Afula

Afula

Afula (hebr. עפולה; arab. العفولة, al-ʻAfūlaḧ; ang. Afula) jest miastem zlokalizowanym w Dystrykcie Północnym w Izraelu.

To ważny ośrodek przemysłowy w Dolnej Galilei. Ze względu na swoje położenie geograficzne na kluczowym skrzyżowaniu w Dolinie Jezreel, często określa się je jako „stolicę Doliny Jezreel”.

Położenie

Afula znajduje się w Poddystrykcie Jezreel w Dystrykcie Północnym, w północno-wschodniej części Izraela. W okolicy znajdują się miasta, takie jak Migdal ha-Emek, Iksal, kibuce Mizra, Merchawja, Jizre’el, Megiddo, Sarid i Ginnegar, a także moszawy Kefar Gidon, Balfurja, Tel Adaszim, Merchawja, Awital, Metaw, Addirim, Dewora, Gadisz, Ha-Jogew oraz Kefar Baruch. W okolicy znajdują się również wsie komunalne, jak Achuzzat Barak i Nir Jafe, oraz arabskie wioski Na’in, Ad-Dahi i Sulam. Otaczające miejscowości podlegają samorządom regionów Emek Jizre’el, Bustan al-Mardż, Megiddo i Ha-Gilboa.

Środowisko naturalne

Afula leży na wysokości 60 m n.p.m. w intensywnie użytkowanej rolniczo Dolinie Jezreel, w Dolnej Galilei. Teren wokół miasta jest stosunkowo płaski, opadający w kierunku wschodnim do depresji rzeki Jordan oraz w kierunku północno-zachodnim do Emek Zewulun i Zatoki Hajfy. Na południowy zachód od Afuli przepływa rzeka Kiszon. W odległości 5 km na południowy wschód zaczynają się wzniesienia Wzgórz Gilboa, a dalej znajduje się Samaria. Obszar opadający w kierunku południowo-wschodnim prowadzi do Doliny Charod, do której ścieki niesie strumień Jezreel. Na północny wschód od miasta wznosi się masyw góry Giwat ha-More (515 m n.p.m.), z którego woda spływa na zachód do strumienia ha-More, łączącego się później na północ od Afuli ze strumieniem Adaszim, który wpada do rzeki Kiszon. W odległości 3 km na północ znajdują się wzgórza Hare Nacerat (o wysokości do 400 m n.p.m.), z szczytami Har Kidumim, Har Ksulot i Har Dvora. Na południowy zachód, w odległości 7 km, znajdują się wzgórza płaskowyżu Menassesa.

Historia

Badania archeologiczne wskazują, że żyzna Dolina Jezreel była zamieszkiwana od tysiącleci. Najstarsza pisemna wzmianka o osadzie Afula pochodzi z egipskich zapisków z XIX wieku p.n.e. Osada była także wspomniana w dokumentach czasów faraona Totmesa III (XV wiek p.n.e.). Badacze uważają, że mogła być to kananejska osada, podbita przez Izraelitów w drugiej połowie XIII wieku p.n.e. Miejsce to kojarzone jest z biblijnym miastem Ofel, gdzie mieszkał Gechazi, sługa proroka Elizeusza.

Po zniszczeniu Królestwa Izraela osady w regionie nadal istniały. Wykopaliska ujawniły kilka lokalizacji z okresu asyryjskiego i rzymskiego. W średniowieczu Krzyżowcy wykorzystali starożytne sarkofagi do budowy zamku obronnego Le Feve, który w XII wieku został przekształcony przez sułtana Saladyna w arabską wieś al-Fulah. Syryjski geograf Jaqut al-Hamawi w 1226 roku opisał ją jako „filistyńskie miasto”. Po 1517 roku, kiedy Palestyna znalazła się pod panowaniem Imperium Osmańskiego, region doświadczył stagnacji gospodarczej. W 1799 roku w pobliżu al-Fulah miała miejsce bitwa pod Górą Tabor, w której nieliczni Francuzi pokonali przeważające siły tureckie.

