Afordancje

Afordancje – definicje i koncepcje

Afordancje (ang. affordances) to potencjalne sposoby interakcji z obiektami w otoczeniu, które są związane z ich cechami, a także z percepcją, doświadczeniem oraz umiejętnościami danej osoby. Pojęcie to znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach, takich jak psychologia poznawcza, psychologia percepcji, psychologia środowiskowa, wzornictwo przemysłowe, teoria interakcji człowieka z komputerem, projektowanie interakcji oraz badania nad sztuczną inteligencją. W polskiej literaturze termin affordances został po raz pierwszy użyty w kontekście słowa dostarczanty (Dant 2007:175).

W literaturze wyróżnia się dwie różne definicje tego terminu. Pierwsza z nich uznaje za afordancje wszelkie możliwości działania (interakcji ze środowiskiem), podczas gdy druga ogranicza się do możliwości, które są dostrzegane przez daną osobę.

Afordancje jako możliwości działania

Termin ten został wprowadzony do psychologii przez Jamesa Gibsona w artykule z 1977 roku pt. The Theory of Affordances. Gibson szczegółowo omówił swoją teorię w książce The Ecological Approach to Visual Perception z 1979 roku. Afordancje zdefiniowano jako wszystkie możliwości działania dostępne w środowisku, które są obiektywnie mierzalne i niezależne od indywidualnych zdolności jednostek do ich rozpoznania, ale zawsze pozostają w relacji z nimi i są od nich zależne. Przykładem tego mogą być schody, które umożliwiają wejście na wyższy poziom, jednak ta możliwość nie jest dostępna dla osoby niepełnosprawnej lub niemowlęcia.

Afordancje jako uświadomione możliwości działania

W 1988 roku Donald Norman zaktualizował pojęcie afordancji, opierając się na teorii interakcji człowieka z komputerem. Nowa definicja odnosiła się do możliwości działania (interakcji), które dana osoba dostrzega. Norman przedstawił swoją koncepcję w książce The Design of Everyday Things, co przyczyniło się do jej popularności w dziedzinie projektowania interakcji. Zaczęto postrzegać afordancje jako zależne nie tylko od fizycznych możliwości jednostki, ale także od jej planów, marzeń, przekonań, wartości, celów oraz wcześniejszych doświadczeń. Przykładowo, w sytuacji, gdy osoba wchodzi do pokoju, w którym znajdują się piłka i krzesło, według pierwotnej definicji jedną z afordancji byłoby rzucenie krzesłem i siedzenie na piłce (co jest fizycznie możliwe). Natomiast zaktualizowana definicja Normana uwzględnia, że osoba będzie bardziej skłonna usiąść na krześle i bawić się piłką, biorąc pod uwagę swoje wcześniejsze doświadczenia.

Przypisy

Bibliografia

Orzechowski, J., Nęcka, E., (2008), Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dant, T., (2007), Kultura materialna w rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo UJ.

Hensel, W. i in. (red.), (2012), Remedium zwane „affordance”, Avant, III, 2/2012, wolny dostęp (tom poświęcony afordancjom, wersje: anglojęzyczna i polskojęzyczna).