Afrykański Kongres Narodowy

Afrykański Kongres Narodowy

Afrykański Kongres Narodowy (ang. The African National Congress, ANC) to partia polityczna, która sprawuje władzę w Południowej Afryce od 1994 roku. Została założona w 1912 roku jako organizacja narodowowyzwoleńcza czarnej ludności, początkowo znana jako Południowoafrykański Tubylczy Kongres Narodowy, pod tym mianem funkcjonowała do 1923 roku. Partia łączy w sobie lewicowe i liberalne nurty polityczne i od 2002 roku identyfikuje się jako socjaldemokratyczna.

Historia

Partia została powołana do życia w 1912 roku i od samego początku dążyła do zrównania praw czarnoskórej ludności. Do 1923 roku działała pod nazwą Południowoafrykański Tubylczy Kongres Narodowy. W 1926 roku nawiązała współpracę z reprezentacją mniejszości hinduskiej, początkowo wspierając ideologię Mahatmy Gandhiego oraz postulując pokojowe rozwiązania problemów rasowych. Podczas II wojny światowej nawiązała współpracę z Południowoafrykańską Partią Komunistyczną. W 1944 roku powstała Liga Młodych ANC, czyli sekcja młodzieżowa organizacji. W 1956 roku członków Kongresu było już około 100 tysięcy, a w 1959 roku od partii odłączyło się niewielkie ugrupowanie – Kongres Panafrykański. Przewodniczący ANC w latach 1952–1967, Albert John Luthuli, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1960 roku.

W 1960 roku partia została zdelegalizowana przez rządzący reżim. W tym samym roku miała miejsce masakra nieuzbrojonych demonstrantów z ANC w Sharpeville, w której zginęło 69 osób. Ta tragedia doprowadziła do utworzenia w połowie lat 60. zbrojnego skrzydła ANC, Umkhonto we Sizwe (Włócznia Narodu). W 1963 roku ośmiu liderów Kongresu, w tym Nelson Mandela, zostało skazanych na dożywotnie więzienie. W okresie delegalizacji siedziba ANC znajdowała się w Zambii, a obozy wojskowe w Angoli i Tanzanii. Organizacja miała przedstawicielstwa w ponad 25 krajach na całym świecie.

W czasie działalności podziemnej ANC otrzymywało wsparcie ze strony Organizacji Narodów Zjednoczonych, tzw. państw frontowych Afryki Południowej oraz bloku wschodniego. Zradykalizowana organizacja postawiła sobie za cel budowę socjalistycznego społeczeństwa w RPA. Po masakrze ludności czarnej w Soweto w 1976 roku liczebność formacji znacznie wzrosła. W latach 80. cały kraj był świadkiem nasilających się zbrojnych starć, gdzie rząd korzystał z armii oraz prawicowych grup bojowych. Dodatkowo, rząd potajemnie wspierał nacjonalistyczny zuluski ruch Partia Wolności Inkatha, który rywalizował z ANC poprzez działania zbrojne.

W 1989 roku rząd podjął decyzję o reformach politycznych oraz legalizacji ANC, co skłoniło Kongres do zawieszenia walki zbrojnej we wrześniu tego samego roku. W lutym 1990 roku Nelson Mandela, najbardziej rozpoznawalny polityk ruchu, opuścił więzienie. Po jego uwolnieniu kierownictwo ANC ogłosiło koniec walki zbrojnej, uznając wybory za jedyną drogę do zdobycia władzy. Od momentu uwolnienia Mandeli ANC prowadziło negocjacje z rządem w celu stworzenia wielorasowego państwa demokratycznego. W wyniku tych rozmów w 1992 roku podjęto decyzję o zakończeniu apartheidu i zorganizowaniu powszechnych wyborów. Na początku lat 90. kierownictwo prawicowej Partii Wolności Inkatha, skupiającej ludność zuluską, zostało namówione przez oficerów wojska i policji do wywołania zamieszek etnicznych, mających na celu zdyskredytowanie ANC jako partnera w negocjacjach z białą mniejszością. Inkatha otrzymała wsparcie finansowe i militarne od rządu, co doprowadziło do krwawych starć, w których zginęło kilka tysięcy osób. Rząd także brutalnie tłumił demonstracje ANC, a w masakrze w Bisho zginęło 28 zwolenników ANC oraz jeden żołnierz. Na krajowej konferencji w Durbanie w lipcu 1991 roku Nelson Mandela został wybrany przewodniczącym ANC, zastępując Olivera Tambo, który pełnił tę funkcję od 1969 roku. Na konferencji powołano również 50-osobową, wielorasową egzekutywę narodową.

Na początku lat 90. partia zrezygnowała z radykalnych postulatów gospodarczych, przyjmując gospodarkę wolnorynkową. Działania Mandeli na rzecz pojednania złagodziły obawy białych, lecz spotkały się z krytyką ze strony bardziej radykalnych przedstawicieli czarnej społeczności. ANC zaczęto oskarżać o to, że bardziej interesuje się uspokojeniem białych mieszkańców niż pomocą czarnym. W wyborach parlamentarnych w kwietniu 1994 roku ANC zdobyło 62,6% głosów, a Nelson Mandela objął urząd prezydenta. Partia ponownie odniosła zwycięstwo w kolejnych wyborach parlamentarnych w 1999 roku, uzyskując 66% głosów. 16 czerwca 1999 roku nowym prezydentem został Thabo Mbeki, nowy lider Kongresu. Dominacja ANC w polityce RPA została potwierdzona również w wyborach 10 kwietnia 2004 roku, w których Kongres uzyskał niemal 70% głosów. W okresie rządów ANC miały miejsce rozłamy, w wyniku których niezadowoleni członkowie partii w 2009 roku założyli Kongres Ludu, skupiający bardziej liberalnych polityków. W 2013 roku z kolei Julius Malema, były członek ANC, stworzył partię Ruch Bojowników o Wolność Gospodarczą, która przyjęła bardziej lewicowy program.

Od 11 lutego 1990 roku ANC jest częścią politycznego sojuszu nazywanego „Sojuszem Trójstronnym”, w którego skład wchodzi także Południowoafrykańska Partia Komunistyczna oraz Kongres Południowoafrykańskich Związków Zawodowych.

W wyborach parlamentarnych w 2024 roku ANC zdobył najwięcej głosów, jednak nie uzyskał większości w Zgromadzeniu Narodowym – co miało miejsce po raz pierwszy od zniesienia apartheidu.

Poparcie

Wybory prowincjonalne

Przypisy

Bibliografia

• MartinM. Meredith, Mandela: A Biography, 1st ed, New York: PublicAffairs, 2010, ISBN 978-1-58648-832-1, OCLC 647906301. Brak numerów stron w książce.
• Sampson, Anthony (2011), Mandela: The Authorised Biography. London: HarperCollins. ISBN 978-0007437979.
• David JamesD.J. Smith, Young Mandela, London: Weidenfeld & Nicolson, 2010, ISBN 978-0-297-85524-8, OCLC 501136202. Brak numerów stron w książce.