W latach 1903–1905 nastąpiło pewne ożywienie gospodarcze związane z budową linii kolejowej w Dolinie, będącej odnogą Kolei Hidżaskiej, która łączyła Damaszek z Medyną. Odnoga ta przebiegała przez osadę al-Fulah, łącząc główną linię kolejową z miastem Hajfa. Otwarcie stacji kolejowej w al-Fulah przyniosło niewielki rozwój gospodarczy regionu. Około 1909 lub 1910 roku Jehoszua Chankin zakupił od Światowej Organizacji Syjonistycznej pierwsze grunty w Dolinie Jezreel, co stało się początkiem długotrwałych sporów między Arabami a Żydami o prawa arabskich robotników rolnych, którzy zostali stąd usunięci. Spory dotyczyły prawa do dzierżawy gruntów i własności. W 1911 roku obok dawnej arabskiej wioski powstało gospodarstwo rolne Merchawja (przekształcone w 1922 roku w moszaw), a w 1913 roku sąsiednie gospodarstwo Tel Adaszim (przekształcone w 1923 roku w moszaw). W latach 1912–1915 Turcy wybudowali linię kolejową łączącą al-Fulah z Nablusem. Po I wojnie światowej, w 1918 roku, Palestyna stała się miejscem walk brytyjsko-tureckich. W wyniku tej wojny, Palestyna przeszła pod brytyjską kontrolę, a w 1922 roku utworzono Brytyjski Mandat Palestyny. Nowa sytuacja geopolityczna stwarzała nadzieję na realizację obietnicy Deklaracji Balfoura, dotyczącej utworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”. Program organizacji syjonistycznych zakładał zakup 4 milionów akrów ziemi oraz osiedlenie w Ziemi Izraela około miliona Żydów w ciągu dziesięciu lat. W tym celu planowano stworzenie wielu osad rolniczych i dziesięciu większych miast, z czego niektóre miały być rozbudowane z istniejących miejscowości, a inne zakładane od podstaw. Dolina Jezreel została wybrana na lokalizację jednego z nowych miast.

Amerykańska organizacja syjonistyczna American Zion Commonwealth wykupiła brakujące grunty w dolinie od libańskiej rodziny Sursuk. Zatrudniono niemieckiego architekta Richarda Kaufmana do opracowania planu nowej osady, nazwanej Afula. Plan zagospodarowania przestrzennego przewidywał utworzenie obszarów mieszkalnych, a także obiektów handlowych, usługowych, kulturalnych i religijnych. Po nabyciu działek mieszkalnych pierwsi żydowscy imigranci z Polski i Stanów Zjednoczonych przybyli do Afuli 31 marca 1925 roku, datę tę uznaje się za założenie miasta. Wiele osób, które kupiły działki, nigdy nie dotarły do Palestyny, ponieważ zginęły w czasie Holocaustu. Miasteczko rozwijało się szybko i już w 1926 roku miało pierwszą radę samorządową. W 1930 roku na północny wschód od Afuli powstał szpital, który stał się pierwszym nowoczesnym szpitalem w Palestynie. Podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) niektórzy mieszkańcy dołączyli do żydowskiej policji mandatowej. Brytyjczycy wówczas zbudowali w centrum osady fort policji, który istnieje do dzisiaj. W czasie II wojny światowej Brytyjczycy założyli kilka ważnych baz wojskowych w rejonie Afuli. W 1942 roku powstała baza lotnicza RAF Megiddo, a na północny zachód baza RAF Ramat Dawid. W samej Afuli zorganizowano oboz dla włoskich jeńców wojennych, a naprzeciwko szpitala powstała baza wojskowa z udziałem żołnierzy z Australii i Południowej Afryki. W listopadzie 1942 roku mieszkańcy Afuli udzielili schronienia żydowskim uciekinierom z Europy zajętej przez nazistów.

