Afrodyta

Afrodyta

Afrodyta (gr. Ἀφροδίτη Aphrodítē, „wdzięk, urok”, łac. Venus) to w mitologii greckiej bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności. Uznawana za najpiękniejszą z bogiń w antycznych opowieściach.

Jej rzymską odpowiedniczką jest Wenus (Wenera).

Pochodzenie i narodziny

Różnorodne mity przedstawiają jej pochodzenie. Zgodnie z jednym z nich, Afrodyta nie miała rodziców i pewnego dnia wyłoniła się z piany morskiej w okolicach Cypru. Hezjod w swojej Teogonii opisuje ją nieco inaczej: po tym, jak genitalia Uranosa zostały odcięte sierpem przez Kronosa i wpadły do morza, woda otoczyła je białą pianą, z której powstała piękna Afrodyta. Pływała w muszli, zatrzymując się najpierw na Kyterze, a później na Cyprze, który stał się jej ulubionym miejscem. Na brzegu czekały na nią Charyty: Eufrosyne, Aglaja i Talia, które odtąd zawsze towarzyszyły bogini. Cypr stał się głównym ośrodkiem jej kultu.

W innych mitach Afrodyta jest przedstawiana jako córka Uranosa i Hemery, zwanej Uranią, a według Homera jako córka Zeusa i Diony.

Dalsze losy

Jej pierwszym kochankiem był Adonis. Mimo że była żoną Hefajstosa, jej romans z Aresem pokazuje, że nie była zbyt wierna (z tego związku narodzili się Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros). Hefajstos ukrył w łożu pułapkę z mocnej, ale niewidocznej metalowej sieci i schwytał Afrodytę z Aresem, wystawiając ich na pośmiewisko przed innymi bogami na Olimpie.

W konkursie piękności pomiędzy Herą, Ateną i Afrodytą, ta ostatnia obiecała Parysowi Helenę, żonę Menelaosa, w zamian za tytuł najpiękniejszej (jabłko niezgody), co przyczyniło się do wybuchu wojny trojańskiej. W trakcie konfliktu starała się wspierać Trojan.

Atrybuty, przydomki

Do jej atrybutów należały: rydwan zaprzężony w gołębie, róża, jabłko oraz mirt. Czczona była szczególnie przez kobiety, które postrzegały ją jako patronkę małżeństwa. Ze względu na jej związek z morzem, była również czczona przez żeglarzy oraz mieszkańców miast portowych.

W starożytności Afrodycie nadano różne przydomki, takie jak: Afrogeneja – zrodzona z piany morskiej, Anadyomene (Ἀναδυομένη) – wynurzająca się z fal, Cypryda (Kipryda) – od Cypru, Afrodyta Acidalia, Cytherea (Κυθήρεια), Despina (Δέσποινα), Kypris (Κύπρις), Epitragidia, Skotia (Σκοτία), Basilis (Βασιλίς), Persephaessa (Περσεφάεσσα), Pandemos (Πάνδημος), Urania, Apatura i inne.

Afrodyta w filozofii

Pauzaniasz w platońskim dialogu Uczta przedstawia teorię, że istnieją dwie Afrodyty: Afrodyta niebiańska (Afrodyta Urania) oraz Afrodyta wszeteczna (Afrodyta Pandemos).

Ikonografia

Symbole

Najbardziej rozpoznawalnym symbolem Afrodyty był gołąb, który pierwotnie stanowił istotny symbol jej prekursora z Bliskiego Wschodu, Inanny-Isztar. W rzeczywistości starożytne greckie słowo na „gołębicę”, peristerá, może pochodzić od semickiego wyrażenia peraḥ Ištar, co oznacza „ptak Isztar”.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Grimal Pierre, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Ossolineum, 1987.
  • Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa: PWN, 1966.
  • Markowska Wanda, Mity Greków i Rzymian, Warszawa: Iskry, 1973.
  • Parandowski Jan, Mitologia, Warszawa: Czytelnik, 1975.