Agatokles

Agatokles

Agatokles (ur. 360, zm. 289 p.n.e.) był tyranem Syrakuz w latach 317–289 p.n.e. oraz królem Sycylii od 304 p.n.e.

Droga do władzy w Syrakuzach

Według legendy Agatokles był synem garncarza i przez pewien czas wykonywał ten zawód. Jednak biorąc pod uwagę jego późniejsze osiągnięcia, wydaje się to mało prawdopodobne – najprawdopodobniej pochodził z rodziny o wyższym statusie. W czasach rządów Timoleona pełnił funkcję dowódcy wojskowego, a następnie wyróżnił się w kilku kampaniach wojskowych, osiągając stanowisko chiliarchy. W 333 p.n.e. ożenił się z bogatą wdową po swoim patronie Damasie, co uczyniło go jednym z najzamożniejszych ludzi na Sycylii. Dwukrotnie był wypędzany z Syrakuz za próbę obalenia oligarchii, która przejęła władzę po śmierci Timoleona (337 p.n.e.), stając się rzecznikiem interesów demokratycznej opozycji. W 317 p.n.e. powrócił na czele najemników, zdobył miasto, a następnie wygnał lub zabił około 10 tysięcy swoich przeciwników. Ogłosił się władcą Syrakuz, zbudował potężną armię i flotę oraz podporządkował sobie znaczną część Sycylii.

Wojna z Kartaginą

Jego polityka wobec fenickich kolonii na Sycylii doprowadziła do wybuchu wojny z Kartaginą w 312 p.n.e. W 311 p.n.e. został oblężony w Syrakuzach przez armię dowodzoną przez Hamilkara, a kartagińska flota zablokowała miasto od strony morza. Latem 310 p.n.e. podjął desperacką próbę przeniesienia wojny na terytorium wroga – opuścił miasto, przełamał blokadę morską i zdołał z okrętami dotrzeć do Afryki. Mimo serii odniesionych zwycięstw i wsparcia ze strony Libijczyków, jego armia nie była w stanie zagrozić samej Kartaginie. Odesłanie części wojsk Hamilkara do Afryki nie zmieniło sytuacji na Sycylii. Rządzący Cyrenajką Macedończyk Offelas zaoferował wsparcie w walce z Kartaginą, przybywając do obozu Agatoklesa z silną armią najemników. Niestety, wodzowie pokłócili się, a Ofellas został zabity, co pozwoliło Agatoklesowi włączyć jego oddziały do swojej armii. Mimo to jego sytuacja się nie poprawiła – był zmuszony potajemnie wrócić na Sycylię, pozostawiając część wojsk w Afryce. Udało mu się uwolnić Syrakuzy od oblężenia, pokonał Hamilkara, a w 307 p.n.e. powrócił do Afryki, jednak nie odzyskał inicjatywy w wojnie. W tym samym roku ponownie wymknął się z Afryki. W 306/305 p.n.e. zawarł pokój z wyczerpaną wojną Kartaginą na zasadzie status quo ante i przystąpił do pacyfikacji zbuntowanych miast na Sycylii.

Król

W 304 p.n.e. na wzór władców diadochów na Wschodzie ogłosił się królem. W tym czasie był panem wschodniej i środkowej części wyspy, a naturalnym kierunkiem jego dalszej ekspansji była południowa Italia. W latach 300–293 p.n.e. stoczył zwycięskie bitwy w odpowiedzi na wezwanie Tarentu przeciwko Brucjom. Następnie zdobył Korkyrę, która była zagrożona przez flotę Kassandra. Pod koniec swojego życia zawarł sojusz z Ptolemeuszem I, planując kolejną wojnę z Kartaginą.

Śmierć i rozpad państwa

W 289 p.n.e. zmarł podczas przygotowań do wyprawy, otruty przez wnuka Archagathosa. Według tradycji przed śmiercią wprowadził w państwie system demokratyczny. Zgon Archagathosa przyczynił się do rozpadu państwa – interwencja Kartaginy przywróciła na Sycylii sytuację sprzed rządów tyrana, a miasta odzyskały swoją dawną autonomię. Na wyspie pojawiło się także nowe zagrożenie – italscy najemnicy Agatoklesa, wracając do ojczyzny po jego śmierci, opanowali Messanę i przekształcili ją w gniazdo piratów – Mamertynów (synów Marsa) – stając się postrachem całej wyspy.

Ocena

Charakter jego władzy przypominał systemy w innych państwach hellenistycznych – była to monarchia personalna, związana z osobą panującego, a nie z terytorium czy jakąś organizacją polityczną. Mimo popełnionych zbrodni, Agatokles cieszył się dużą popularnością wśród ludu (w tym Sykulów) i był jednym z najlepiej wspominanych tyranów.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Praca zbiorowa: The Cambridge Ancient History. T. VII. Cz. 1: The Hellenistic World. Cambridge University Press, 2008, s. 385. ISBN 978-1-139-05434-8.

Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. 3: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 1992, s. 136. ISBN 83-01-06653-9.

Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 602,603. ISBN 978-83-01-15810-1.

Jean-Claude Fredouille, Guy Racher: Cywilizacje śródziemnomorskie leksykon. Katowice: Wydawnictwo Książnica, 2007, s. 52-53. ISBN 978-83-245-7566-4.