Przyjęta 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 zakładała, że Afula znajdzie się w granicach nowego państwa żydowskiego. Arabowie jednak odrzucili tę rezolucję, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. W jej trakcie arabskie milicje wielokrotnie atakowały żydowskie konwoje zaopatrzeniowe, co paraliżowało komunikację między Doliną Jezreel a Hajfą. W ramach działań odwetowych siły żydowskiej organizacji paramilitarnej Hagana wysiedliły i zniszczyły część okolicznych wiosek arabskich. Bezpośrednią kontynuacją wojny domowej była I wojna izraelsko-arabska (1948-1949). Afula znajdowała się w strategicznym punkcie pomiędzy arabskim miastem Dżanin na południu a Nazaretem na północy. Pozycje na północy zajęła Arabska Armia Wyzwoleńcza, a na południu oddziały irackie, podczas gdy wojska syryjskie próbowały nacierać od wschodu. W związku z tym mieszkańcy budowali fortyfikacje obronne, a sytuacja w mieście była napięta. Aby zabezpieczyć linie komunikacyjne w Dolinie Jezreel, wojska izraelskie przeprowadziły pod koniec maja 1948 roku operację „Erez”, a na początku czerwca operację „Icchak”. 4 czerwca 1948 roku irackie samoloty zbombardowały Afulę, w wyniku czego jedna z bomb trafiła w dom mieszkalny, zabijając pięć osób. Kolejne naloty miały miejsce 5 czerwca, 12 lipca i 18 lipca, jednak nie spowodowały znacznych zniszczeń. Po wojnie do Afuli przybyło kilka tysięcy żydowskich imigrantów z Iraku, Jemenu i Rumunii, co szybko zapełniło miejskie obszary mieszkalne, a nowy obszar dla gospodarstw rolnych został przygotowany (obecnie osiedle Geulim, uznawane za najbardziej luksusowe w mieście). Wzrastająca liczba mieszkańców doprowadziła do powstania w 1951 roku nowej dzielnicy Afula Illit, położonej 5 km na północny wschód od miasta. W 1953 roku utworzono kolejną dzielnicę Giwat ha-More na stoku góry o tej samej nazwie. Miasto stało się celem licznych zamachów terrorystycznych. Pierwszy zamach miał miejsce 25 maja 1965 roku, kiedy to zdetonowana bomba uszkodziła budynek przy ulicy Cinnamon. W trakcie wojny sześciodniowej w czerwcu 1967 roku Afula została zbombardowana przez iracki samolot bombowy Tupolew Tu-16; cel bombardowania stanowiły bazy wojskowe na zachód od Afuli, ale dziewięć bomb spadło na obrzeża miasta. Samolot został zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą. W 1970 roku miały miejsce dwa zamachy terrorystyczne – pierwsza bomba wybuchła na targowisku miejskim, a druga na byłej stacji kolejowej, w wyniku czego zginęła jedna osoba. W 1971 roku Afula uzyskała zgodę na utworzenie własnej strefy przemysłowej, a w listopadzie 1972 roku miasto otrzymało prawa miejskie (oficjalna ceremonia miała miejsce w styczniu 1973 roku).

W październiku 1973 roku, w czasie wojny Jom Kipur, cmentarz wojskowy w Afuli służył jako miejsce tymczasowego pochówku żołnierzy poległych na Wzgórzach Golan. Po wojnie ciała poległych przeniesiono do miejscowości i wiosek, z których pochodzili żołnierze. W latach 90. XX wieku miasto przyjęło tysiące żydowskich imigrantów z Etiopii oraz krajów byłego ZSRR. W kolejnych latach nasiliła się aktywność palestyńskich terrorystów, co doprowadziło do serii poważnych zamachów. 6 kwietnia 1994 roku terroryści z Hamasu przeprowadzili zamach na autobus w Afuli, w wyniku którego zginęło 8 osób, a 55 zostało rannych. 30 listopada 1994 roku miało miejsce brutalne zabójstwo izraelskiej kobiety-żołnierza podczas ataku siekierą.

Kolejna eskalacja przemocy miała miejsce podczas intifady Al-Aksa. 26 listopada 2001 roku terrorysta-samobójca otworzył ogień do przechodniów w rejonie głównego dworca autobusowego Afuli. Zanim został zastrzelony przez policjantów, zabił 2 osoby i zranił około 50. 5 maja 2002 roku terrorysta-samobójca wysadził się w autobusie przy dworcu autobusowym w Afuli (1 osoba zginęła, a kilka zostało rannych). 19 maja 2003 roku palestyńscy terroryści przeprowadzili zamach w centrum handlowym, w wyniku którego zginęły 3 osoby, a 70 zostało rannych. Miasto ucierpiało także podczas II wojny libańskiej na przełomie lipca i sierpnia 2006 roku, kiedy to 17 lipca na Afulę spadły rakiety Katiusza, powodując pożary okolicznych pól uprawnych; 28 lipca pięć rakiet Fajr-5 spadło na obrzeża miasta; 2 sierpnia na miasto spadło osiem rakiet Katiusza oraz jedna rakieta Fajr-5.

