Agafia, znana również jako Agata (ur. między 1190 a 1195, zm. po 2 czerwca 1248), była księżną mazowiecką z dynastii Rurykowiczów, a także małżonką księcia Konrada I Mazowieckiego.
Życiorys
Agafia była córką Światosława (Adriana) Igorowicza, który był księciem Nowogrodu Siewierskiego, a jego ojcem był Igor, znany z eposu „Słowo o wyprawie Igora”. W 1207 roku przybyła do Polski, gdzie poślubiła księcia mazowieckiego Konrada I, przedstawiciela dynastii Piastów. Z tego związku małżeńskiego przyszło na świat dziewięcioro dzieci – pięciu synów i cztery córki. Niektóre źródła sugerują, że Agafia i Konrad I mieli nawet siedemnaścioro dzieci. Oto imiona niektórych z nich:
- Bolesław I – książę mazowiecki
- Kazimierz I – książę kujawski, ojciec Leszka Czarnego oraz Władysława Łokietka
- Siemowit I – książę mazowiecki
- Eudoksja – żona hrabiego Breny Dytryka I
- Ludmiła – prawdopodobnie norbertanka w Płocku
- Siemomysł
- Salomea – być może klaryska w Skale
- Judyta – żona Mieszka II Otyłego, a później Henryka III Białego
- Dubrawka – żona Wasylka Romanowicza, księcia wołyńskiego
- Mieszko – zmarły w dzieciństwie
Nieco po przybyciu Agafii do Polski, wybuchł intensywny spór między jej ojcem a bojarami halickimi, których poparł jej szwagier, Leszek Biały. Rycerstwo polskie i węgierskie zdobyło Halicz, a księcia Światosława oraz jego braci Romana i Rościsława powieszono. Konflikt zakończył się traktatem spiskim.
W związku z nieustannymi najazdami ze strony sąsiadujących Bałtów, Agafia zdecydowanie wspierała plan sprowadzenia Zakonu Krzyżackiego.
W roku 1239 para książęca została obłożona klątwą kościelną. Ich młodszy syn Kazimierz ożenił się z Konstancją, córką Henryka Pobożnego, co miało charakter politycznego przymierza przeciwko ojcu. Gdy na dworze w Płocku pojawiła się informacja, że pośrednikiem w negocjacjach był scholastyk i kanonik płocki, Jan Czapla, kanclerz Konrada oraz były wychowawca Kazimierza, książę mazowiecki nakazał jego uwięzienie. Po śmierci w wyniku tortur (na tzw. „koniu”), jego ciało zostało powieszone w Płocku, aby było widoczne dla innych.
Dalszy przebieg wydarzeń opisał Jan Długosz w następujący sposób:
„A kiedy zmarł i zdjęto go z pierwszej szubienicy i kilku braci dominikanów wiozło zdjętego do miasta, żeby go pochować, rozwścieczona księżna Agafia, spragniona krwi kapłańskiej, jak druga Jezabel, odebrała go im, kazała złożyć na wóz ciągnięty przez dwa woły i powiesić na nowo, na drugiej przygotowanej umyślnie szubienicy, koło kościoła św. Benedykta nad Wisłą, od strony katedry płockiej, aby był tak odstraszającym jak i haniebnym widowiskiem“.
Informacja o zabójstwie rozeszła się szybko po kraju. Konrad został obłożony klątwą przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełkę, a cała diecezja nałożona została interdyktem. W kościołach mazowieckich umilkły dzwony, a odprawianie pogrzebów, ślubów i mszy św. zostało wstrzymane. W obawie o utratę tronu, para książęca podjęła pokutę i odkupiła winę, nadając archidiecezji gnieźnieńskiej Łowicz.
Według innej wersji wydarzeń, Czapla zapłacił życiem za konflikt majątkowy pomiędzy księciem a kapitułą płocką.
Genealogia
Przypisy
Bibliografia
Budrewicz T., Wielka historia Polski, t. XI A-J, Wydawnictwo Pinnex, ISBN 83-86651-40-7, tu hasło Agafia, s. 10.
Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2012, ISBN 978-83-7730-066-4, s. 431–432.
Literatura uzupełniająca
Tadeusz Piotrowski, Agafia (zm. po 1247) w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 30. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.