Afsluitdijk

Afsluitdijk [ˈɑfslœydɛik] to zapora wodna w Holandii, zbudowana w latach 1927–1932 na morskiej zatoce Zuiderzee. Oddziela ona słodkowodny zbiornik IJsselmeer od Morza Północnego. Zapora ma długość 32 kilometrów, szerokość 90 metrów oraz wysokość 7,25 metra. Jej budowa umożliwiła stopniowe osuszanie dawnej zatoki, co doprowadziło do powstania żyznych polderów i zwiększenia powierzchni kraju. Zapora jest także miejscem, gdzie biegnie autostrada A7/E22 łącząca Amsterdam z Groningen.

Pierwsze plany zamknięcia Zuiderzee

W 1667 roku pojawił się pomysł, aby zamknąć zatokę Zuiderzee i osuszyć jej tereny. W XVII wieku dostępna technologia nie pozwalała jednak na realizację tego projektu, co spowodowało jego odłożenie w czasie. Powrócono do niego na koniec XIX wieku, gdy planowano wykorzystanie pompy parowej do osuszania. W 1891 roku inżynier Cornelis Lely (1854–1929) zaproponował budowę zapory zamykającej Zuiderzee. Przyspieszenie prac nad tym projektem nastąpiło po wielkiej powodzi, która miała miejsce w Holandii w styczniu 1916 roku.

Budowa zapory

W pierwszym etapie prac, w latach 1920–1924, powstała próbna zapora o długości 2,5 kilometra, znana jako Amsteldiepdijk, która łączyła wyspę Wieringen z Holandią Północną. Budowa Afsluitdijk rozpoczęła się w styczniu 1927 roku i trwała do maja 1932 roku. Prace prowadzone były jednocześnie w trzech lokalizacjach, a zapora była budowana z piasku i gliny morenowej wydobywanej z dna Zuiderzee. Oprócz samej zapory stworzono dwie sztuczne wyspy: Kornwerderzand i Breezand. Podstawę zapory wzmocniono ogromnymi blokami bazaltowymi transportowanymi drogą morską ze Szwecji oraz matami z drewna wierzbowego. 28 maja 1932 roku, w obecności królowej Wilhelminy, zamknięto ostatnią przerwę w zaporze, co spowodowało, że dawna zatoka Morza Północnego Zuiderzee przestała istnieć, a powstał słodkowodny zbiornik IJsselmeer.

Na obu końcach zapory zbudowano dwie śluzy oraz dwa kompleksy zasuw. W Den Oever znajduje się 15 zasuw, a w Kornwerderzand 10, co umożliwia odprowadzanie wody z IJsselmeer w przypadku podnoszenia się poziomu zbiornika, spowodowanego napływem wody z rzek, głównie z IJssel, oraz nadmiarem wody z polderów.

Szacuje się, że do budowy zapory wykorzystano 23 miliony m³ piasku oraz 13,5 miliona m³ gliny, a zatrudnienie znalazło od 4000 do 5000 robotników, co przyczyniło się do zmniejszenia bezrobocia w regionie podczas Wielkiego Kryzysu.

Następstwa budowy

Po zakończeniu budowy zapory, początkowo planowano osuszenie całego obszaru, który został odgrodzony przez Afsluitdijk. Do końca lat 60. XX wieku stworzono trzy poldery:

Noordoostpolder (1942) – powierzchnia 48 tys. ha
Oostelijk Flevoland (1957) – powierzchnia 54 tys. ha
Zuidelijk Flevoland (1968) – powierzchnia 44 tys. ha

W 1976 roku zakończono również budowę drugiej zapory o nazwie Houtribdijk (obecnie Markerwaarddijk), która połączyła miasto Enkhuizen w Holandii Północnej z Lelystad w prowincji Flevoland. Dzięki tej budowie powstało jezioro Markermeer, które stanowi dawną południową część zbiornika IJsselmeer. Po kilku latach rząd holenderski zrezygnował z ostatecznego osuszania Markermeer.