Demografia

Według danych Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2011 roku w Afuli mieszkało prawie 41,3 tys. mieszkańców, z czego 92% stanowili Żydzi (pozostałe osoby to inne narodowości). Miasto charakteryzuje się niewielkim stałym wzrostem liczby ludności, który wyniósł 0,6% w 2011 roku. W tym roku urodziło się 710 dzieci, a zmarło 315 osób (w tym 2 zgony niemowląt). Z danych z 2010 roku wynika, że liczba pracowników wyniosła 19 041, a liczba osób pracujących na własny rachunek wyniosła 956. Średnie miesięczne wynagrodzenie w 2010 roku wynosiło 5906 ILS (średnia krajowa to 7522 ILS). Zasiłki dla bezrobotnych pobierało 467 osób, w tym 215 mężczyzn (średni wiek: 43 lata). Świadczenia emerytalne oraz renty otrzymywało 5328 osób, a zapomogi społeczne 2310 osób.

Symbole

Herb Afuli został po raz pierwszy opublikowany 30 października 1958 roku. Jest podzielony na dwie części; górna pomarańczowa symbolizuje przemysłowo-rzemieślniczy rozwój miasta, podczas gdy dolna zielona odnosi się do rolniczego wykorzystania Doliny Jezreel. W górnej części umieszczono wizerunek wioski rozwijającej się w dolinie między górami, a w dolnej przedstawiono narzędzia rzemieślnicze i płody rolne. U góry widnieje napis w języku hebrajskim – Afula.

Polityka

Burmistrzem miasta jest Avraham Elkabetz. Ratusz miejski znajduje się przy ulicy Jehoszua Hankin 47.

=== Współpraca międzynarodowa ===

Afula podpisała umowy partnerskie z następującymi miastami:

Gospodarka

Przemysł

W południowo-wschodniej części miasta znajduje się strefa przemysłowa Alef, gdzie mieści się firma GJ Solar, zajmująca się technologiami ogniw słonecznych. Przedsiębiorstwo Hasson produkuje meble. Druga strefa przemysłowa Beta, znajdująca się w północno-wschodniej części, jest siedzibą fabryki koncernu telekomunikacyjnego Tadiran Telecom. Zakład Steelplast zajmuje się projektowaniem i produkcją form oraz matryc wtryskowych do tworzyw sztucznych, a Galilee Herbs produkuje przyprawy. Przy dzielnicy Afula Illit znajduje się trzecia strefa przemysłowa Gimel, gdzie mieści się firma Meyer and son Samuel, produkująca urządzenia sanitarne i rurociągi. W strefie tej znajdują się również zakłady włókiennicze oraz fabryka pończoch. Od 1981 roku w mieście działa również spółka Schneider Electric Engineering Ltd., realizująca projekty elektryczne w infrastrukturze wysokiego i niskiego napięcia oraz tworząca urządzenia kontrolne i automatyki. Przedsiębiorstwo V LED produkuje i importuje systemy oświetlenia ulicznego oraz do salonów. W kwietniu 2000 roku władze miejskie Afuli nawiązały współpracę z Samorządem Regionu Emek Jizre’el i sąsiednią miejscowością Kefar Tawor w celu utworzenia strefy przemysłowej Alon Tawor, która obecnie zajmuje powierzchnię 593 ha i zatrudnia ponad 4000 pracowników w 50 różnych przedsiębiorstwach.

Handel i usługi

Dolina Jezreel słynie z zaawansowanego technologicznie rolnictwa. Afula, jako stolica regionu, pełni rolę miejskiego centrum handlowego dla okolicznych wsi. W związku z tym w mieście znajduje się wiele przedsiębiorstw usługowych, handlowych i rzemieślniczych. Każde osiedle mieszkaniowe dysponuje kompleksami handlowymi. W północno-zachodniej części miasta znajduje się centrum handlowe Ioklr Emek, które zawiera restaurację Pizza Hut i stację benzynową. W śródmieściu ulokowano centrum handlowe Super-Sol oraz stare targowisko miejskie. W strefie przemysłowej Alef, w południowo-wschodniej części, ulokowane są liczne sklepy i centra handlowe, w tym Valleys Mall. Przy Parku Afula znajduje się centrum handlowe Emek, a przy strefie przemysłowej Gimel znajduje się centrum handlowe Iayogev.

