Afrikan tähti

Afrikan tähti (fiński: Gwiazda Afryki), znana w Szwecji jako Den försvunna diamanten (Zaginiony Diament) lub Afrikas stjärna, co oznacza „Gwiazda Afryki” – to fińska gra planszowa stworzona przez Kari Mannerlę w 1951 roku. Od lat cieszy się popularnością w Skandynawii.

Gra Afrikan tähti zadebiutowała w 1951 roku w Helsinkach. Inspiracją dla młodego Kari Mannerli były opowieści o największym diamencie na świecie – gwieździe Afryki. Po wybraniu najbardziej egzotycznych nazw z anglojęzycznej mapy Afryki, stworzył on szlaki lądowe, morskie i powietrzne, które krzyżują się i okrążają kontynent. Jedną z kluczowych cech tej gry jest możliwość wyboru własnej trasy przez gracza, co różni ją od innych gier. Dodatkowo, losowość rozgrywki jest zapewniona dzięki mieszaniu żetonów i ich losowemu rozmieszczaniu na planszy, co uniemożliwia graczom przewidzenie ich lokalizacji. W grze występują także złodzieje oraz podkowy, które w niektórych późniejszych edycjach zostały zastąpione wizami.

Afrikan tähti była ostatnią grą stworzoną przez Kari Mannerlę. Mimo zaledwie dziewiętnastu lat, był on już doświadczonym twórcą, który dostrzegał wyjątkowość swojego dzieła. Oferując prawa do gry dużemu wydawnictwu Tilgmann, musiał czekać kilka lat na zakończenie negocjacji finansowych, zanim zaakceptował skromne wynagrodzenie za wydrukowanie 10 tysięcy egzemplarzy. Postawił jednak warunek, że każdy kolejny nakład będzie przedmiotem oddzielnych rozmów, co nie stanowiło problemu dla wydawnictwa, ponieważ gry planszowe rzadko doczekały się wznowień. W tym przypadku, zaledwie rok później, wprowadzono na rynek kolejne 10 tysięcy egzemplarzy, a w następnych latach kolejne. Łącznie, w ciągu siedmiu lat sprzedano ponad 100 tysięcy egzemplarzy gry, co jest niezwykłym wynikiem nawet dziś.

Afrikan tähti pozostaje jedną z najlepiej sprzedających się gier planszowych w Finlandii przez ostatnie 65 lat. W tym czasie została przetłumaczona na ponad 16 języków, ale wciąż cieszy się największą popularnością w Skandynawii. W Szwecji gra znana jest jako Den Försvunna Diamanten, w Norwegii jako Den Forsvunne Diamanten (obie oznaczają „Zaginiony Diament”), a w Danii jako Afrikas Stjerne (Gwiazda Afryki). Dotychczas na całym świecie sprzedano około czterech i pół miliona egzemplarzy tej gry.

Obecnie prawa autorskie do gry należą bezpośrednio do pięciu córek Kari Mannerli.

Zasady gry

Afrikan tähti to gra wyścigowa przeznaczona dla minimum 2 osób. Teoretycznie nie ma limitu liczby graczy, jednakże udział więcej niż 5-6 osób może prowadzić do długich tur i wyczerpania zasobów gry.

Plansza przedstawia mapę Afryki, z niektórymi miastami oznaczonymi dużymi czerwonymi kołami. Pomiędzy nimi prowadzone są połączenia, z mniejszymi kropkami dla tras lądowych i morskich, a także bezpośrednie, powietrzne. Gracze mogą rozpocząć grę z Kairu w Egipcie lub z Tangeru w Maroku, według własnego uznania.

W grze wykorzystuje się kostkę do gry, pionki oraz banknoty w różnych nominałach, które zależą od wersji. Początkowo były to £100, £500 i £1,000, a w późniejszych wersjach często zastępowano je 'dolarami’.

Gra zawiera również okrągłe żetony, których liczba odpowiada liczbie miast.

Rodzaje żetonów:

Puste
Kamienie szlachetne: rubiny (czerwone), szmaragdy (zielone) i topazy (żółte)
Złodzieje
Podkowy
Gwiazda Afryki – pojedynczy żeton

Przygotowanie

Na początku gry wszystkie żetony umieszczane są zakryte na planszy, mieszane i losowo przypisane do miast.

