Afrojeż buszmeński (Atelerix frontalis) to gatunek ssaka z rodziny Jeżowatych (Erinaceidae), występujący w krajach takich jak Angola, Botswana, Lesotho, Namibia, Południowa Afryka, Tanzania i Zimbabwe.
Charakterystyka
Średnia waga dorosłego samca wynosi około 350 g, a jego długość ciała to przeciętnie 20 cm. Afrojeże buszmeńskie występują głównie w odcieniach brązowego. Ich ciała, z wyjątkiem pyska, uszu i brzusznej części, pokryte są ostrymi, keratynowymi kolcami, które mają pusty trzonek. Każdy kolec jest połączony z odpowiednim mięśniem. Obszary ciała, które nie są chronione kolcami, pokryte są ciemnobrązowym futrem, natomiast kolce mają białe końcówki i brązowe nasady. Posiadają spiczasty pysk oraz białą lub brązową część brzuszną. Cechą wyróżniającą ten gatunek jest biała pręga biegnąca przez czoło od jednej nogi do drugiej.
Zachowanie
Afrojeż buszmeński jest ssakiem o powolnym, spokojnym usposobieniu, lecz w obliczu zagrożenia potrafi poruszać się zaskakująco szybko, osiągając prędkość 6–7 km/h. W ciągu dnia śpią w swoich norach lub w zaroślach, zwinięte w charakterystyczną kulkę. Nocą wychodzą na poszukiwanie pożywienia. Na zimę zapadają w stan hibernacji, a badania wykazały, że ich heterotermia pomaga im oszczędzać energię potrzebną do przetrwania zimy.
Środowisko
Afrojeż buszmeński prowadzi nocny tryb życia. Choć można je spotkać w różnych środowiskach, preferują trawy i stepy pokryte liśćmi, które nie są zbyt wilgotne. Większość dnia spędzają pod przykryciem liści lub w norach, a nocą poszukują pokarmu. Miejsca odpoczynku zmieniają prawie codziennie.
Odżywianie
Rozmnażanie
Okres ciąży trwa około 35 dni, a w miocie rodzi się od jednego do dziewięciu osobników. Okres godowy przypada na lato, więc młode rodzą się w okresie od marca do października, ważąc około 10 g. Rodzą się bez sierści i ślepe, a tymczasowe igły zrzucają zazwyczaj po pierwszym miesiącu życia. Oczy otwierają po dwóch tygodniach, a następnie rozwijają igły charakterystyczne dla dorosłych osobników. Po około 6 tygodniach od urodzenia młode zaczynają zdobywać pokarm razem z matką, ponieważ samce nie biorą udziału w ich wychowaniu. Dojrzałość płciową osiągają w 61–68 tygodniu życia i mogą się rozmnażać kilka razy w roku.
Obrona
Mechanizm obronny afrojeża buszmeńskiego polega na zwijaniu się w kulkę, aby chronić swoją miękką jamę brzuszną. Jednak ta strategia nie zapewnia wystarczającej ochrony przed potężnymi szczękami i silnymi nogami drapieżnych ptaków, takich jak sowy.
Występowanie
Afrojeż buszmeński zamieszkuje południową Afrykę, zwłaszcza w Botswanie, Malawi, Namibii, RPA i Zimbabwe. Istnieją dwa główne obszary jego występowania: zachodni, obejmujący Angolę i Namibię, oraz wschodni, który obejmuje RPA, Mozambik, Lesotho, Zimbabwe i Botswanę. Zasięg pojedynczego osobnika wynosi od 200 do 300 metrów od miejsca zamieszkania, czyli zazwyczaj od jego nory. Miejsca odpoczynku zmieniają się prawie codziennie. Jeże są zazwyczaj samotnikami, z wyjątkiem samic z młodymi, które również migrują, choć rzadziej niż inne osobniki.
Znaczenie i zagrożenia
Afrojeż buszmeński nie stanowi zagrożenia dla ludzi, ale to ludzie stanowią zagrożenie dla niego. Wiele osobników ginie pod kołami pojazdów. Dodatkowo, niektórzy mieszkańcy południowej Afryki wierzą, że dym powstały z palenia kolców i suszonego mięsa afrojeża może odpędzać złe duchy. Uważają także, że jego tłuszcz jest skutecznym lekarstwem na ból ucha u dzieci. Afrojeż buszmeński jest także zabijany przez ludzi podczas polowań, ponieważ stanowi źródło pożywienia.
Żywe jeże mają również wartość dla ludzi, a ludzkie siedliska sprzyjają ich obecności. Wiele z nich żyje w podmiejskich ogrodach, gdzie pomagają w zwalczaniu szkodników niszczących rośliny. Dodatkowo, prowadzone są działania ochronne, polegające na rozmnażaniu i karmieniu ich w niewoli, co pozwala im dożyć do 7 lat (w warunkach naturalnych średnio 3 lata). W niewoli mogą być leczone z zapalenia płuc i grzybicy, które stanowią dwa z głównych problemów zdrowotnych, z jakimi afrojeże borykają się w naturze. W Republice Południowej Afryki trzymanie jeży bez odpowiedniego zezwolenia jest nielegalne.