Afrykanka czerwonoczelna (Poicephalus gulielmi) to gatunek ptaka o średniej wielkości, przynależący do rodziny papugowatych (Psittacidae) oraz podrodziny papug afrykańskich (Psittacinae). Ten gatunek można spotkać w Afryce w trzech podgatunkach, które występują w zachodniej, środkowo-zachodniej oraz wschodniej części kontynentu. Afrykanka czerwonoczelna nie jest zagrożona wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek ten został opisany przez Williama Jardine w 1849 roku. Holotyp został zebrany w rejonie rzeki Kongo. Ptaki pochodzące z wyżyn Kenii były klasyfikowane jako podgatunek permistus, a także pojawiła się sugestia utworzenia podgatunku aubryanus; obecnie zalicza się go do podgatunku nominatywnego.
Podgatunki i zasięg występowania
Na podstawie klasyfikacji IOC wyróżnia się następujące podgatunki:
- P. g. fantiensis Neumann, 1908 – od Liberii do Ghany
- P. g. gulielmi (Jardine, 1849) – od Kamerunu przez północną Angolę, wschodnią Demokratyczną Republikę Konga po zachodnią Ugandę
- P. g. massaicus G. A. Fischer & Reichenow, 1884 – w zachodniej i centralnej Kenii oraz północnej Tanzanii
Na terenie Wybrzeża Kości Słoniowej gatunek ten był obserwowany wielokrotnie, ale blisko 35 osobników zarejestrowano w pobliżu Parku Narodowego Marahoué.
Biotop
Afrykanka czerwonoczelna preferuje środowisko leśne, zamieszkując różnorodne tereny, od zadrzewień Podocarpus po wilgotne lasy równikowe; często odwiedza także plantacje kawy. W Kenii podgatunek massaicus występuje w górskich lasach Podocarpus oraz jałowców (Juniperus) na wysokości 1800–3250 m n.p.m., najczęściej w pierwotnych zadrzewieniach. Zarówno P.g. gulielmi, jak i P.g. fantiensis zamieszkują lasy, przeważnie przebywając na szczytach drzew w parach lub grupach liczących do 10 osobników. W Kenii podgatunek massaicus bywa spotykany na górze Kenia do wysokości 2500 m n.p.m.; ptaki schodzą na niższe tereny w poszukiwaniu pożywienia, pokonując w ciągu dnia do 60 km. W zachodniej części zasięgu ptaki z podgatunków gulielmi i fantiensis zamieszkują nizinne lasy deszczowe, w Afryce Zachodniej poniżej 700 m n.p.m. W Angoli obserwowano je na plantacjach kawy, a w Ghanie także w lasach wtórnych.
Morfologia
Długość ciała P. gulielmi wynosi od 26 do 30 cm, według autorów HBW, jednak Mike Perrins podaje węższy zakres – 293 ± 14 mm. Długość skrzydła wynosi 195–207 mm, a dziób 29,1 ± 1,8 mm. Masa ciała wynosi od 255 do 300 g. Głowa, spód ciała i kuper pokryte są zielonymi piórami, a czerwone obszary obejmują czoło (co znajduje odzwierciedlenie w angielskiej nazwie, Red-fronted Parrot), wierzch głowy, nogawice oraz krawędzie skrzydeł. Kantarek i broda mają czarny kolor. Na czarnych piórach górnej części grzbietu oraz zgięcia skrzydeł widoczne są zielone krawędzie. Pozostała część wierzchu ciała ma czarnobrązowy kolor z zielonymi krawędziami piór, podobnie jak skrzydła i lotki oraz sterówki, które nie mają odmiennego koloru krawędzi. Występuje dymorfizm płciowy w barwie tęczówki, która u samców jest czerwonopomarańczowa, a u samic pomarańczowobrązowa. Górna szczęka jest szara, a dolna czarniawa. Nogi mają ciemnoszary do czarniawego odcienia. Młode osobniki charakteryzują się mniej intensywnym upierzeniem, nie mając czerwonych obszarów.
Zachowanie
Afrykanka czerwonoczelna zazwyczaj przebywa w parach lub w grupach do 10 osobników, jednak w przypadku obfitości pożywienia tworzy większe stada. Podczas żerowania lub odpoczynku ptaki pozostają w koronach drzew. Czasami, w trakcie spoczynku, grupują się w dużych stadach. W Kenii podgatunek massaicus, przemieszczając się w ciągu dnia do 60 km, porusza się wzdłuż lasów galeriowych, chociaż czasami przelatuje przez sawannę z akacjami. Lot jest szybki i prosty.
Gatunek jest głośny, wydaje wysokie, szorstkie oraz trajkoczące dźwięki, takie jak scureeat oraz tchareek. Oprócz tego, można usłyszeć bardziej żywe, bulgoczące i melodyjne dźwięki, które czasem towarzyszą innym, wrzeszczącym odgłosom.
Pożywienie
W diecie P. gulielmi dominują nasiona, ale ptaki te zjadają również wiele owoców, a także kwiaty i owady. Według Josepha Forshawa większość spożywanych owoców pochodzi od oliwek (Olea), Podocarpus oraz jałowca. Dodatkowo, zjadają nasiona spatodei dzwonkowatej (Spathodea campanulata). Osobniki podgatunku fantiensis mają dostęp do orzechów olejowca gwinejskiego (Elaeis guineensis). P.f. massaicus spożywa owoce Podocarpus, a także kwiaty oraz prawdopodobnie nasiona Grevillea robusta (gatunek pochodzący z Australii, obecny w uprawach RPA oraz w innych krajach).
Lęgi
Gatunek ten jest monogamiczny i gniazduje samotnie. W trakcie kopulacji samiec rytmicznie się kołysze, nie poruszając skrzydłami. Gniazdo znajduje się na wysokości 3–12 m nad ziemią. W Kenii, na wysokości 2500 m n.p.m., lęgi odbywają się w czerwcu oraz prawdopodobnie również od września do listopada. Na Mount Meru zaobserwowano gniazda w żywych okazach Hagenia abyssinica, Podocarpus oraz jałowca Juniperus procera. U P.f. massaicus gniazda były notowane w listopadzie oraz styczniu (w Tanzanii), w marcu, czerwcu oraz od września do listopada w Kenii. W Demokratycznej Republice Konga ptaki podgatunku nominatywnego składają jaja we wrześniu, w liczbie dwóch białych jaj. Pozostałe dane są nieznane. Istnieje możliwość, że młode pozostają z rodzicami do momentu, gdy ci nie rozpoczną kolejnego lęgu.
Status i zagrożenia
Afrykanka czerwonoczelna jest klasyfikowana przez IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Populacja prawdopodobnie ma tendencję spadkową z powodu niszczenia środowiska. P. gulielmi znajduje się w załączniku II CITES. Od 1976 roku w handlu międzynarodowym uczestniczyło 43 358 odłowionych ptaków (dane z 2005 roku, co daje około 1495 osobników rocznie). Niekontrolowane łapanie dzikich ptaków również wpływa na spadek populacji.
Przypisy
Bibliografia
Mike Perrin: Parrots of Africa, Madagascar and the Mascarene Islands: Biology, Ecology and Conservation. Wits University Press, 2013. ISBN 978-1-86814-552-2.
Linki zewnętrzne
Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Jardine’s Parrot (Poicephalus gulielmi). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-09-21]. (ang.).