Afroamerykańska odmiana języka angielskiego
Afroamerykańska odmiana języka angielskiego (ang. African-American Vernacular English, często w skrócie AAVE) znana jest również pod nazwami Black Vernacular, Black English Vernacular (BEV) oraz Black Vernacular English (BVE). Jest to odmiana (dialekt, etnolekt oraz socjolekt) języka angielskiego, używana głównie przez Afroamerykanów z klasy średniej i pracującej oraz przez część czarnoskórych Kanadyjczyków, szczególnie w społecznościach miejskich.
Początki afroamerykańskiej odmiany języka angielskiego sięgają XVII wieku, kiedy to w wyniku transatlantyckiego handlu niewolnikami afrykańscy niewolnicy zostali przywiezieni do brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej. W XVIII wieku tereny te zaczęły być nazywane Południem Stanów Zjednoczonych (tzw. Dixieland). W okresie rozwoju plantacji bawełny, brytyjscy koloniści często posługiwali się różnorodnymi niestandardowymi dialektami angielskiego, a niewolnicy afrykańscy, dla których angielski był drugim językiem, najprawdopodobniej korzystali z jego skreolizowanej wersji.
Nazewnictwo
Afroamerykański język miał wiele nazw, często nacechowanych negatywnie. Lisa Green, profesor językoznawstwa na Uniwersytecie Massachusetts Amherst, wymienia piętnaście terminów używanych do określenia afroamerykańskiej mowy, w tym:
Obecnie najczęściej stosowaną formą jest African American (Vernacular) English, ponieważ słowo negro jest uznawane za obraźliwe. W mowie potocznej można również usłyszeć termin Ebonics, który został wprowadzony w 1973 roku przez Roberta Williamsa i zyskał na popularności w 1996 roku, gdy zespół szkół w Oakland (ang. Oakland Unified School District) przyjął uchwałę, uznając Ebonics za odrębny język, a nie jedynie socjolekt, co wywołało falę krytyki w Stanach Zjednoczonych.
Wielu językoznawców odróżnia terminy African American Vernacular English oraz African American English, przy czym ten drugi odnosi się do kontinuum dialektalnego, które rozciąga się od pierwszego po standardowy angielski.
W języku polskim najczęściej spotyka się określenia takie jak „angielszczyzna afroamerykańska”, „etnolekt afroamerykański” oraz „afroamerykańska odmiana języka angielskiego”. Istnieją także terminy takie jak „angielszczyzna murzyńska” czy „czarna angielszczyzna”, które, podobnie jak te podane przez Green, mogą być negatywnie nacechowane lub mylące.
Fonologia
Afroamerykańska odmiana języka angielskiego wyróżnia się wieloma cechami fonologicznymi, które odróżniają ją od amerykańskiej (szczególnie od General American). John McWhorter zauważa, że intonacja, czyli „melodia”, łączy wszystkie akcenty afroamerykańskie, nawet te najbardziej „neutralne”. Wiele wielosylabowych słów w afroamerykańskiej mowie różni się od standardowej wymowy amerykańskiej. Przykłady to wyrazy takie jak police, guitar czy Detroit, które mają akcent inicjalny, zamiast standardowego akcentu na ostatnią sylabę.
Samogłoski
W badaniach przeprowadzonych przez dr. Paula Heggarty’ego, Warrena Maguire’a, Aprila McMahona oraz innych naukowców z projektu „Sound Comparisons”, porównano mowę osób posługujących się afroamerykańską odmianą angielskiego w Chicago oraz Karolinie Północnej.
W afroamerykańskiej przesuwce spółgłoskowej (ang. African American Vowel Shift), akcenty afroamerykańskie nie przeszły procesu defonologizacji samogłosek /ɒ/ oraz /ɔː/ (tzw. lot-thought merger), co powoduje, że samogłoska w wyrazie lot (działka) wymawiana jest jako [ä], a w thought (myśl) jako [ɒɔ], a obecnie coraz częściej jako [ɒ~ɔə].
W wyniku redukcji niektórych dyftongów i ich monoftongizacji, dyftong /aɪ/ wymawiany jest jako [aː], co skutkuje popularną wymową takich wyrazów jak try (spróbować) czy my (moje) jako /traː/ oraz /maː/. Monoftongizacja nie występuje przed spółgłoskami bezdźwięcznymi, dlatego wyraz rise (wzrastać) wymawia się jako /raːz/, podczas gdy rice (ryż) wymawia się z dyftongiem /aɪ/ jako /raɪs/.