Infrastruktura

Remiza straży pożarnej znajduje się przy ulicy Agas 9 w północno-zachodniej części miasta. Posterunek policji ulokowany jest w centrum Afuli przy ulicy ha-Nassi Weizman 7. Na północy, przy ulicy ha-Histadrut, znajduje się stacja ratunkowa Magen David Adom, a w północno-wschodniej części miasta znajduje się duży kompleks szpitalny Centrum Medycznego Doliny. Cmentarz komunalny zlokalizowany jest w południowej części miasta.

Transport

Afula jest głównym centrum komunikacyjnym regionu, gdzie krzyżują się drogi północ-południe oraz wschód-zachód. Droga ekspresowa nr 65 prowadzi na południowy zachód do nadmorskiej równiny Szaron, przebiegając obok portu lotniczego Megiddo, oddalonego o 3 km, oraz krzyżując się z drogą nr 66, prowadzącą na północny zachód do Hajfy. Droga ekspresowa 65 omija miasto od zachodu i północy, kierując się na północny wschód przez dzielnice Afula Illit i Giwat ha-More w stronę Jeziora Tyberiadzkiego. Od północy odchodzi droga ekspresowa nr 60, która po 3 km krzyżuje się z drogą nr 73 i prowadzi do Nazaretu. Droga nr 60 przebiega przez centrum Afuli, kierując się na południe w stronę przejścia granicznego Dżalama, umożliwiającego wjazd na terytorium Autonomii Palestyńskiej i do Dżaninu. Na południowy wschód prowadzi droga nr 71, która prowadzi do miasta Bet Sze’an oraz przejścia granicznego na rzece Jordan z Jordanią. Głównym środkiem transportu publicznego są dalekobieżne autobusy linii Egged oraz lokalne autobusy linii Kavim, regularnie kursujące do Hajfy, Tyberiady, Jerozolimy i Tel Awiwu. W śródmieściu Afuli znajduje się centralny dworzec autobusowy.

W 2011 roku w Afuli zarejestrowano 12 221 pojazdów silnikowych, w tym 10 177 samochodów osobowych (średni wiek samochodów prywatnych wynosił 7 lat). W tym roku miało miejsce 68 wypadków.

Transport kolejowy

Przed I wojną światową w Afuli istniała stacja kolejowa, będąca częścią linii łączącej port w Hajfie z linią Hejaz, biegnącą z Damaszku do Medyny. Po I wojnie izraelsko-arabskiej linia ta została zniszczona, i obecnie Afula nie ma połączeń kolejowych. Istnieją plany odbudowy linii Rakewet Jisra’el.

Transport lotniczy

W odległości 3 km na południowy zachód od Afuli znajduje się port lotniczy Megiddo, na którym mogą lądować niewielkie prywatne samoloty.

Architektura

Miasto składa się z trzech odrębnych części. W centrum znajduje się założone w 1925 roku „stare miasto” z osiedlami: Afula, Afula ha-Tseira i Romema. W południowo-wschodniej części ulokowana jest strefa przemysłowa, a na zachodzie nowe osiedla domków jednorodzinnych otoczone obwodnicą. W 1950 roku powstała dzielnica Afula Illit, która do lat 70. XX wieku była uważana za tymczasowe miejsce pobytu nowych imigrantów z państw arabskich. Po operacji Salomon w 1991 roku zamieszkała tu znaczna liczba imigrantów z Etiopii, a później imigranci z byłego ZSRR, co nadało Afula Illit specyficzny charakter. Na południe od tej dzielnicy znajduje się Giwat ha-More, utworzona w 1955 roku, zajmująca rozległe tereny południowo-zachodnich zboczy góry o tej samej nazwie. Pomiędzy tymi dzielnicami a Afulą znajdują się niewielka strefa przemysłowa, kompleks szpitalny oraz Park Afula. W mieście znajdują się także parki publiczne, takie jak Nessis, Jad LaBanim, ha-Banim, ha-Sz’huna i ha-Rakevet. Zachowała się również dawna linia kolejowa przebiegająca przez centrum miasta, przy której znajduje się stara stacja kolejowa Afuli.