Każdy z graczy otrzymuje £300 (lub inną kwotę w zależności od wersji), a jego pionek zostaje umieszczony na polu Kair lub Tanger, zgodnie z wyborem gracza.

Przebieg gry

W swoim ruchu każdy gracz rzuca kostką i porusza się o wyrzuconą liczbę oczek wzdłuż szlaków. Kiedy gracz dociera do miasta, w którym znajduje się nieodkryty żeton, ma trzy możliwości:

Iść dalej, aż do wyrzuconej liczby oczek.
Zatrzymać się i kupić żeton za £100.
Zatrzymać się i pozostać w mieście. W kolejnych ruchach gracz może spróbować zamiast podróżować, poświęcić swój ruch i zdobyć żeton, wyrzucając 4, 5 lub 6 oczek kostką.

Po zakupie lub zdobyciu żetonu, gracz odwraca go i postępuje według poniższych zasad:

Pusty żeton: nic się nie dzieje, żeton wraca do banku.
Kamień szlachetny: Zostaje natychmiast sprzedany do banku. Rubiny są warte £1000, szmaragdy £500, a topazy £300.
Złodziej: Gracz traci wszystkie pieniądze, które trafiają do banku.
Gwiazda Afryki: Jej odnalezienie jest celem gry. Jeśli gracz wróci z nią do Tangeru lub Kairu, wygrywa grę.
Podkowa: Jeśli Gwiazda Afryki nie została odnaleziona, nic się nie dzieje i podkowa wraca do banku. Gdy którykolwiek z graczy odnalazł już Gwiazdę Afryki, podkowę należy zatrzymać i wrócić do Tangeru lub Kairu przed innym graczem, aby wygrać grę.

Podróże

Możliwe są trzy sposoby podróżowania:

Drogą lądową, co jest bezpłatne.
Samolotem, po wyznaczonych trasach pomiędzy miastami. Podróż samolotem kosztuje £300 i kończy się w następnym mieście. Nie można ominąć miasta podczas lotu.
Statkiem, na podobnych zasadach jak drogi lądowe, przy czym bilet na statek kosztuje £100. W przeciwieństwie do dróg lądowych gracz musi się zatrzymać w następnym mieście. Dalsza podróż wymaga zakupu nowego biletu w następnej turze.

Specyficzne miejsca

Niektóre miasta i miejsca na mapie mają specjalne zasady:

Slave Coast: znalezienie pustego żetonu skutkuje utratą 3 kolejek.
Gold Coast: ceny znalezionych kamieni szlachetnych są podwójne.
Pierwszy gracz, który dotrze do Cape Town, otrzymuje £500.
Na Saharze znajduje się punkt, w którym gracz zostaje napadnięty przez Beduinów i może ruszyć dalej jedynie po wyrzuceniu 1 lub 2 oczek.
Po obu stronach wyspy Św. Heleny znajdują się dwa punkty, gdzie statek gracza zostaje napadnięty przez piratów i może ruszyć dalej jedynie po wyrzuceniu 1 lub 2 oczek.

Uwagi

Pierwotne zasady gry mogą prowadzić do sytuacji, w której rozgrywka pozostaje nierozstrzygnięta. Na wyspy można dostać się jedynie płatnymi środkami transportu, co może skutkować tym, że gracz, który znajdzie tam Gwiazdę Afryki, nie będzie miał pieniędzy na powrót, albo żaden z graczy nie będzie miał już pieniędzy na podróż na wyspę po wyczerpaniu żetonów na lądzie. Aby rozwiązać ten problem, w 2005 roku zasady uzupełniono o możliwość podróży statkiem bez pieniędzy, jednak jednorazowy ruch ograniczono do 1 lub 2 oczek.

Różne wersje gry mogą mieć różne kwoty startowe, ceny kamieni i poszczególnych środków transportu. Na przykład, norweska wersja przewiduje $5000 na starcie, koszt zakupu żetonu wynosi $1000, a ceny kamieni to $5000 za rubiny, $4000 za szmaragdy i $3000 za topazy. Koszt podróży statkiem i samolotem wynosi odpowiednio $1000 i $3000. W niektórych wersjach podkowy zostały zastąpione wizami, zachowując jednak ich rolę.