Afrothismia Schltr.
Afrothismia Schltr. to rodzaj wieloletnich, myko-heterotroficznych roślin bezzieleniowych, które rozmnażają się poprzez ziemnopączkowe kłącza i należą do monotypowej rodziny Afrothismiaceae. W jego skład wchodzi 16 gatunków, z których kilka czeka na naukowy opis. Rośliny te występują w tropikalnej Afryce, obejmując obszary od Nigerii po Kenię i Malawi. Największe zróżnicowanie gatunkowe znajduje się w Kamerunie, gdzie rośliny te zasiedlają nizinne i podgórskie lasy tropikalne.
Nazwa naukowa tego rodzaju powstała przez dodanie przedrostka afro- do nazwy rodzaju Thismia, co odnosi się do geograficznego zasięgu tych roślin.
Morfologia
Kłącze
Kłącza rosną poziomo w ziemi, są nierozgałęzione lub słabo rozgałęzione, mają bezbarwną barwę oraz gruboszowaty, cylindryczny kształt. Każde węzeł zawiera 15–40 małych, kulistawych bulwek.
Liście
Liście są skrętoległe, zredukowane i mają łuskowaty wygląd.
Kwiaty
Kwiaty są obupłciowe, występują pojedynczo lub rzadziej w grupach 2–4, tworząc dwurzędkę na szczycie wzniesionej, bezbarwnej łodygi kwiatonośnej. Mają silne lub słabe grzbieciste kształty, a ich kwiaty wspierane są przez dużą, bezbarwną, jajowatą przysadkę. Okwiat może być brązowy, czerwony lub żółty, a listki okwiatu są ułożone w dwóch okółkach, mają równe długości, zrośnięte dzbankowato lub urnowato, z wewnętrznym kołnierzem i pierścieniem w gardzieli. Roślina posiada 6 pręcików, które są zakrzywione, z główkami skierowanymi ku słupkowi, a łącznik ściśle przylega do znamienia. Zalążnia jest dolna, jednokomorowa z trzema łożyskami, a szyjka słupka jest walcowata, krótka, z wgłębieniem na szczycie i stożkowatym, grubym znamieniem o brodawkowatej lub owłosionej powierzchni.
Owoce
Owoce to torebki, a nasiona mają elipsoidalny kształt.
Systematyka
Pozycja systematyczna rodzaju i rodziny
Rodzaj został wyodrębniony w 2024 roku do osobnej rodziny Afrothismiaceae w rzędzie pochrzynowców (Dioscoreales) w obrębie kladu jednoliściennych (monocots). Przed tym wydarzeniem klasyfikowany był w rodzinie Thismiaceae.
Wykaz gatunków
- Afrothismia amietii Cheek
- Afrothismia baerae Cheek
- Afrothismia foertheriana T.Franke, Sainge & Agerer
- Afrothismia fungiformis Sainge & Kenfack
- Afrothismia gabonensis Dauby & Stévart
- Afrothismia gesnerioides H.Maas
- Afrothismia hydra Sainge & T.Franke
- Afrothismia insignis Cowley
- Afrothismia korupensis Sainge & T.Franke
- Afrothismia kupensis Cheek & S.A.Williams
- Afrothismia mhoroana Cheek
- Afrothismia pachyantha Schltr.
- Afrothismia pusilla Sainge & Kenfack
- Afrothismia saingei T.Franke
- Afrothismia winkleri (Engl.) Schltr.
- Afrothismia zambesiaca Cheek
Zagrożenie i ochrona
Na Czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN znajduje się 15 gatunków z rodzaju, z czego jeden jest uznawany za narażony, a pozostałe są zagrożone lub krytycznie zagrożone wyginięciem.