Kultura

W Afuli znajdują się różne domy kultury. W północno-zachodniej części miasta, przy ulicy Etrog, znajduje się centrum kultury Heihal ha-Tarbut. W północno-wschodniej części ulokowano kompleks obiektów kulturalnych z Centrum Sztuki i Muzyki „Pais”, biblioteką miejską i miejscem pamięci Jad LaBanim. Miejska galeria sztuki organizuje liczne wystawy. Performing Arts Center w Afuli jest jedną z najbardziej luksusowych sal koncertowych w kraju, siedzibą trzech zespołów teatralnych. Miasto ma również swoją orkiestrę reprezentacyjną.

W Afuli działa lokalna rozgłośnia radiowa, emitująca audycje przez internet.

Edukacja

Z danych Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych wynika, że w Afuli znajdują się 14 przedszkoli i 20 szkół, w tym 14 szkół podstawowych i 5 średnich. W 2011 roku w 288 klasach uczyło się ponad 6,6 tys. uczniów, w tym 3,7 tys. w szkołach podstawowych. Średnia liczba uczniów w klasie wynosiła 23. W Afuli znajduje się również Afula Academic College oraz centrum pedagogiczne. Ważnym ośrodkiem edukacyjnym jest konserwatorium, w którym kształci się około tysiąca muzyków i śpiewaków.

Turystyka

Afula jest dogodnym punktem wypadowym do zwiedzania Doliny Jezreel i jej okolic. W mieście wytyczono szlak turystyczny, który pozwala na poznanie najważniejszych miejsc Afuli, a czas jego przejścia wynosi około jednej godziny.

Sport i rekreacja

W Afuli działa sześć klubów sportowych. Najbardziej znaną drużyną jest koszykarska Hapoel Afula B.C., która sezon 2006/2007 zakończyła na 6. miejscu w krajowej lidze, ale z powodu problemów finansowych spadła do drugiej ligi. Drużyna piłkarska Hapoel Afula F.C. gra obecnie w drugiej lidze Liga Leumit, posiadając własny stadion Stadion Afula Illit. W mieście znajduje się również klub szachowy Hapoel Afula, klub gimnastyki kobiecej Hapoel Afula oraz klub sportów dla niepełnosprawnych Hapoel Afula.

Na każdym osiedlu znajdują się obiekty sportowe, takie jak boiska i sale do ćwiczeń. W południowej części miasta, przy szkole Gvanim, znajduje się boisko do piłki nożnej. W północno-wschodniej części miasta znajduje się duży kompleks sportowy z salą sportową i kortami tenisowymi. Otwarte w październiku 2007 roku Park Afula zajmuje powierzchnię 120 ha i jest ogólnodostępny. Znajduje się tam amfiteatr (na 2400 miejsc, z możliwością pomieszczenia do 10 tys. osób podczas masowych imprez), ogród zoologiczny, jezioro i ogród. W całym parku wytyczono alejki spacerowe oraz drogi rowerowe. Przy dzielnicy Afula Illit znajduje się kompleks sportowy Robert Russell Sports Center z salami sportowymi, basenem, kortami tenisowymi i boiskiem do piłki nożnej.

Wojsko

W odległości ponad 1 km na południowy zachód od Afuli znajduje się baza wojskowa Amos, połączona z lotniskiem Megiddo. Z kolei 8 km na północny zachód od Afuli ulokowana jest duża baza lotnicza Ramat Dawid.

Ludzie związani z Afulą

Zobacz też

Samorząd Regionu Emek Jizre’el

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

Zdjęcie satelitarne Afuli. [w:] Google Maps [on-line]. [dostęp 2008-02-05]. (ang.).

Mapa Afuli. [w:] Amudanan [on-line]. [dostęp 2008-02-05]. (hebr.).

Pierwsze dni Afuli. [w:] Google+ [on-line]. [dostęp 2012-06-07]. (hebr.).