Afrykański socjalizm

Afrykański socjalizm to ideologia, która kładzie nacisk na sprawiedliwą dystrybucję zasobów ekonomicznych, różniąc się od tradycyjnego socjalizmu, dostosowanego do specyfiki Afryki.

Termin i historia

Myśli socjalistyczne na kontynencie afrykańskim zyskały popularność w latach 50. i 60. XX wieku. Początkowo socjalizm afrykański był definiowany i interpretowany w różnorodny sposób. Graft Johnson z Uniwersytetu w Ghanie jako pierwszy sformułował definicję socjalizmu afrykańskiego w 1962 roku. W latach 60. wiele afrykańskich państw uzyskało niepodległość, a nowo powstałe rządy odrzuciły idee kapitalizmu, poszukując modeli gospodarczych bardziej zbliżonych do afrykańskiej rzeczywistości. Zwolennicy socjalizmu afrykańskiego argumentują, że ta ideologia nie jest przeciwstawna kapitalizmowi, lecz stanowi zupełnie odrębne zjawisko. Według autorów książki „African Socialism”, Williama H. Friedlanda i Carla G. Rosberga, pionierami tego nurtu byli m.in. pierwszy prezydent Tanzanii, Julius Nyerere, oraz przywódcy z innych krajów, tacy jak Léopold Sédar Senghor z Senegalu, Kwame Nkrumah z Ghany i Ahmed Sekou Touré z Gwinei.

Wspólnymi celami wczesnych afrykańskich przywódców socjalistycznych były: rozwój sektora publicznego, unikanie tworzenia klas społecznych oraz promowanie tradycyjnej afrykańskiej tożsamości. Socjalizm afrykański odrzuca ideę walki klas, co odróżnia go od marksizmu i innych europejskich teorii socjalistycznych. Senghor podkreślił, że „pochodzenie społeczne Afryki sprawia, że socjalizm w tym regionie jest zjawiskiem naturalnym i wyklucza sens teoretyzowania o walce klasowej”.

Ujamaa

Własną wizję społeczeństwa socjalistycznego przedstawił Julius Nyerere, rozwijając ją w Tanganice, a następnie w Tanzanii. Model państwa i gospodarki, który został wprowadzony przez rządzącą partię Chama cha Mapinduzi (Partia Rewolucji), określono w języku suahili jako „ujamaa”. W 1967 roku Nyerere opublikował plan rozwoju noszący tytuł „Deklaracja Arushy”, w którym wskazał kierunki rozwoju Tanzanii oraz innych afrykańskich państw. Deklaracja ta stała się przedmiotem licznych debat i dyskusji w kręgach akademickich oraz gospodarczych dotyczących afrykańskiego socjalizmu. Obecnie partia CCM zrezygnowała z koncepcji „ujamaa” na rzecz bardziej neoliberalnych rozwiązań.

Według relacji BBC, kolektywistyczny system gospodarczy w Tanzanii „zjednoczył naród i przyniósł znaczące postępy w dziedzinie ochrony zdrowia oraz edukacji”, jednak „okazał się katastrofalny dla gospodarki Tanzanii”.