąć zranień. Należy także usuwać obeschłe liście nożyczkami. Nawożenie powinno być słabe i przeprowadzane dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym. Roślinę rozmnaża się z sadzonek i odrostów korzeniowych, a także przez nasiona. Agawa rzadko jest atakowana przez szkodniki i choroby, zagrożenie stanowią jedynie miseczniki.