After Man: A Zoology of the Future
After Man: A Zoology of the Future to publikacja autorstwa szkockiego geologa Dougala Dixona, wydana w 1981 roku, łącząca elementy literatury popularnonaukowej oraz science fiction. W książce tej autor przedstawia teoretyczne organizmy, które mogłyby zamieszkiwać Ziemię 50 milionów lat po wyginięciu człowieka. After Man to pierwsza książka Dixona dotycząca ewolucji spekulatywnej.
Zarys treści
W początkowych rozdziałach swojej pracy autor podejmuje kluczowe tematy związane z ewolucją, genetyką, doborem naturalnym, zachowaniem zwierząt, rozwojem organizmów żywych, łańcuchem troficznym oraz historią życia na Ziemi – od momentu pojawienia się życia aż do ery człowieka.
Wymarcie człowieka
W After Man: A Zoology of the Future autor wskazuje, że człowiek wyginął w wyniku zmniejszenia wpływu naturalnych mechanizmów ewolucyjnych na swój gatunek, co miało kluczowe znaczenie w formowaniu i przystosowywaniu organizmów w długim okresie. Doprowadziło to do pojawienia się szkodliwych mutacji w ludzkim gatunku, które nie mogły być eliminowane przez dobór naturalny. Dodatkowo, poprzez modyfikację i zanieczyszczanie otaczającego środowiska, człowiek przyczynił się do własnej zagłady.
Ruch kontynentów
W wizji świata za 50 milionów lat po wyginięciu człowieka, przedstawionej w After Man, ruchy tektoniczne znacząco zmieniły układ geograficzny. Zderzenie Afryki z Europą spowodowało zamknięcie Morza Śródziemnego, a Ameryka Północna połączyła się z północno-wschodnią Azją przez pas lądu zwany Beringią. Dodatkowo, Australia połączyła się z Azją Południowo-Wschodnią. Około 25 milionów lat po wymarciu człowieka, Ameryka Południowa oddzieliła się od Ameryki Północnej, podczas gdy Antarktyda pozostała w rejonie bieguna południowego.
Ruchy tektoniczne przyczyniły się również do powstania wyspy Lemuria, która oddzieliła się od kontynentu afrykańskiego i znajduje się na wschód od Afryki. Wschodnia oraz środkowa część Oceanu Spokojnego wzbogaciła się o dwa archipelagi wysp wulkanicznych: archipelag Pacaus (powstały na granicy dwóch płyt tektonicznych: australijskiej i pacyficznej) oraz Batawię (utworzoną w miejscu występowania tzw. plamy gorąca).
Środowisko
W After Man autor wyróżnia różne typy formacji roślinnych, które są w głównej mierze analogiczne do ich współczesnych odpowiedników. Należą do nich: lasy i obszary trawiaste strefy umiarkowanej, lasy iglaste, tundra i obszary polarne, pustynie, steppy i sawanny oraz lasy równikowe. Lasy i obszary trawiaste strefy umiarkowanej są szeroko rozpowszechnione na półkuli północnej (głównie w Eurazji) oraz występują sporadycznie na półkuli południowej (w południowej części Afryki i Ameryki Południowej). Lasy iglaste znajdują się na dalekiej północy Azji i Ameryki Północnej, a na ich północnych krańcach graniczą z tundrą. Tundra i obszary polarne zajmują skrajne szerokości geograficzne na obu półkulach oraz obszary górskie (np. wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego). Pustynie przeważają na półkuli północnej (w Afryce, Azji i Ameryce Północnej), natomiast stepy i sawanny znajdują się w strefie zwrotnikowej (m.in. w Afryce, Lemurii, Australii i Ameryce Południowej) i tworzą strefę przejściową między obszarami pustynnymi a lesistymi. Lasy równikowe, znane z bogatej roślinności, zlokalizowane są w strefie międzyzwrotnikowej (występują w Afryce, archipelagu Batawii, Australii i Ameryce Południowej).
Fauna
W opisywanym przez autora świecie po 50 milionach latach największą różnorodnością odznaczają się ssaki oraz ptaki, które szybko adaptują się do zmieniających warunków. Autor szczegółowo opisuje hipotetyczne gatunki zwierząt, uwzględniając ich budowę anatomiczną, interakcje między nimi oraz systematykę – z nazwami potocznymi i łacińskimi. Łącznie zidentyfikowano 110 gatunków zwierząt, które przypisano do kilkudziesięciu rzędów.
Poniżej przedstawione są przykładowe nazwy zwierząt wraz z ich łacińskimi oraz potocznymi nazwami w języku angielskim:
Odbiór, wyróżnienia i adaptacje
Książka uznawana jest za jedno z najważniejszych dzieł w obszarze ewolucji spekulatywnej. To właśnie w niej autor po raz pierwszy porusza temat ewolucji spekulatywnej, kontynuując tę tematykę w kolejnych publikacjach: The New Dinosaurs: An Alternative Evolution (1988), Man After Man: An Anthropology of the Future (1990) oraz The Future Is Wild: A Natural History of the Future (2003, z Johnem Adamsem).
Książka została pozytywnie przyjęta. W recenzji autorstwa Redmonda O’Hanlona dla „Times Literary Supplement” określono ją jako genialny i ostrożny pomysł, który w oparciu o wiedzę z zakresu genetyki, ewolucji i geologii przedstawia zagadnienia związane z genetyką komórek, ewolucją przez dobór naturalny oraz zachowaniami i interakcjami zwierząt.
Według opinii Dana Brothwella, w recenzji dla „British Book News”, książka nie przedstawia świata absurdalnych zwierząt, lecz uwzględnia biologiczne czynniki wpływające na ewolucję organizmów. Z kolei Peter Stoler w magazynie „Time” określił futurystyczne zwierzęta jako zarówno zabawne, jak i przerażające, a jednocześnie całkowicie logiczne.
W 1982 roku Dougal Dixon został nominowany do amerykańskiej nagrody literackiej Hugo w kategorii najlepsza książka non-fiction za After Man.
Książka doczekała się również kilku adaptacji. Po raz pierwszy została zaadoptowana w Newquay Zoo w 1983 roku, gdzie umieszczono osiem figur futurystycznych zwierząt z książki. W 1984 roku w Japonii zorganizowano objazdową wystawę pt. After Man Exhibition, która była prezentowana także w Stanach Zjednoczonych w latach 1985–1986. Ponadto, w 1990 roku zrealizowano telewizyjną adaptację, emitowaną przez Nexus Television w Tokio.