Afryka Prokonsularna
Afryka Prokonsularna (Africa Proconsularis, Proconsularis, Africa) była jedną z prowincji imperium rzymskiego. Terytorium to odpowiada mniej więcej współczesnej Tunezji oraz części wybrzeża Libii. Nazwa, pochodząca od Afra – herosa, syna Heraklesa, została nadana przez Rzymian.
W czasach cesarstwa, prowincja ta była senacka, co oznacza, że jej zwierzchność należała do senatu, a nie do cesarza. Afryka Prokonsularna pełniła rolę „spichlerza Rzymu”, obok cesarskiego Egiptu, który był zarządzany przez prefekta, będąc głównym źródłem zaopatrzenia w zboże. Taki stan rzeczy zapewniał senatowi pewną autonomię wobec cesarza, ponieważ w przypadku konfliktu między nimi istniała możliwość zablokowania tego kluczowego źródła aprowizacji.
Historia
W XI i X wieku p.n.e. na tych terenach osiedlili się Fenicjanie, zakładając Kartaginę. Od VII wieku p.n.e. zaczęli przybywać również Grecy, nazywając te obszary Libią.
W 146 roku p.n.e. Rzymianie pokonali i zniszczyli Kartaginę. Pomimo pierwotnych zamiarów całkowitego zniszczenia, wkrótce na tym miejscu utworzono kolonię rzymską, a Juliusz Cezar w 44 roku p.n.e. przywrócił jej dawną nazwę. W czasach cesarstwa miasto rozwijało się jako ośrodek senackiej prowincji Afryka Prokonsularna, będącej spichlerzem Rzymu.
Prowincja początkowo nosiła nazwę Africa. Po podboju przez Juliusza Cezara terenów zachodnich od dawnej prowincji Africa i utworzeniu nowej prowincji Africa Nova, stary obszar został nazwany Africa Vetus (Afryka Stara). Oktawian August połączył obie prowincje, tworząc w ten sposób Africa Proconsularis. Następnie z zachodniej części wydzielono ponownie prowincję, znaną jako Numidia.
Po reformie administracyjnej cesarza Dioklecjana, z południowej części prowincji wyodrębniono Africa Byzacena z stolicą w Hadrumetum. Pozostała północna część dotychczasowej prowincji zyskała nazwę Africa Zeugitana, a ponieważ nadal była zarządzana przez prokonsula, zachowała również nazwę Africa Proconsularis.
Do głównych miast prowincji należały:
- Carthago
- Utica
- Hadrumetum
Rozwój chrześcijaństwa
Na końcu istnienia cesarstwa, prowincja stała się centrum intensywnego rozwoju chrześcijaństwa w północnej Afryce. To stąd pochodził m.in. papież Wiktor I oraz filozof Mariusz Wiktoryn, który przeszedł na chrześcijaństwo. Tertulian (ok. 150-240 r.) uznawany jest za ojca łacińskiego języka teologicznego. Nauczanie Cypriana z Kartaginy (ok. 200-258 r.) oraz później Augustyna z Hippony (354-430 r.) miało decydujący wpływ na kształtowanie się teologii Kościoła zachodniego.
Biskup Kartaginy, pełniący rolę prymasa Afryki Prokonsularnej, bywał czasem nazywany prymasem Afryki.
Przypisy
Bibliografia
Słownik kultury antycznej (red. L. Winniczuk), Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988. ISBN 83-214-0406-5
Wiktor z Wity: Dzieje prześladowania Kościoła w Afryce przez Wandalów. Jan Czuj (przekład z łac., wstęp i kom.). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny, 2005, s. 136. ISBN 83-89361-80-9.