Zgrzytnica (Agapanthia)
Rodzaj zgrzytnic (Agapanthia) to grupa chrząszczy należąca do rodziny kózkowatych oraz podrodziny zgrzypikowych (Lamiinae). W obrębie tego rodzaju znajduje się około 75 zidentyfikowanych gatunków.
Chrząszcze te charakteryzują się wyniesionym przedpleczem, które może być poprzeczne lub nieco dłuższe niż szerokie, z wyżłobieniem na przodzie i tyle. Ich pokrywy są walcowate, podniesione, z zaokrąglonym lub lekko spiczastym wierzchołkiem oraz prawie równoległymi bokami. Czułki, składające się z 12 członów, są smukłe; u samic są nieco dłuższe od ciała, natomiast u samców znacznie dłuższe. Pierwszy człon czułków sięga do połowy przedplecza i jest pokryty długimi, grubymi włoskami, często z dodatkowym pędzelkiem włosków w części wierzchołkowej. Zgrzytnice mają stosunkowo krótkie odnóża.
Larwy tych chrząszczy rozwijają się w kłączach i łodygach roślin zielnych.
Przedstawiciele tego rodzaju występują w Palearktyce oraz w krainie orientalnej.
Systematyka
Rodzaj ten został wprowadzony przez Jean Guillaume Audinet-Serville w 1835 roku, dzieląc go na dwa działy: Phoebe oraz Agapanthia s.str.. Obecnie pierwszy z nich jest klasyfikowany w innym plemieniu, natomiast w drugim Serville uwzględnił 4 gatunki, które wcześniej znajdowały się w rodzaju Saperda. W 1838 roku John Obadiah Westwood określił Saperda cardui jako gatunek typowy. W 1930 roku Pławiszczikow wyróżnił 40 gatunków Agapanthia, które podzielił na 10 grup. W końcu XX wieku kilku badaczy wprowadziło do systematyki tego rodzaju cechy genitalne obu płci. W 2004 roku Carlo Pesarini oraz Andrea Sabbadini dokonali rewizji rodzaju, wydzielając 3 gatunki do osobnych rodzajów monotypowych, a resztę podzielili na 7 podrodzajów. Ta rewizja została skrytykowana przez Gianfranco Samę jako oparta na cechach zewnętrznych, a nie na relacjach filogenezy, które najlepiej odzwierciedlają cechy narządów rozrodczych samic – te jednak zostały całkowicie pominięte w rewizji. W 2008 roku Sama zaproponował podział oparty na narządach rozrodczych obu płci, wprowadzając 2 podrodzaje: Agapanthia oraz Epoptes, przy czym pierwszy z nich został podzielony na 3 grupy gatunkowe.
Podział wg BioLib.cz, 2017
W bazie BioLib.cz, opierając się na pracy Pessariniego i Sabadiniego, zastosowano następujący podział:
- podrodzaj: Agapanthia s. str. Audinet-Serville, 1835
- Agapanthia boeberi (Fischer von Walheim, 1806)
- Agapanthia cardui (Linnaeus, 1767) – zgrzytnica ostowa
- Agapanthia obydovi Danilevsky, 2000
- Agapanthia suturalis (Fabricius, 1787) inq.
- Agapanthia talassica Kostin, 1973
- podrodzaj: Agapanthoplia Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia coeruleipennis Frivaldszky, 1878
- podrodzaj: Amurobia Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia amurensis Kraatz, 1879
- Agapanthia japonica Kano, 1933
- Agapanthia pilicornis Fabricius, 1787
- Agapanthia yagii Hayashi, 1982
- podrodzaj: Drosotrichia Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia annularis (Olivier, 1795)
- podrodzaj: Epoptes Gistl, 1857
- Agapanthia alaiensis Kratochvíl, 1985
- Agapanthia altaica Plavilstshikov, 1933
- Agapanthia alternans Fischer von Waldheim, 1842
- Agapanthia amicula Holzschuh, 1989
- Agapanthia angelicae Reitter, 1898
- Agapanthia asphodeli (Latreille, 1804)
- Agapanthia auliensis Pic, 1907
- Agapanthia cretica Bernhauer, 1978
- Agapanthia cynarae (Germar, 1817)
- Agapanthia dahli (Richter, 1821) – zgrzytnica ostówka
- Agapanthia daurica Ganglbauer, 1883
- Agapanthia detrita Kraatz, 1882
- Agapanthia kindermanni Pic, 1905
- Agapanthia lateralis Ganglbauer, 1883
- Agapanthia lederi Ganglbauer, 1883
- Agapanthia muellneri Reitter, 1898
- Agapanthia nicosiensis Pic, 1927
- Agapanthia probsti Holzschuh, 1984
- Agapanthia pustulifera Pic, 1905
- Agapanthia salviae Holzschuh, 1975
- Agapanthia schmidti Holzschuh, 1975
- Agapanthia schurmanni Sama, 1979
- Agapanthia simplicicornis Reitter, 1898
- Agapanthia subchalybaea Reitter, 1898
- Agapanthia subflavida Pic, 1903
- Agapanthia subnigra Pic, 1890
- Agapanthia turanica Plavilstshikov, 1929
- Agapanthia verecunda Chevrolat, 1882
- Agapanthia villosoviridescens (DeGeer, 1775) – zgrzytnica zielonawa
- Agapanthia zappii Sama, 1987
- podrodzaj: Homoblephara Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia fallax Holzschuh, 1973
- Agapanthia korostelevi Danilevsky, 1985
- Agapanthia maculicornis (Gyllenhal, 1817)
- Agapanthia orbachi Sama, 1993
- podrodzaj: Smaragdula Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia amitina Holzschuh, 1989
- Agapanthia chalybaea Faldermann, 1837
- Agapanthia frivaldszkyi Ganglbauer, 1883
- Agapanthia gemella Holzschuh, 1989
- Agapanthia incerta Plavilstshikov, 1930
- Agapanthia intermedia Ganglbauer, 1883
- Agapanthia lais Reiche, 1858
- Agapanthia osmanlis Reiche et Saulcy, 1858
- Agapanthia persicola Reitter, 1894
- Agapanthia pesarinii Rapuzzi et Sama, 2010
- Agapanthia violacea (Fabricius, 1775) – zgrzytnica fioletowa
- podrodzaj: Stichodera Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia irrorata (Fabricius, 1787)
- Agapanthia nigriventris Waterhall, 1889
- Agapanthia soror Kraatz, 1882
- podrodzaj: Synthapsia Pesarini et Sabbadini, 2004
- Agapanthia hirsuticornis Holzschuh, 1975
- Agapanthia kirbyi (Gyllenhal, 1817)
Podział wg Sama, 2008
- podrodzaj: Agapanthia s. str. Audinet-Serville, 1835 – samce mają charakterystyczny tegumen z manubrium zlane u nasady. Samice mają walwy pokładełka skośnie ścięte lub wykrojone, a pólko zmysłowe koksytu umiejscowione w części wierzchołkowej.
- grupa gatunkowa A. cardui – obejmuje A. cardui oraz A. suturalis
- grupa gatunkowa A. violacea – odpowiada mniej więcej podrodzajowi Smaragdula
- grupa gatunkowa A. maculicornis – obejmuje m.in.: Agapanthia maculicornis, A. orbachi oraz A. fallax
- podrodzaj: Epoptes Gistl, 1857 – samce mają tegumen z manubrium podzielonym na dwie nasadowe apodemy. Samce dysponują silniej wydłużonymi walwami pokładełka, a pólko zmysłowe koksytu zazwyczaj znajduje się w części bocznej.