Defonologizacja następuje w przypadku samogłosek /ɛ/ oraz /ɪ/ przed spółgłoskami nosowymi (/m/, /n/ oraz /ŋ/), a te głoski wymawiane są jako [ɪ~ɪə]. W rezultacie wyrazy takie jak pin (szpilka) i pen (długopis) stają się homofonami, co nazywane jest pin-pen merger.
Dość powszechna jest redukcja lub całkowita defonologizacja samogłosek /ɪ/ oraz /iː/ przed spółgłoskami płynnymi (/l/, /r/), co powoduje, że wyrazy takie jak fill (napełnić) i feel (uczucie) stają się homofonami. Zjawisko to dotyczy także /ʊər/ oraz /ɔːr/, w efekcie czego wyrazy poor (biedny) i pour (nalewać) wymawiane są jednakowo.
Spółgłoski
W wygłosie następuje ubezdźwięcznienie /b/, /d/ oraz /g/, przez co wyraz cub brzmi podobnie do cup, jednak słowa te mogą zachowywać dłuższą wymowę samogłosek, co zazwyczaj ma miejsce przed dźwięcznymi spółgłoskami.
Niektórzy użytkownicy AAVE mogą pomijać spółgłoski szczelinowe [θ] (th w thin) i [ð] (th w then), które występują w standardowej amerykańskiej odmianie angielskiego. W zależności od pozycji dźwięku w słowie fonem użyty w zamian może być różny:
W nagłosie /θ/ jest zazwyczaj wymawiane tak samo jak w innych dialektach angielskiego (na przykład thin wymawiane jest jako [θɪn]). W innych przypadkach /θ/ wymawia się bardziej z przodu jamy ustnej, przekształcając spółgłoskę zębową w spółgłoskę wargowo-zębową /f/.
W nagłosie wymowa /ð/ może się wahać i brzmieć [ð~d] (więc this wymawiane będzie jak [dɪs]).
Wymowa wygłosowego ng /ŋ/ jako spółgłoski nosowej dziąsłowej /n/ jest powszechnym zjawiskiem.
Często występuje także brak rotyzacji; spółgłoska rotyczna /r/ zazwyczaj jest redukowana, jeśli nie występuje po niej samogłoska, na przykład car wymawiane jest [kɑː]. Redukcja ta może objawiać się jako nieakcentowany szwa [ə] lub przedłużenie poprzedzającej samogłoski. Interwokaliczne /r/ także może być zredukowane, na przykład wyraz story (General American: [stɔri]) może brzmieć [stɔ.i].
Przypisy
Bibliografia
Walter F. Edwards: African American Vernacular English: Phonology. W: Bernd Kortmann, Edgar W. Schneider: A Handbook of Varieties of English: A Multimedia Reference Tool. Walter de Gruyter, 2004. ISBN 978-3-11-017532-5.
John H. McWhorter: Word On The Street: Debunking The Myth Of A Pure Standard English. Basic Books, 2001. ISBN 978-0-7382-0446-8.
Lisa J. Green: African American English: A Linguistic Introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-89138-8.
William Labov: Language in the Inner City: Studies in the Black English Vernacular. University of Pennsylvania Press, 1972. ISBN 978-0-8122-1051-4.
Karen E. Pollock, Linette H. Meredith. Phonetic Transcription of African American Vernacular English. „Communication Disorders Quarterly”. 23(1) (23), s. 47–53, 2001. 1538-4837. DOI: 10.1177/152574010102300107. (ang.).
Some aspects of African-American Vernacular English phonology. W: Gary Bailey, Erik Thomas: African-American English: Structure, History and Use. Londyn: Psychology Press, 1998. ISBN 0-415-11733-X.
Walt Wolfram, Ralph W. Fasold: The Study of Social Dialects in American English. Prentice-Hall, 1974. ISBN 0-13-858787-6.
Alexander Kautzsch: Earlier African American English: Morphology and Syntax. W: Edgar W. Schneider, Kate Burridge, Bernd Kortmann, Rajend Mesthrie, Upton Clive: A Handbook of Varieties of English. Berlin i Nowy Jork: Mouton de Gruyter, 2004, s. 341–355. ISBN 978-3-11-017532-5.
Maciej Widawski, Małgorzata Kowalczyk: Black Lexicon: Leksyka angielszczyzny afroamerykańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012. ISBN 978-83-7326-869-2.
Arthur K. Spears: African American English. W: Marianna Di Paolo: Languages and Dialects in the U.S.: Focus on Diversity and Linguistics. Routledge, 2014, s. 101–114. ISBN 978-0415728607.